Του Λάμπρου Βέλλιου,
Η απαρχή της σταδιακής αλλά σταθερής κατάκτησης της Ιρλανδίας από τους Βρετανούς χρονολογείται περίπου στο έτος 1170. Με το πέρασμα των αιώνων η Ιρλανδία βίωσε αιματηρές συγκρούσεις και εσωτερικές εντάσεις μεταξύ των διαφόρων φυλών, ενώ με την «Πράξη Ένωσης» (Act of Union) το 1880 αποστερήθηκε το δικαίωμα στην αυτονομία της, αποτελώντας κομμάτι του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι πολεμικές συρράξεις, η αποστέρηση της αυτονομίας τους, αλλά κυρίως η πολιτική ατζέντα των Βρετανών έναντι των Ιρλανδικών φύλων, αποτέλεσαν αιτία για τη δημιουργία ρήξης στην ενότητα και τους δεσμούς των τελευταίων. Ωστόσο, τα βόρεια φύλα συνέχισαν να διατηρούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τους και να προστατεύουν τα ήθη και τα έθιμά τους.
Στη συνέχεια, οι κατά διαστήματα αιματηρές συγκρούσεις καταδείκνυαν πως Ιρλανδοί διατηρούσαν στο ακέραιο το ζήτημα της ανεξαρτησίας τους από τους Άγγλους. Ο τερματισμός του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε νέα πολιτικά ζητήματα με τη διχοτόμηση της Ιρλανδίας. Στις έξι Βόρειες Κομητείες που ενώθηκαν με το Ηνωμένο Βασίλειο (1921), η καταπίεση των καθολικών Ιρλανδών βασιζόταν κατά κύριο λόγο στην καταπάτηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων, καθώς αυτά λειτουργούσαν με κύριο γνώμονα την ακίνητη περιουσία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, τόσο κοινωνικά, όσο οικονομικά και πολιτικά, την απόλυτη κυριαρχία των Βορείων ακόμη και σε περιοχές που αποτελούσαν μειοψηφία σε θεαματικό βαθμό.
ΙΡΛΑΝΔΙΚΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ (ΙRΑ)
Ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός αποτελούσε μία παραστρατιωτική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1919 ως συνέχεια των Ιρλανδών Εθελοντών. Απώτερος σκοπός αυτής της οργάνωσης ήταν η πλήρης ανεξαρτητοποίηση όλων των ιρλανδικών Κοινοπολιτειών συμπεριλαμβανομένης και της Βόρειας Ιρλανδίας, καθώς και η ισότιμη μεταχείριση Καθολικών και των Προτεσταντών. Πολλά από τα μέλη της οργάνωσης ήταν και μέλη του τότε Ιρλανδικού Εθνικιστικού Κόμματος, Σιν Φέιν. Ωστόσο, ο IRA είχε ανεξάρτητη δομή και δράση από το κόμμα. Την περίοδο 1919-1921, στον Πόλεμο για Ανεξαρτησία της Ιρλανδίας ο IRA δρούσε με μορφές ανταρτοπόλεμου, στήνοντας ενέδρες με ομάδες των 15 έως 30 ατόμων. Οι επιτυχίες της οργάνωσης αποτέλεσαν ίσως τη βασικότερη αιτία για την αποχώρηση του βρετανικού στρατού και την αυτονομία του ιρλανδικού κράτους, το οποίο όμως θα βρισκόταν υπό μορφή κτήσης. Αυτό δημιούργησε έναν βαθύ διχασμό μεταξύ των μελών της οργάνωσης.
Από τη μία πλευρά βρισκόνταν αυτοί που υποστήριζαν τη σύναψη συνθήκης ειρήνης με τα βρετανικά στρατεύματα, φτιάχνοντας το τακτικό στρατό του Ελεύθερου Ιρλανδικού Κράτους. Η αντιμαχόμενη πλευρά αποτελούνταν από αυτούς που στήριζαν τη συνέχιση του αγώνα για την ολική ανεξαρτησία της Ιρλανδίας. Από αυτούς, λοιπόν, δημιουργήθηκε ο Στρατός των Ατάκτων. Κάπως, έτσι οδηγηθήκαμε λοιπόν και στην έναρξη ενός νέου πολέμου, του εμφυλίου Πολέμου το 1922.
ΙΡΛΑΝΔΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ
Τι αφορούσε, λοιπόν, η επίμαχη συνθήκη που είχε υπογραφεί για τον τερματισμό του Ιρλανδικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας 1919-1921 μεταξύ της Ιρλανδικής Δημοκρατίας και της Βρετανίας, το περιεχόμενο της οποίας μετέπειτα οδήγησε στον εμφύλιο. Η συνθήκη προέβλεπε τη δημιουργία ενός αυτοδιοικούμενου ιρλανδικού κράτους, με δικά του σώματα αστυνομίας και στρατού, αλλά την επιστροφή της Βόρειας Ιρλανδίας, η οποία αποτελούνταν από έξι βορειοανατολικές κομητείες στη Βρετανία. Mε αυτόν τον τρόπο αντί να δημιουργηθεί μια ολοκληρωτικά ανεξάρτητη και ενωμένη δημοκρατία για την οποία είχαν πολεμήσει οι γενναίοι πολεμιστές του Δημοκρατικού Στρατού, το ιρλανδικό κράτος θα αποτελούσε ένα αυτόνομο κομμάτι της Βρετανικής Αυτοκρατορίας με τον Άγγλο Βασιλιά ως κεφαλή του κράτους. Μπροστά σε όλα αυτά, οι αγωνιστές του Ιρλανδικού Ανεξάρτητου Κράτους, όπως αυτοί το είχαν οραματιστεί χωρίστηκαν, και πρώην σύντροφοι όπως ο Μάικλ Κόλινς και ο Ίμον ντε Βαλέρα έγιναν φανατικοί εχθροί. Όταν το ιρλανδικό κοινοβούλιο ενέκρινε τη συνθήκη με 64 ψήφους υπέρ και 57 κατά στις 7 Ιανουαρίου 1922, ο ντε Βαλέρα υπέβαλε την παραίτησή του, αμφισβητώντας το δικαίωμα του κοινοβουλίου να την εγκρίνει, τονίζοντας ότι τα μέλη του καταπατούν τον όρκο τους στην Ιρλανδική Δημοκρατία.
Ακολούθησαν κάμποσοι μήνες εντάσεων, συζητήσεων και συγκρούσεων. Στις εθνικές εκλογές της 18ης Ιουνίου 1922 το κόμμα που τάσσονταν υπέρ της συνθήκης επικράτησε με 239.193 ψήφους έναντι 133.864 του κόμματος που ήταν εναντίον, ενώ 247.226 πολίτες ψήφισαν άλλα κόμματα, τα περισσότερα από τα οποία στήριζαν τη συνθήκη. Οι 132.570 ψήφοι των οπαδών των Εργατικών ήταν διφορούμενες σε ότι αφορούσε τη συνθήκη. Οι εκλογές εκείνη την περίοδο αντικατόπτρισαν τη θέληση της πλειοψηφίας του ιρλανδικού εκλογικού σώματος σχετικά με την δημιουργία του Ελεύθερου Ιρλανδικού Κράτους, αλλά ο ντε Βαλέρα και το μεγαλύτερο κομμάτι του IRA συνέχισε να αντιτίθενται στο περιεχόμενο της συνθήκης.
Εν τω μεταξύ, υπό την ηγεσία του Άρθουρ Γκρίφιθ και του Μάικλ Κόλινς, η Προσωρινή Κυβέρνηση κήρυξε επίσημα την ίδρυση του Ιρλανδικού Ελεύθερου Κράτους δημιουργώντας και σώμα Εθνικού Στρατού για να αποτελέσει τον αντίθετο πόλο έναντι του IRA —καθώς και νέα δύναμη της αστυνομίας. Ωστόσο, δεδομένου του γεγονότος πως όλη η δομή και ο τρόπος οργάνωσης του νέου στρατού χτίστηκε γύρω από τον IRA, οι δυνάμεις του IRA είχαν τη δυνατότητα να κυριεύσουν τους βρετανικούς στρατώνες και να αποκτήσουν οπλισμό. Πρακτικά, αυτό καταδείκνυε πως μέχρι το καλοκαίρι του 1922, η Προσωρινή Κυβέρνηση της Νότιας Ιρλανδίας δεν ήλεγχε παρά ένα ελάχιστο κομμάτι του Δουβλίνου και κάποιες άλλες περιοχές όπως η κομητεία Λόνγκφορντ. Tο νήμα της εκκίνησης του εμφυλίου κόπηκε όταν η Προσωρινή Κυβέρνηση προσπάθησε μέσα από το στρατιωτικό σώμα που έφτιαξε να επιβληθεί σε πολύ καλά οπλισμένες και οργανωμένες μονάδες του IRA, κυρίως σε μια ομάδα σκληροπυρηνικών οπαδών τους στο Δουβλίνο. Έτσι, προκλήθηκε μακελειό. Ο IRA είχε εμπλοκή σε δολοφονίες πολιτικών προσώπων και απαγωγές Άγγλων. Η έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου εξανάγκασε όλους τους Ιρλανδούς να επιλέξουν στρατόπεδο: πραγματοποιούνταν αναγκαστικές στρατολογήσεις, μην κατέχοντας οι νεοσύλλεκτοι εμπειρία από πολέμους, ενώ παράλληλα πολλοί ένοπλοι ανάλογα με το τι τους συνέφερε τη δεδομένη στιγμή άλλαζαν στρατόπεδο.
Στο μεταξύ, ο λαός της Ιρλανδίας που είχε εξουθενωθεί από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Έτσι, οδηγήθηκε σε μεγάλα διλήμματα και ερωτήματα, όπως ήταν μεταξύ άλλων το ερώτημα του εθνικισμού ή βρετανικού ελέγχου, αβασίλευτη δημοκρατία ή συνταγματική μοναρχία, συνένωση με τους Βόρειοιρλανδούς ή διαχωρισμός, διαπραγματεύσεις ή σύγκρουση. Όταν ο ηγέτης της Προσωρινής Κυβέρνησης Κόλινς δολοφονήθηκε σε ενέδρα από Ρεπουμπλικάνους που τάσσονταν κατά της συνθήκης, κοντά στην οικεία του στην κομητεία Κορκ, τον Αύγουστο του 1922, ο Εθνικός Στρατός απάντησε με έναν κύκλο αντιποίνων κατά των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού. Οι αντάρτες του IRA ενεργούσαν κάνοντας δολιοφθορές και καταστρέφοντας υποδομές και κατοικίες οπαδών της Συνθήκης βάζοντάς τους φωτιές. Τον Οκτώβριο του 1922, ο Ντε Βαλέρα έστησε κυβέρνηση Ρεπουμπλικανών, χωρίς όμως να διαθέτει επιρροή και εξουσία επί του πληθυσμού. Τότε, τα πράγματα οδηγήθηκαν σε έκρηξη μίσους με την Προσωρινή Κυβέρνηση του αυτόνομου κράτους να εκτελεί κρατουμένους του ΙΡΑ και το κομμάτι του Δημοκρατικού Στρατού που τάσσονταν κατά της συνθήκης να δολοφονεί σε έναν κύκλο αντιποίνων.
Η Καθολική Εκκλησία προδοτικά στράφηκε και αυτή ενάντια στον IRA. Όταν η ηγετική προσωπικότητα των Ρεπουμπλικανών Λίαμ Ντίζι συνελήφθη από τα στρατεύματα του ημιελεύθερου αυτόνομου κράτους, κάλεσε τους αντάρτες να συνάψουν συνθήκη ειρήνης · ακόμα και ο ντε Βαλέρα ζήτησε παύση των αιματηρών συγκρούσεων, αλλά δεν εισακούστηκε από την πλειοψηφία του Δημοκρατικού Στρατού. Κατά την άνοιξη του 1923, διεξάγονταν αψιμαχίες και η επίσημη κυβέρνηση του ιρλανδικού κράτους κήρυξε εκλογές: στις 27 Αυγούστου 1923, το κόμμα υπέρ της αυτονόμησης του Ελεύθερου Κράτους ήρθε πρώτο με ένα ποσοστό που έφτασε σε επίπεδα του 40% περίπου, ενώ οι Ρεπουμπλικανοί οι οποίοι εκπροσωπούνταν από το κόμμα Sinn Féin, απέσπασαν περίπου το 27% των ψηφισάντων. Το αποτέλεσμα των εκλογών βασιζόταν σε μια επίπλαστη βάση αφού στη χώρα επικρατούσε πολιτική ανωμαλία: πάρα πολλοί από τους υποψηφίους και τους οπαδούς των Ρεπουμπλικάνων βρίσκονταν φυλακισμένοι· τον Οκτώβριο του 1923, 8.000 από τους 12.000 Ρεπουμπλικανούς κρατουμένους κηρύξαν απεργία πείνας, της οποίας η διάρκεια ήταν 41 ημέρες. Ο φόρος αίματος ήταν δυσανάλογος ως προς τον στόχο των Ιρλανδών να αποσπαστούν εντελώς από τη Βρετανία. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο πολλοί άνθρωποι προτεσταντικού δόγματος εγκατέλειψαν το ιρλανδικό κράτος. Aλλά η λύση των προβλημάτων δεν βρέθηκε: η χώρα είχε διαλυθεί οικονομικά και το ασίγαστο μίσος μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών σημάδεψε την καθημερινή ζωή των Ιρλανδών, ιδιαίτερα στο βόρειο κομμάτι της χώρας που διατηρείται ως μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Όπως συμβαίνει πάντοτε και παντού με τους εμφυλίους πολέμους, οι αιματηρές εσωτερικές συγκρούσεις κληροδότησαν μια τραυματική ιστορική εμπειρία, αλλά και κηλιδωμένη εθνική μνήμη, η οποία εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην ιρλανδική πολιτική ατζέντα μέχρι σήμερα. Τα δύο ισχυρότερα πολιτικά κόμματα —το Fianna Fáil και το Fine Gael— είναι απόγονοι, αντιστοίχως των αντιμαχόμεων δυνάμεων που τάσσονταν κατά της συνθήκης και των δυνάμεων υπέρ της συνθήκης του 1922. Στη δεκαετία του 1970, σχεδόν όλοι οι σημαίνοντες πολιτικοί της Ιρλανδίας ήταν βετεράνοι που συμμετείχαν στον εμφύλιο, γεγονός που δηλητηρίασε τη σχέση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της Ιρλανδίας, καθώς και των οπαδών τους διατηρώντας ένα κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό χάσμα μεταξύ του λαού της Ιρλανδίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- ΑΔΑΜ, Μ., ΙRΑ: Η οργάνωση της ανεξαρτησίας, maxmag.gr, Διαθέσιμο εδώ
- ΜΠΟΣΗ, Μ., Νέος εμφύλιος στην Βόρεια Ιρλανδία, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- 100 χρόνια από τον εμφύλιο πόλεμο στην Ιρλανδία, athensvoice.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ιρλανδικός εμφύλιος πόλεμος: Καθολικοί vs Προτεσταντών, pronews.gr, Διαθέσιμο εδώ
- ΠΑΠΑΛΑΜΠΡΟΥ, Σ., Ιρλανδικός Εμφύλιος και η Ταξιαρχία του Μπέλφαστ, 1920-22, historical-quest.com, Διαθέσιμο εδώ
