Του Χρήστου Δημάκα,
Σε μια κοινωνία που όλα αλλάζουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, είναι αναμενόμενο η πρόσβαση στις πληροφορίες να διαδραματίζει βασικό ρόλο στη διαμόρφωση των ατομικών πολιτικών πεποιθήσεων και να μπορεί να επηρεάσει άμεσα τα πολιτικά αποτελέσματα. Σε περιόδους εκλογικών προβλημάτων ή συγκρούσεων, τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να συμβάλουν στη συνεχιζόμενη αναταραχή, επηρεάζοντας τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά των πολιτών. Από τη μεριά τους, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην Πολιτική και τις εκλογές την τελευταία δεκαετία. Έχουμε εισέλθει σε μια εποχή, στην οποία οι πολιτικοί διεξάγουν μόνιμες εκστρατείες χωρίς γεωγραφικούς ή χρονικούς περιορισμούς και οποιαδήποτε επιπλέον πληροφορία γι’ αυτούς, μπορεί να ληφθεί, όχι μόνο μέσω του Τύπου, αλλά απευθείας από τα προφίλ τους στα κοινωνικά δίκτυα και μέσω άλλων ατόμων που μοιράζονται και ενισχύουν τις φωνές τους. Ποια είναι, όμως, η δύναμη των παραπάνω στην Ελλάδα;
13 Δεκεμβρίου 1923: Το «αυτοκίνητον της εξημερώσεως», όπως το τιτλοφόρησε η Νέα Εφημερίς του Ιωάννη Μουρέλλου, συμμετείχε στην προεκλογική εξόρμηση του δικηγόρου Γεωργίου Δοκουμετζίδη στις βουλευτικές εκλογές της Κρήτης. Σ’ αυτό, εκτός από τον οδηγό, επέβαιναν οι επτά ανιψιές τού υποψηφίου που πετούσαν φέιγ βολάν υποστήριξής του. Η κυκλοφορία αυτοκινήτων εκείνη την εποχή ήταν ασυνήθιστη και όλοι οι κάτοικοι, με πρώτα τα παιδιά, έτρεχαν να φωτογραφηθούν και να μαζέψουν τα φυλλάδια που άφηναν πίσω τους οι επιβαίνοντες του οχήματος. Αποτυπώνεται μια διαφορετική μορφή προεκλογικής δραστηριότητας, αλλά και ανθρώπινης επικοινωνίας. Σήμερα, εν έτει 2023 οι πρακτικές προσέγγισης ψηφοφόρων είναι διαφορετικές.
Αρχικά, προεκλογική εκστρατεία είναι η προσπάθεια διαφήμισης των εκάστοτε Πολιτικών κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Οι υποψήφιοι επενδύουν πολλά στη δημόσια εικόνα τους, γι’ αυτόν τον λόγο επιζητούν να προβάλλονται μέσω διαφημίσεων ή συνεντεύξεων στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, προωθούν αφίσες και κάρτες, ενώ διοργανώνουν διάφορες συγκεντρώσεις, στις οποίες κάνουν λόγο για το πρόγραμμά τους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια που το διαδίκτυο είναι το κυριότερο μέσο ενημέρωσης, αλλά και διαφήμισης, οι Πολιτικοί επιλέγουν να διαχύσουν τις ιδέες στους στο ευρύ κοινό χρησιμοποιώντας τα κοινωνικά δίκτυα.
Ένα παράδειγμα της εξέλιξης αυτής αποτελεί το προεκλογικό περίπτερο στις πλατείες. Παλαιότερα, στο εκλογικό περίπτερο συγκεντρωνόταν πλήθος πολιτών, προκειμένου να ενημερωθούν για το πρόγραμμα και τις θέσεις του εκάστοτε κόμματος, ενώ σήμερα σε αυτά μεταβαίνουν κυρίως άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας. Από την άλλη, η χρήση των social media και οι αναρτήσεις των κομμάτων σε αυτά φαίνεται ότι αποτελούν ένα είδος μέτρησης των επιτελείων για την αποδοχή των προτάσεών τους.
Εκτός από τα παραπάνω, σημαντική αλλαγή παρατηρείται και στον πολιτικό λόγο, αλλά και στα μέρη που θα εκφωνηθούν οι ομιλίες. Ενώ παλαιότερα οι Πολιτικοί επέλεγαν μεγάλες κεντρικές πλατείες, μπαλκόνια και ξενοδοχεία για τους προεκλογικούς τους λόγους που περιλάμβαναν εκλεπτυσμένο λεξιλόγιο και μεγάλες υποσχέσεις, πλέον οι ομιλίες έγιναν συνεντεύξεις και οι χώροι, διαδικτυακά κανάλια με όσο το δυνατόν περισσότερες προβολές. Φυσικά, δημόσιες ομιλίες και προεκλογικές συγκεντρώσεις εξακολουθούν να γίνονται, αλλά η μαζικότητα και η συχνότητά τους είναι μειωμένες. Είναι εμφανές πως οι παλαιού τύπου μαζικές συγκεντρώσεις τείνουν να αντικατασταθούν από επισκέψεις γειτονιά – γειτονιά, όπου είναι ευκολότερη η επαφή με τους πολίτες.
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε ο επικεφαλής αναπληρωτής καθηγητής Βίνσεντ Πονς της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, σε κάθε προεκλογική εκστρατεία, οι νεότεροι σε ηλικία και οι λιγότερο μορφωμένοι είναι αυτοί που επηρεάζονται περισσότερο από τα «μηνύματα» και τις πληροφορίες που δέχονται, ενώ οι «πιστοί» ψηφοφόροι ενός κόμματος επηρεάζονται λιγότερο. Ειδικότερα για τα τηλεοπτικά ντιμπέιτ, η γενική εικόνα είναι ότι δεν επηρεάζουν τους ψηφοφόρους. Οι ερευνητές εξέφρασαν την έκπληξή τους, καθώς, ενώ υπάρχει ενδιαφέρον για τις τηλεμαχίες, πολύς κόσμος τις παρακολουθεί και πολλοί αναλυτές ασχολούνται στη συνέχεια με τα ζήτημα που θίχτηκαν, στην πραγματικότητα όλα αυτά μάλλον είναι ανώφελα, αφού τα ντιμπέιτ δεν φαίνεται να αλλάζουν τη συμπεριφορά και την απόφαση των ψηφοφόρων.
Συμπερασματικά, οι υποψήφιοι φαίνεται ότι έχουν έναν διπλό ρόλο: ο πρώτος είναι να διατηρήσουν την επαφή και τη «ζωντανή» επικοινωνία με τους πολίτες μέσω παραδοσιακών μεθόδων και τεχνικών προεκλογικής εκστρατείας και διαφήμισης. Ο δεύτερος είναι να προσελκύσουν τους νεαρούς ψηφοφόρους, να τραβήξουν το ενδιαφέρον τους και να τους εμφυσήσουν τις πολιτικές τους απόψεις μέσω των social media. Οι απαιτήσεις των ψηφοφόρων εξελίσσονται ανάλογα με τις απαιτήσεις του καιρού που βιώνουν και ένας Πολιτικός θα πρέπει να είναι σε θέση να αντεπεξέλθει σε αυτές όσο το δυνατόν καλύτερα. Πλέον, δεν νοείται πολιτική προσωπικότητα χωρίς Facebook, όπως παλιά δεν νοούνταν χωρίς προσωπική κάρτα. Σε κάθε περίπτωση, οι ψηφοφόροι που είτε τον εμπιστεύτηκαν μετά από κάποια ομιλία είτε μετά από τις διαδικτυακές του αναρτήσεις, θα πρέπει να είναι προσεκτικοί, να ψηφίζουν με γνώμονα το κοινό καλό και όχι το προσωπικό συμφέρον, αλλά και να διασταυρώνουν τις πληροφορίες που τους παρέχονται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Προεκλογική εκστρατεία εν έτει 1923 – Το «αυτοκίνητον της εξημερώσεως» και οι 7 ανιψιές, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εκλογές 2023: Προεκλογική εκστρατεία «πόρτα-πόρτα» ή «story-story»; kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εκλογές 2023: Social Media και προεκλογική εκστρατεία / Πώς επηρεάζουν τους Έλληνες ψηφοφόρους!, e-wall.net, διαθέσιμο εδώ
