Του Νικόλαου Σαμαρά,
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε την πιο αιματηρή πολεμική αναμέτρηση που γνώρισε η ανθρωπότητα, ως μια εκατόμβη νεκρών τόσο στο μέτωπο του πολέμου, όσο και σε άμαχο πληθυσμό, με τη στυγνότητα των εγκλημάτων πολλές φορές να συγκλονίζει. Ουσιαστικά, επρόκειτο κυρίως για ευρωπαϊκή σύρραξη, καθώς διαδραματίστηκε σε ευρωπαϊκά εδάφη ανάμεσα σε χώρες της οικείας Ηπείρου, με τις δυνάμεις του Άξονα από την μια πλευρά (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) και τους Συμμάχους (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση). Η πλειονότητα των ιστορικών έχει χαρακτηρίσει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως συνέχεια του Α΄ Παγκοσμίου, καθώς όχι μόνο δεν επουλώθηκαν οι πληγές που προξένησε, αλλά αντιθέτως ανέκυψαν νέες εντάσεις και ανταγωνισμοί μετά τους επαχθείς όρους που επιβλήθηκαν στη Γερμανία από τους τότε νικητές με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών.
Η οικονομική δυσπραγία της Γερμανίας μετά τον πόλεμο σε συνδυασμό με την απομόνωσή της από τη διεθνή πολιτική σκηνή, αποτέλεσαν μερικούς από τους σημαντικούς λόγους που έφεραν την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία της Γερμανίας, με την ρητορική μίσους και την αναμόχλευση παθών του παρελθόντος κατά των νικητήριων δυνάμεων του Μεγάλου Πολέμου να κυριαρχούν στο μεγαλύτερο φάσμα της γερμανικής κοινωνίας. Οι οικονομίες των εκάστοτε εμπλεκόμενων χωρών, γνωστές και ως «οικονομίες πολέμου», ήταν εξ ολοκλήρου αφοσιωμένες στην εξυπηρέτηση των πολεμικών αναγκών, με το μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ των κρατών να κατευθύνεται προς τον σκοπό αυτό.
Η επέλαση του Γ΄ Ράιχ στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δεν συνάντησε ιδιαίτερες αντιστάσεις και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα πετύχαινε τους στόχους με την κατοχή σημαντικών χωρών-εδαφών, όπως της Γαλλίας και της Πολωνίας που αποτέλεσαν κάποιες από τις ευρωπαϊκές χώρες που βρισκόταν υπό τις εντολές των Ναζί. Το πεδίο των μαχών μετά τη δυτική και κεντρική Ευρώπη, όπου δεν συνάντησε ιδιαίτερες δυσκολίες, μεταφέρθηκε ανατολικά στα εδάφη της τότε Σοβιετικής Ένωσης που βρισκόταν υπό την ηγεσία του Ιωσήφ Στάλιν με τη μάχη του Κουρσκ να διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο για την τροπή του πολέμου.
Η μάχη του Κουρσκ διήρκησε από της 5 Ιουλίου του 1943 και έληξε στις 23 Αυγούστου του ίδιου έτους με αποφασιστική νίκη του Κόκκινου Στρατού κατά της Βέρμαχτ. Η συγκεκριμένη μάχη έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη αρματομαχία της ιστορίας, καθώς πήραν μέρος αθροιστικά 6.200 τανκς, τα περισσότερα εκ των οποίων καταστράφηκαν. Τα παραπάνω στοιχεία αποτυπώνουν γλαφυρά το πόσο βαρυσήμαντη ήταν η συγκεκριμένη πολεμική αναμέτρηση και για τις δύο χώρες, καθώς μετά την επικράτηση της Σοβιετικής Ένωσης στο Στάλινγκραντ, η Γερμανία έπαιζε το τελευταίο της χαρτί και αμφότερες οι δύο ηγεσίες γνώριζαν ότι η μάχη του Κουρσκ θα άλλαζε καθοριστικά τις ισορροπίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η αλαζονεία του Χίτλερ στη συγκεκριμένη αναμέτρηση ήταν προφανής, καθώς παρά την ταλαιπωρία και την κόπωση των γερμανικών στρατευμάτων στο αχανές σοβιετικό έδαφος, αλλά και τις κακουχίες που αντιμετώπισαν τον χειμώνα λόγω των αντίξοων καιρικών συνθηκών, λειτούργησε κάπως υπεροπτικά προκειμένου να επέλθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Οι Σοβιετικοί είχαν πληροφορηθεί από τον Μάρτιο του 1943 για τα σχέδια επίθεσης των Γερμανών στο Κουρσκ και ξεκίνησαν να καταστρώνουν τα σχέδια άμυνας τους. Ο Κόκκινος Στρατός έσκαψε επτά επάλληλες σειρές χαρακωμάτων μήκους 9.000 χιλιομέτρων και επιπλέον σκάφθηκαν περίπου 500 χιλιόμετρα αντιαρματικών τάφρων, ενώ διανοίχθηκαν 2.000 δρόμοι και στήθηκαν άλλες 700 γέφυρες. Επιπροσθέτως, στο πεδίο της μάχης παρατάχθηκαν δυο εκατομμύρια στρατιώτες, χιλιάδες πυροβόλα και τεθωρακισμένα καθώς και 3.500 αεροπλάνα για την εξυπηρέτηση των σοβιετικών αναγκών. Οι Γερμανοί από την πλευρά τους παρέταξαν 900.000 στρατιώτες 10.000 πυροβόλα και 2.000 αεροπλάνα και με αυτό τον τρόπο αποτυπώνονται οι δυσχέρειες που αντιμετώπιζε ο Χίτλερ στα απρόσιτα σοβιετικά εδάφη για την μεταφορά και την οργάνωση πολεμικού κεφαλαίου.
Τα πάντα ήταν έτοιμα πλέον για την έναρξη της σύγκρουσης στις αρχές Ιουλίου του 1943 και πράγματι την 5η ημέρα του μήνα οι δύο πλευρές άρχισαν τις εχθροπραξίες τις πρώτες πρωινές ώρες. Οι απώλειες και για τους αντιμαχόμενους ήταν τεράστιες, καθώς σύμφωνα με σοβιετικές πηγές οι νεκροί και των δύο στρατοπέδων ανέρχονταν στους 500.000, ενώ οι υλικές ζημιές ανήλθαν σε 1.500 άρματα μάχης και 3.700 αεροσκάφη. Γερμανικές πηγές ανέφεραν πως κατά την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου 1943 οι απώλειες σε όλο το ανατολικό μέτωπο ανέρχονταν σε 537.533 στρατιώτες για την Βέρμαχτ, ενώ η Λουφτβάφε την ίδια περίοδο έχασε 1.696 αεροσκάφη. Τα προαναφερθέντα στοιχεία μαρτυρούν πως επρόκειτο για έναν ολοκληρωτικό πόλεμο τεράστιας σημασίας και για τις δύο πλευρές καθώς εναπόθεσαν κάθε δυνατό μέσο, υλικό και μη, ώστε να φτάσουν στην επικράτηση.
Η ήττα της Γερμανίας στη μάχη του Κουρσκ έκρινε σε πολύ μεγάλο βαθμό την εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διότι είχε προηγηθεί και η μεγάλης στρατηγικής σημασίας ήττα στο Στάλινγκραντ, και πλέον είχε καταστεί εξαιρετικά δυσχερής η οργάνωση πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο στο ανατολικό μέτωπο όσο και σε εδάφη που βρισκόταν μακριά από αυτό. Αντίθετα, η Σοβιετική Ένωση από την πλευρά της κατόρθωσε μετά τη σημαντική της νίκη να ελέγξει αποτελεσματικά τις πολεμικές επιχειρήσεις στο ανατολικό μέτωπο και εν τέλει να επικρατήσει ολοκληρωτικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σαν σήμερα: 5 Ιουλίου 1943 – Η έναρξη της μάχης του Κουρσκ, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- ΚΟΥΡΣΚ: Η μεγαλύτερη αρματομαχία όλων των εποχών! Σοβιετικοί κατά Γερμανών, militaire.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Μάχη του Κουρσκ: Η μεγαλύτερη αρματομαχία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, tvxs.gr, Διαθέσιμο εδώ
