Της Αγγελικής Γιοβανίδη,
Με την πρόσφατη υπ’ αριθ. 210/2023 απόφαση του Αρείου Πάγου, ασφαλιστική εταιρεία απαλλάχθηκε αμετάκλητα από την υποχρέωση κάλυψης ασφαλισμένου για την κλοπή του πολυτελούς του αυτοκινήτου, με την αιτιολογία ότι ο ίδιος επέδειξε βαριά αμέλεια ως προς τις συνθήκες στις οποίες εξέθεσε το όχημά του.
Όπως έκανε δεκτό η ως άνω απόφαση «κατά το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 2496/1997 “Ασφαλιστική σύμβαση, τροποποιήσεις της νομοθεσίας για την ιδιωτική ασφάλιση και άλλες διατάξεις”, με την ασφαλιστική σύμβαση η ασφαλιστική επιχείρηση (ασφαλιστής) αναλαμβάνει την υποχρέωση να καταβάλει, έναντι ασφαλίστρου, στον συμβαλλόμενό της (λήπτη της ασφάλισης) ή σε τρίτο, παροχή (ασφάλισμα) σε χρήμα ή, εφόσον υπάρχει ειδική συμφωνία, άλλη παροχή σε είδος, όταν επέλθει το περιστατικό, από το οποίο συμφωνήθηκε να εξαρτάται η υποχρέωσή του (ασφαλιστική περίπτωση), ενώ στην παρ. 5 του άρθρου 7 του ως άνω νόμου, ορίζεται ότι ο ασφαλιστής απαλλάσσεται της υποχρέωσης να καταβάλει ασφάλισμα, αν η επέλευση της ασφαλιστικής περίπτωσης οφείλεται, στη μεν ασφάλιση ζημιών σε δόλο ή σε βαριά αμέλεια, στη δε ασφάλιση προσώπων μόνο σε δόλο του λήπτη της ασφάλισης ή του ασφαλισμένου ή του δικαιούχου του ασφαλίσματος ή των λοιπών αναφερόμενων στην παράγραφο αυτή προσώπων, τέτοια δε ασφάλιση ζημίας κατά το άρθρο 11 του νόμου αποτελεί και η ασφάλιση αντικειμένου για τον κίνδυνο ολικής ή μερικής κλοπής αυτού, οπότε το ασφάλισμα συνιστάται στην αποκατάσταση της ζημίας, όταν επέλθει η ασφαλιστική περίπτωση, το οποίο όμως δεν μπορεί να υπερβαίνει την έκταση της ασφαλιστικής ζημίας ούτε και το ασφαλιστικό ποσό (ΑΠ 930/2020)…
Αμέλεια, ως μορφή υπαιτιότητας, κατά το άρθρο 330 ΑΚ, υπάρχει όταν, εξαιτίας της παραλείψεως του δράστη να καταβάλει την επιμέλεια, που, αν κατέβαλε, με μέτρο τη συμπεριφορά του μέσου συνετού και επιμελούς εκπροσώπου του κύκλου δραστηριότητάς του, θα ήταν δυνατή η αποτροπή του ζημιογόνου αποτελέσματος, αυτός (δράστης) είτε δεν προέβλεψε την επέλευση του εν λόγω αποτελέσματος, είτε προέβλεψε μεν το ενδεχόμενο επελεύσεώς του, ήλπισε όμως ότι θα το αποφύγει (ΑΠ 693/2020), ενώ βαριά αμέλεια μπορεί να θεωρηθεί ότι υφίσταται, όταν η παρέκκλιση από τη συμπεριφορά του μέσου επιμελούς ανθρώπου είναι σημαντική, ασυνήθης, ιδιαιτέρως μεγάλη και φανερώνει πλήρη αδιαφορία του δράστη για τα παράνομα σε βάρος τρίτων αποτελέσματα της (ΑΠ 263/2021, ΑΠ 262/2020)…
Για την απαλλαγή του ασφαλιστή από την υποχρέωση να καταβάλει το ασφάλισμα, αν η επέλευση της ασφαλιστικής περίπτωσης οφείλεται σε δόλο ή σε βαριά αμέλεια των αναφερόμενων στο ανωτέρω άρθρο 7 παρ. 5 προσώπων, απαιτείται να υπάρχει πρόσφορη αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του δόλου ή της βαριάς αμέλειας, που επέδειξαν τα πρόσωπα αυτά και της επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης, δηλαδή στην ασφάλιση κλοπής, της κλοπής του ασφαλισμένου πράγματος. Αιτιώδης δε συνάφεια υπάρχει όταν η από δόλο ή βαριά αμέλεια συμπεριφορά ήταν, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας, ικανή κατά τη συνηθισμένη και κανονική πορεία των πραγμάτων να επιφέρει τη ζημία και την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση. Η προβολή της ανωτέρω από το άρθρο 7 παρ. 5 του Ν. 2496/1997 εξαίρεσης από την ασφαλιστική κάλυψη αποτελεί ένσταση, που προτείνει και αποδεικνύει ο επικαλούμενος την εξαίρεση αυτή ασφαλιστής.
Στην προκειμένη περίπτωση της υπό σχολιασμό απόφασης, ο ασφαλισμένος είχε καλύψει το όχημά του -μεταξύ άλλων- και για τον κίνδυνο κλοπής έως του ποσού των 90.000 ευρώ, πληρώνοντας το αναλογούν ασφάλιστρο. Κατά την ημέρα την οποία εκλάπη το πολυτελές όχημα, ο ίδιος το είχε σταθμεύσει σε μη περιφραγμένο χώρο στάθμευσης του καταστήματος εστίασης που εκμεταλλεύεται ο ίδιος, κοντά στην περιοχή Φανάρι στην Κομοτηνή, ο οποίος όμως δεν φυλάσσεται, ούτε ασκείται κάποιος έλεγχος σε αυτόν καθώς κατά το διάστημα των νυκτερινών ωρών, που δεν βρίσκεται σε λειτουργία. Στο όχημα δεν είχε τοποθετηθεί κάποιο σύστημα φωτεινού και ηχητικού συναγερμού. Εντός του συγκεκριμένου χώρου στάθμευσης δεν βρισκόταν σε λειτουργία κάποιος τεχνητός φωτισμός, ώστε να είναι ορατές οι κινήσεις και να διακρίνονται κάποια χαρακτηριστικά των προσώπων, τα οποία βρίσκονται σ αυτόν κατά την διάρκεια της νύκτας. Επίσης δεν βρισκόταν και άλλα οχήματα εκτός από το αυτοκίνητο που είχε σταθμεύσει στο σημείο αυτό ο ενάγων και δεν κατοικούσαν πρόσωπα, που κατά τις ώρες της νύκτας παραμένουν και κινούνται στο τμήμα αυτό της περιοχής. Κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, που ο ενάγων στάθμευσε το αυτοκίνητο στο συγκεκριμένο σημείο και στην ευρύτερη περιοχή δεν εμφανίζεται συχνή κίνηση προσώπων, ούτε κυκλοφορία οχημάτων.
Ακόμη, όπως δέχθηκε το δικαστήριο «δεν αποδείχθηκε ο λόγος που ο ασφαλισμένος άφησε το όχημα εκεί κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ όλες οι ανωτέρω περιγραφόμενες συνθήκες, που επικρατούσαν στην περιοχή κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αντικειμενικά εκτιμώμενες, ήταν ευνοϊκές, ώστε να διευκολύνεται η τέλεση της αξιόποινης πράξης της κλοπής του συγκεκριμένου οχήματος, δεδομένου ότι αυτό κατά την διάρκεια της νύκτας παρέμενε εκτεθειμένο στο συγκεκριμένο σκοτεινό και ερημικό, σημείο, το οποίο ήταν το κατάλληλο, ώστε να προκαλείται η εντύπωση ότι θα επιτευχθεί με βεβαιότητα αφαίρεση αυτού και η ασφαλής ταχεία διαφυγή των προσώπων, που θα αποφάσιζαν (να) τελέσουν την συγκεκριμένη πράξη, χωρίς να υφίσταται οποιοσδήποτε κίνδυνος σύλληψης αυτών….
Με τα δεδομένα όμως αυτά η συμπεριφορά την οποία εκδήλωσε ο ενάγων να σταθμεύσει το πολυτελές αυτό όχημα στο σημείο αυτό, όπου επικρατούσαν οι ανωτέρω περιγραφόμενες αντικειμενικές συνθήκες και ακολούθως να μην επιστρέψει να το παραλάβει κατά την διάρκεια της νύκτας, προκάλεσε την επέλευση της ασφαλιστικής περίπτωσης, διότι εξέθεσε το αυτοκίνητο αυτό σε αυξημένο κίνδυνο κλοπής, η οποία τελέστηκε. Η συμπεριφορά αυτή αποτελεί εκδήλωση εντόνως αποκλίνουσα από την συνήθη επιβαλλόμενη στις συναλλαγές επιμέλεια, δεδομένου ότι αναμενόμενο είναι από οποιαδήποτε πρόσωπο να επιλέξει να μην εκθέσει το συγκεκριμένο όχημα σε αυτές τις συνθήκες που δεν μειώνουν, αλλά επαυξάνουν το κίνδυνο κλοπής. Επομένως, η ανωτέρω εκδήλωση του ενάγοντος αποδίδεται σέ βάρια αμέλεια αυτού εξ αιτίας της οποίας προκλήθηκε η ασφαλιστική περίπτωση….» Το σκεπτικό αυτό, το οποίο ακολούθησε το πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο δικαστήριο, επικύρωσε και ο Άρειος Πάγος, απορριπτόμενων των σχετικών λόγων αναίρεσης που προβλήθηκαν από τον αναιρεσείοντα και λήπτη της ασφάλισης.
Μένει να δούμε αν η απόφαση αυτή θα δημιουργήσει μια νομολογιακή τάση σε αντίστοιχες περιπτώσεις όπου η κλοπή του εκάστοτε οχήματος θα τελείται υπό συνθήκες που δημιουργούν κίνδυνο προς την κατεύθυνση αυτή…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- ΑΠ 210/2023, ΤΝΠ Νόμος
