Της Σπυριδούλας Βλάχα,
Ζώντας πλέον στον 21ο αιώνα, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως πολλά πράγματα έχουν βελτιωθεί σε σχέση με το παρελθόν. Μερικά από αυτά είναι ο τρόπος ζωής, ο τομέας της υγείας, σωματικής και ψυχικής, η εξέλιξη της τεχνολογίας και η προάσπιση όλο και περισσότερων ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά πράγματα ακόμα που επιδέχονται βελτίωσης και που προκαλούν προβληματισμό, όπως η τάση των ανθρώπων να κατηγοριοποιούν και να βάζουν «ταμπέλες». Σίγουρα, όλοι και όλες έχουμε ακούσει τον τελευταίο καιρό τους χαρακτηρισμούς «φασαίος», «κάγκουρας» ή «σλατίνα». Όλοι χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία εντοπίζονται σε κάποιον, αλλά όπως κάθε χαρακτηρισμός, έτσι και οι συγκεκριμένοι δεν είναι αξιολογικά ουδέτεροι. Συνήθως, δεν χρησιμοποιούνται από τα ίδια τα άτομα. Εντούτοις, από τα άτομα των άλλων «ομάδων», προκειμένου να αναφερθούν στους πρώτους, κυρίως με αρνητικό τρόπο.
Αυτό, βέβαια, δεν είναι καινούριο φαινόμενο, αφού πάντα υπήρχαν αυτές οι κατηγοριοποιήσεις, με τους χαρακτηρισμούς να αλλάζουν κάθε φορά. Η διαδικασία της κατηγοριοποίησης είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο, διότι προσφέρει ένα σημείο αναφοράς στα άτομα, με βάση το οποίο ερμηνεύουν τον κόσμο και κατά συνέπεια εξυπηρετεί την ανάγκη του ατόμου για ασφάλεια και προβλεψιμότητα. Η διαδικασία αυτή προσφέρει εκ φύσεως έναν διαχωρισμό, επειδή η συμπεριφορά των ατόμων είναι διαφορετική προς τα άτομα που θεωρούν ότι ανήκουν στην ίδια ομάδα και διαφορετική προς τις άλλες ομάδες. Έτσι άλλωστε, διατηρούνται και σημαντικές κοινωνικά ομάδες, όπως οι πολιτικές παρατάξεις, οι πολιτιστικοί σύλλογοι ή ακόμα και τα Έθνη. Όπως είναι φυσικό, η συμπεριφορά μας θα είναι πιο ευνοϊκή απέναντι στην ομάδα της οποίας αισθανόμαστε μέλη και περισσότερο ουδέτερη ή εχθρική απέναντι στις άλλες ομάδες.
Ωστόσο, κάθε φορά που συμβαίνει μια κατηγοριοποίηση, πραγματοποιείται με βάση ένα συγκεκριμένο ή ένα σύνολο χαρακτηριστικών. Για παράδειγμα, η εθνικότητα, τα πολιτικά ιδεώδη, το επάγγελμα ή η ηλικία. Παρ’ όλα αυτά, κατηγοριοποιώντας άτομα με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και αποδίδοντας ένα αρνητικό φορτίο στις άλλες «ομάδες», συχνά απορρίπτουμε ανθρώπους, γιατί ακριβώς απέχουν από ένα ορισμένο σημείο αναφοράς. Ως αποτέλεσμα, δεν εξετάζουμε τα υπόλοιπα γνωρίσματά τους που αφορούν άλλους τομείς στους οποίους μπορεί να έχουν κάτι να μας προσφέρουν και να εδραιωθούν πάνω σε αυτά ισχυρές σχέσεις.
Βέβαια, ζώντας σε μια κοινωνία με τόσους διαφορετικούς ανθρώπους, μία κατηγορία μπορεί από κάποιους να αντιμετωπίζεται ως κάτι θετικό, ενώ από άλλους ως κάτι αρνητικό. Είναι αυτό που λένε: «Ο κόσμος πάντα κάτι θα έχει να πει». Ας σκεφτούμε το εξής: μια γυναίκα που εργάζεται και δεν έχει οικογένεια, από κάποιους θεωρείται ως δυναμική και ανεξάρτητη, ενώ από άλλους ως «γεροντοκόρη». Αντίστοιχα, ένα παιδί που μόλις πέρασε στο Πανεπιστήμιο μπορεί να εισπράττει τον θαυμασμό ανθρώπων γύρω του, ενώ, ταυτόχρονα, να ακούει τη φράση «άλλος ένας άνεργος». Κλείνοντας, η τάση μας να εντάσσουμε τους ανθρώπους σε κατηγορίες, αν και προσφέρει μία τάξη και αίσθηση ασφάλειας του κόσμου, συχνά καθίσταται προβληματική. Και αυτό, καθώς τείνουμε να βάζουμε «ταμπέλες», οι οποίες μας απομακρύνουν από το να βλέπουμε τους ανθρώπους όπως πραγματικά είναι, αλλά μόνο με βάση συγκεκριμένα γνωρίσματα. Μήπως ήρθε η ώρα αυτό να αλλάξει;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Οι ταμπέλες στην εποχή μας, maxmag.gr. Διαθέσιμο εδώ
