Της Ιωάννας Λογάρου,
Στο Midsommar (2019) μία παρέα Αμερικανών μεταπτυχιακών φοιτητών ταξιδεύει στη Σουηδία για διακοπές εν όψει μίας καλοκαιρινής γιορτής. Η πρόταση γίνεται από ένα άτομο της παρέας, τον Pelle, και τα υπόλοιπα άτομα είναι ο Mark, o Josh, που από ότι φαίνεται ασχολείται σοβαρά με την ακαδημαϊκή του εργασία, όπως και ο Christian. Ο Christian είναι σε σχέση με την Dani, η οποία βιώνει την απώλεια της οικογένειάς της, μιας και η αδελφή της αυτοκτόνησε και λόγω του τρόπου που επέλεξε να το κάνει σκοτώθηκαν και οι γονείς της. Προκειμένου, λοιπόν, να συμφιλιωθεί με αυτόν τον χαμό και να διατηρήσει τη σχέση της με τον απόμακρο κι αδιάφορο προς εκείνη Christian πηγαίνει μαζί του στη Σουηδία. Οι πρωταγωνιστές της ταινίας και ο Σουηδός φίλος τους Pelle φτάνουν στη επαρχία Halsingland, συγκεκριμένα στην ειδυλλιακή κοινότητα ενός λαού γνωστού ως Harga. Εκεί γρήγορα θα ανακαλύψουν πως τα έθιμα της ομάδας που οργανώνει αυτή τη γιορτή είναι αξιοπερίεργα.
Πιο συγκεκριμένα, τα πολιτιστικά έθιμα που ακολουθούν γίνονται αντιληπτά όταν τα μέλη της κοινότητας μαζί με τους Αμερικάνους φοιτητές κατευθύνονται σε έναν γκρεμό. Εκεί πραγματοποιείται η τελετή ättestupa, σύμφωνα με την οποία στην προϊστορική εποχή των Σκανδιναβών, ηλικιωμένα μέλη έπεφταν από τον γκρεμό με σκοπό το γενικότερο καλό της κοινότητας. Όταν οι φοιτητές σοκάρονται και μερικοί από αυτούς επιθυμούν να φύγουν, μαθαίνουν ότι η διαδικασία αυτή ευνοεί τον κύκλο της ζωής και του θανάτου καθώς οι ηλικιωμένοι αυτοί άνθρωποι έχουν τελέσει τα καθήκοντά τους στην αίρεση. Μάλιστα, μία λεπτομέρεια που γίνεται φανερή είναι πως, κατά την τελετουργική αυτή αυτοκτονία, τα δύο ηλικιωμένα μέλη φορούν ρούχα με μπλε απόχρωση, ίδια με εκείνη που φορούσαν οι γονείς της Dani όταν πέθαναν. Επιπλέον, η αδελφή της Dani είχε στο στόμα της ένα κίτρινο λάστιχο με αέριο, ενώ δίπλα στους γονείς της βρισκόταν μία φωτογραφία της Dani μαζί με κίτρινα λουλούδια που φλέγονταν καθώς πέθαιναν οι γονείς της. Έτσι, δίνεται μία διαφορετική σημασία για το μπλε και το κίτρινο χρώμα, τα οποία απαρτίζουν και τη σημαία της Σουηδίας. Συγκεκριμένα, το μπλε χρώμα συνδυάζεται με τους ηλικιωμένους, που οφείλουν να μεταβιβάσουν με τον θάνατό τους στις επόμενες γενιές τη δύναμη και το πνεύμα τους, ενώ το κίτρινο χρώμα παρουσιάζει το καθήκον των νέων να θυσιαστούν.
Σε μία ενδιαφέρουσα σκηνή παρατηρούμε την Dani να ονειρεύεται τους φίλους της να φεύγουν από την κοινότητα χωρίς αυτήν. Τότε ο αέρας γεμίζει με καυσαέρια και τα ουρλιαχτά της βγάζουν επίσης μαύρο αέρα. Εύλογα, λοιπόν, αυτός ο αέρας παραλληλίζεται με το καυσαέριο που θανάτωσε την οικογένειά της. Ο βαθύς πόνος της Dani για τον χαμό της οικογένειάς της είναι κάτι που δεν ευαισθητοποιεί τον Christian, καθώς ο ίδιος δεν ενδιαφέρεται για την κοπέλα του. Μάλιστα, ο κακός χαρακτήρας του φανερώνεται και στη συνέχεια, καθώς, αφού παρακολουθήσει την τελετή ättestupa, επιθυμεί να ασχοληθεί με αυτή την κοινότητα στη διατριβή του, κάτι που ο φίλος του Josh έχει εκφράσει εξαρχής πως θέλει να κάνει. Η μοίρα του Christian καθορίζεται κυρίως αφότου η Dani τον δει κρυφά σε μία ερωτική τελετή με ένα κορίτσι των Harga. Τότε, ως βασίλισσα του Μαΐου που έχει στεφθεί, καλείται να αποφασίσει ποιο άτομο πρέπει να θυσιαστεί και εκείνη καταδικάζει τον Christian.
Έτσι, λοιπόν, βλέπουμε τη διαδικασία της τελετουργίας, σύμφωνα με την οποία ο Christian τοποθετήθηκε σε μία ταριχευμένη αρκούδα και κάηκε ζωντανός. Η αρκούδα λειτουργεί συμβολικά στη συγκεκριμένη σκηνή, καθώς στην αρχαία Σκανδιναβία κατά τη διάρκεια μιας μάχης, οι Vikings μεταλλάσσονταν από απλοί άνθρωποι σε δυναμικούς πολεμιστές με το πνεύμα της αρκούδας. Το πνεύμα της αρκούδας ήταν ιδιαίτερα σεβαστό λόγω της αγριότητας που αποπνέει. Βάσει του σκανδιναβικού θρύλου, οι berserkers (bear–serk) ήταν πολεμιστές που φορούσαν καλύμματα από δέρμα αρκούδας και ήταν τόσο δυνατοί και προσηλωμένοι στην μάχη που αποκτούσαν ανοσία στη φωτιά. Ένα από τα χαρίσματα που επίσης θαύμαζαν οι Σκανδιναβοί ήταν ο σεβασμός στον όρκο. Αυτός ο όρκος απεικονίζεται με τον ρούνο Othala, ο οποίος εμφανίζεται στην ταινία και σηματοδοτεί την αγάπη του ατόμου για την πατρίδα, καθώς και την πνευματική κληρονομιά που η μεταβίβασή της οδηγεί στην εγκαθίδρυση νέων θεμελιωδών αρχών.
Όποιος, λοιπόν, δεν τηρούσε τον όρκο Othala θεωρούνταν ασεβής και καταδικαζόταν σε θάνατο, με εξορία στην κόλαση της σκανδιναβικής μυθολογίας που ονομαζόταν Helheim. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι παρόμοια τύχη είχε και ο Christian, ο οποίος λόγω της ασέβειας και της αδιαφορίας προς την κοπέλα του και τους φίλους του σκοτώνεται με αυτόν τον βάρβαρο τρόπο. Μάλιστα, όπως δήλωσε και ο σκηνοθέτης της ταινίας Ari Aster: “The bear is a very important symbol in Norse mythology and in Scandinavian folklore, it was loaded in all of the right ways, to sort of tie it to Christian and the way that he dies. It occurred to me at some point in doing research for the film that this is the right way to send Christian off”.
Πέραν του θανάτου του Christian, τα υπόλοιπα άτομα που σκοτώνονται από την κοινότητα είναι οι 2 του φίλοι, Josh και Mark, καθώς και o Simon και η Connie, που από τη δεύτερη κιόλας μέρα επιχείρησαν να φύγουν από το μέρος αυτό. Ακόμα και οι 4 αυτοί θάνατοι μπορούν να αναλυθούν συμβολικά. Αν λάβουμε υπόψη μας τη λατρεία των Harga για την αφθονία και την υγεία της φύσης, ο κάθε ένας θάνατος αντιπροσωπεύει ένα από τα 4 στοιχεία: Αέρας, Γη, Νερό και Φωτιά.
Πιο συγκεκριμένα, ο θάνατος του Simon συμβολίζει τον αέρα. Όταν ο Christian αναζητά φοβισμένος ένα καταφύγιο βρίσκει έναν αχυρώνα, όπου ο Simon είναι κρεμασμένος στο ταβάνι, με αφαιρεμένα τα μάτια, αντικατεστημένα με λουλούδια. Το δέρμα στην πλάτη του είναι βγαλμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να θυμίζει φτερά, ενώ το ανατριχιαστικότερο θέαμα είναι ότι ο Simon είναι ακόμα ζωντανός, καθώς παρατηρούμε ότι το στήθος του ανεβοκατεβαίνει. Η αίσθηση αετού που δίνεται λειτουργεί συμβολικά, μιας και στην εποχή των Vikings μία από τις βασανιστικότερες μεθόδους που εκτελούσαν στους εχθρούς ήταν γνωστή ως blood eagle. Σύμφωνα με αυτή οι πολεμιστές σκάλιζαν την πλάτη του θύματος και απομάκρυναν τα πλευρά του από τη σπονδυλική στήλη.
Για τον θάνατο της Connie μπορούμε να θεωρήσουμε ότι συμβολίζει το νερό, καθώς στην τελετουργία των θυσιών παρατηρούμε ότι είναι πνιγμένη και το σώμα της είναι μπλε και καλυμμένο από φύκια. Όσο για τον Josh, ο θάνατός του συμβολίζει τη Γη. Προσηλωμένος στη διατριβή του, ο Josh παραβαίνει τους κανόνες της κοινότητας και φωτογραφίζει το ιερό βιβλίο της αίρεσης. Τότε τραυματίζεται στο κεφάλι από ένα άτομο της κοινότητας και προς το τέλος της ταινίας ο Christian βλέπει το πόδι του βυθισμένο στη Γη. Φαίνεται, λοιπόν, πως η αδημονία του Josh και η πρόθεσή του να γνωρίσει περισσότερα πράγματα για την αίρεση αυτή με αθέμιτα μέσα τον προσγείωσε στη Γη, ώστε να του υπενθυμίσει ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει να επιστρέφουν στη Γη.
Επιπλέον, ο θάνατος του Mark δεν μπορεί παρά να συμβολίζει τη φωτιά. Όταν άθελά του ουρεί σε ένα ιερό δέντρο, απομακρύνεται μυστηριωδώς από την κοινότητα. Όταν, όμως, αποκαλύπτεται το παράπτωμα του Josh και κάποιος τον χτυπά, βλέπουμε τον Mark να τον κοιτάει. Όσο παρατηρούμε καλύτερα τη σκηνή αντιλαμβανόμαστε πως το άτομο αυτό δεν είναι ο Mark αλλά έχει το πρόσωπό του. Στην τελευταία σκηνή της θυσίας ξαναβλέπουμε τον Mark αυτήν τη φορά σε ένα καροτσάκι με το σώμα του γεμάτο με άχυρο, κατευθυνόμενο στη φωτιά. Η φωτιά χρησιμοποιείται για να εξαγνίσει το σώμα και τη ψυχή.
Όσον αφορά την Dani, ο θρήνος για τον χαμό της οικογένειάς της και η προδοσία του Christian γίνονται ένα συλλογικό συμβάν που οι γυναίκες Harga την αισθάνονται με τις κραυγές τους. Αυτός ο κοινός θρήνος-σπασμός πραγματοποιείται και κατά τη διάρκεια της θυσίας στο τέλος της ταινίας αλλά και όταν ο Christian τελεί την ερωτική τελετή με ένα κορίτσι της κοινότητας. Για τους Harga το κάθε βίωμα είναι κοινό και πρέπει όλοι να το μοιράζονται, γεγονός που ανακουφίζει την Dani από τη βαθιά της θλίψη και την ωθεί τελικά στο να συνδεθεί με την κοινότητα, εξού και το χαμόγελό της. Για αυτό η Dani είναι καλυμμένη με λουλούδια, τα οποία αντιπροσωπεύουν την ευθραυστότητα της ζωής και τη φευγαλέα φύση της ομορφιάς, χαρακτηριστικά που οι Harga τιμούν και προστατεύουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
