Της Γιάννας Κοντοκώστα,
Πολλές φορές, κατά τη διάρκεια δίωξης εγκληματιών από το ένστολο προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας, παρατηρείται το ακόλουθο φαινόμενο. Ένας αστυνομικός πυροβολεί και τραυματίζει άτομο που προσπαθεί να διαφύγει για να το ακινητοποιήσει, ώστε να κατορθώσει να το συλλάβει. Αρκετές είναι οι υποθέσεις, στις οποίες αστυνομικός, αντί να πυροβολήσει σε σημείο του σώματος μη ζωτικής σημασίας, έκανε το αντίθετο, σκοτώνοντας τον διαφυγόντα εγκληματία. Ευθύνεται, λοιπόν, σε τέτοιες περιπτώσεις ο αστυνομικός ή όχι; Πότε νομιμοποιείται η οπλοφορία και η χρήση του πυροβόλου όπλου; Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δίνει ο Ν. 3169/2003.
Ένας αστυνομικός, προκειμένου να μπορέσει να φέρει πυροβόλο όπλο, περνά από έλεγχο καταλληλότητας (άρθ. 4). Οι Υγειονομικές Επιτροπές της Αστυνομίας, αποφαίνονται τόσο για τη σωματική ικανότητά του, όσο και για την καταλληλότητά του να οπλοφορεί. Όταν, λοιπόν, ο αστυνομικός αποφοιτήσει από τη Σχολή Αξιωματικών ή Αστυφυλάκων, εξετάζεται από την αρμόδια επιτροπή, η οποία διερευνά (με συνέντευξη και ψυχοτεχνικές δοκιμασίες) εν συνόλω την προσωπικότητά του. Κατά την παράγραφο 2 του άρθ. 4, ως απαραίτητα στοιχεία για να επιτραπεί η οπλοφορία, κρίνονται τα εξής: η αυτοκυριαρχία, η συναισθηματική σταθερότητα, η κρίση, η αντίληψη και η ικανότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες καταστάσεις και απαιτήσεις. Όσοι αστυνομικοί δεν κριθούν κατάλληλοι για οπλοφορία, χαρακτηρίζονται με απόφαση του Αρχηγού Ελληνικής Αστυνομίας, ως μη κατάλληλοι και αποφασίζεται γι΄ αυτούς η εκτέλεση υπηρεσίας στην οποία δεν απαιτείται οπλοφορία – οπλοκατοχή.
Η οπλοφορία στο άρθ. 1 εδάφιο γ΄ του Νόμου 3169/2003, ορίζεται ως «… η συναποκόμιση οπλισμού που βρίσκεται στη διάθεση του αστυνομικού για άμεση χρήση». Ο αστυνομικός, λοιπόν, στο πλαίσιο εκπλήρωσης του καθήκοντός του, δικαιούται εκ του νόμου να φέρει επάνω του πυροβόλο όπλο και να το χρησιμοποιεί. Η χρήση του όπλου, έχει συγκεκριμένη στοχοθεσία. Η εκτόξευση βλήματος (σφαίρας), μπορεί αρχικά να έχει χαρακτήρα εκφοβιστικό, όταν ο αστυνομικός δεν στοχεύει σε συγκεκριμένο στόχο, αλλά επιθυμεί να προκαλέσει φόβο για να επιτύχει τον σκοπό του. Κατά δεύτερον, μπορεί να στρέφεται κατά πραγμάτων προκειμένου να τα πλήξει. Τρίτον, μπορεί να έχει ως στόχο την ακινητοποίηση ατόμου, με την πλήξη μη ζωτικών σημείων του σώματός του και κυρίως με την εκτόξευση βλήματος στα κάτω άκρα. Τέλος, υπάρχει και η πιθανότητα της εξουδετέρωσης, προκειμένου να πληγεί άτομο, ακόμη και με την πιθανότητα του θανάτου του.
Ένας αστυνομικός, κατά το άρθ. 3, μπορεί να προτάσσει το πυροβόλο όπλο που έχει στην κατοχή του υπό μια αυστηρή προϋπόθεση: να απειλείται ο ίδιος ή κάποιος τρίτος με ένοπλη επίθεση. Είναι σημαντικό να έχουν εξαντληθεί όλα τα ηπιότερα του πυροβολισμού μέσα, να έχει δώσει αναφορά της ιδιότητάς του για την επικείμενη χρήση του όπλου και η χρήση του να είναι ανάλογη της απειλούμενης βλάβης και της επικινδυνότητας της απειλής (άρθ. 3 παρ. 2). Όταν, όμως, πολλοί αστυνομικοί μαζί δρούνε ως ομάδα, κατά το άρθ. 3 παρ. 8, απαιτείται η προσταγή του επικεφαλής αυτής, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν όπλα. Εκτός, βέβαια, εάν ένας αστυνομικός συγκεκριμένα απειλείται με βαριά σωματική βλάβη ή και θάνατο. Τότε δεν χρειάζεται να λάβει διαταγή από τον ανώτερο του και μπορεί να ενεργήσει αυτοβούλως.
Εν κατακλείδι, σύμφωνα με το άρθ. 20 του Ποινικού Κώδικα, εφόσον μια άδικη πράξη (π.χ. πυροβολισμός) αποτελεί εκπλήρωση καθήκοντος, αίρεται ο άδικος χαρακτήρας της. Και ο αστυνομικός, όντως εκπληρώνει το καθήκον του όταν κάνει χρήση του όπλου του, στο πλαίσιο βέβαια που ορίζει ο Ν. 3169/2003. Σε αντίθετη περίπτωση, απειλείται με τις ποινικές κυρώσεις του εν λόγω νόμου, όπως αναλύονται στο άρθ. 6 για παράνομη οπλοχρησία. Οι αστυνομικοί, λοιπόν, οφείλουν να κάνουν χρήση των όπλων τους, μόνο σε ειδικές περιπτώσεις και μόνο κατά τις κείμενες διατάξεις. Διαφορετικά, θα υπαχθούν σε δυσμενή νομική μεταχείριση, λόγω δράσης πέραν των ορίων του καθήκοντός τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 3169 ΦΕΚ Α΄ 189/24.7.2003, kodiko.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γώγος, Κ. Πότε επιτρέπεται η χρήση όπλου από Αστυνομικό, dikastiko.gr, διαθέσιμο εδώ
