Της Σόνιας Βαλαβανίδη,
Ομορφιά, μια λέξη χιλιοειπωμένη. Μια λέξη που αν μη τι άλλο επηρέαζε και συνεχίζει να επηρεάζει τις ζωές πολλών ανθρώπων. Όμως τι ακριβώς ορίζουμε ως ομορφιά και τελικά κατά πόσο η έννοια αυτή περιλαμβάνει αντικειμενικά κριτήρια; Έχετε αναρωτηθεί αν η ομορφιά είναι απλώς μια επίνοια, ένα κατασκεύασμα που εξυπηρετεί εμπορικές στρατηγικές; Ζώντας σε μια εποχή όπου η επιφανειακή όψη όλων των πτυχών της καθημερινότητας μας φαίνεται να υπερισχύει έναντι της ουσίας, η συνειδητοποίηση των λανθασμένων κρίσεων και απόψεων περί οποιουδήποτε ζητήματος φαντάζει εξωπραγματική.
Όμως, η εμβάθυνση σε έννοιες και ιδέες που θεωρούνται «a priori» κρίνεται αναγκαία, καθώς η σαθρότητα στον πυρήνα τους δεν γίνεται αντιληπτή σε πρώτο επίπεδο. Αν μπροστά μας εμφανίζονταν δύο άνθρωποι διαφορετικών εποχών και έδιναν την απάντηση τους στο ερώτημα «τι είναι η ομορφιά», σίγουρα, θα μας εξέπληττε το γεγονός ότι δεν θα συμφωνούσαν. Αυτό συμβαίνει, γιατί η σχέση προτύπου ομορφιάς και εποχής είναι αλληλένδετη. Συνεπώς, η έννοια της ομορφιάς μεταβάλλεται και ακολουθεί τους κανόνες της εποχής της. Είναι προφανές πως αυτό που θεωρούμε όμορφο δεν αποκτά διαχρονικότητα, αλλά μετασχηματίζεται έχοντας ως άξονα τον χρόνο και δεν μπορεί να οριστεί με κριτήρια κοινώς αποδεκτά.
Ένα ακόμη στοιχείο που συνηγορεί υπέρ της υποκειμενικότητας είναι η σχέση ομορφιάς και έθνους. Το πώς ορίζεται κάτι όμορφο σχετίζεται με την χώρα και την κουλτούρα της. Αναφέραμε εδώ αρκετές φορές τη λέξη ομορφιά. Μα τι στο καλό εννοούμε; Ούτε εδώ υπάρχει μια ακριβής απάντηση. Για τους αρχαίους Έλληνες η ομορφιά συνδεόταν με την συμμετρία. Ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται να «καλύπτει» τη σύγχρονη έννοια της λέξης. Η ομορφιά είναι κάτι παραπάνω από συμμετρία. Στο σύγχρονο παρόν η ομορφιά ταυτίζεται με τη διαφήμιση, το εμπόριο και κατά συνέπεια την οικονομία. Μέσω της διαφήμισης αναπαράγονται πρότυπα, τα οποία εξυπηρετούν οικονομικές ανάγκες και παρουσιάζονται ως φυσικά.
Η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Η εμπορευματοποιημένη ομορφιά εμφανίζεται παντού τριγύρω μας. Δεν γίνεται βέβαια αντιληπτή, διότι το σύστημα κινεί τα νήματα υπογείως. «Πλάθει» στις συνειδήσεις των ανθρώπων μια συγκεκριμένη αντίληψη περί ομορφιάς. Έπειτα, παράγει προϊόντα που υπόσχονται να φτάσουν σε αυτήν την κάλπικη τελειότητα. Η αγορά είναι αυτή που μετασχηματίζει την έννοια με βάση τα οικονομικά της συμφέροντα και από την άλλη είναι αυτή που προσφέρει επιλογές για τις ανάγκες που δημιουργεί. Θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως ένα φαύλο κύκλο. Η εικόνα της σύγχρονης πραγματικότητας μας πληροφορεί για αυτές τις πρακτικές. Άνθρωποι που κυνηγούν την τελειότητα με κάθε δυνατό μέσο, ξοδεύουν αλόγιστα ποσά για να ολοκληρωθεί το παραμύθι και το ασχημόπαπο να μετατραπεί σε κύκνο. Αρκετές φορές φτάνουν και σε ακραίες μεθόδους και δεν αντιλαμβάνονται το πιο σημαντικό. Αποτελούν απλά πιόνια στην σκακιέρα της εμπορικής παντοδυναμίας που σε μια κίνηση ματ ανατρέπει τα πρότυπα που έχει η ίδια προωθήσει.
Κίνητρο αυτής της συνεχούς δημιουργίας και απόρριψης προτύπων ομορφιάς, το κέρδος. Οι επιχειρήσεις προϊόντων ομορφιάς θησαυρίζουν κάθε χρόνο στηριζόμενοι σε αυτή την παγίδα που έχει στηθεί σε βάρος μας. Μήπως, τελικά το ασχημόπαπο του παραμυθιού δεν είναι ασχημόπαπο απλώς οι άλλοι δεν μπορούν να αντιληφθούν την ομορφιά του μιας και μένουν «εγκλωβισμένοι» σε ένα πρότυπο που αναπαράχθηκε σκόπιμα; Η συνειδητοποίηση αυτής της αλήθειας μπορεί να «απελευθερώσει» πολλούς που παλεύουν με χίμαιρες. Η ομορφιά σήμερα πουλιέται και αν διαθέτεις χρήματα μπορείς να φτάσεις στο ιδανικό αποτέλεσμα. Είναι όμως αυτό αρκετό; Αν αγοράσω λίγη ομορφιά θα γίνω ευτυχισμένος/η;
