Του Ιουλίου Παπάζογλου,
Η έναρξη των εχθροπραξιών μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων τα ξημερώματα της 7ης Οκτωβρίου του 2023, σίγουρα δεν μπορεί να αποτελέσει ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά μία ακόμη σύγκρουση μεταξύ των δύο λαών, η οποία έχει τις ρίζες της πολλές δεκαετίες πίσω. Η Παλαιστίνη είναι μία περιοχή, η οποία λόγω της γεωγραφικής της θέσης, μεταξύ Αφρικής και Ασίας, έχει υποστεί τις συνέπειες και τις πληθυσμιακές μεταβολές των λαών που την είχαν καταλάβει πχ. Πέρσες, Έλληνες, Άραβες, Οθωμανοί και Άγγλοι. Η διαρκής διαμάχη των δύο λαών, η οποία είναι το αποτέλεσμα των πολιτικών ενεργειών τρίτων χωρών, έχει καταστρέψει μία χώρα, δύο λαούς και έχει δημιουργήσει ένα ζήτημα, το οποίο δεν έχει λυθεί και ούτε πρόκειται να λυθεί χωρίς δυναμικές πρωτοβουλίες και επίδειξη καλής θέλησης και από τις δύο πλευρές.
Το έδαφος της Παλαιστίνης, εκεί όπου εκτείνεται σήμερα, πάνω στο οποίο βρίσκεται το κράτος του Ισραήλ, πριν από χιλιάδες χρόνια ονομαζόταν Ιουδαία, γνωστή από τις αναφορές της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Οι Ιουδαίοι, οι οποίοι είχαν χάσει το κράτος τους ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ., το 70 μ.Χ. μετά την ήττα τους και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους, εγκαταλείπουν την πατρίδα τους και μετακινούνται προς την Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία. Οι Ρωμαίοι με τη σειρά τους αποφασίζουν να αλλάξουν το όνομα της Ιουδαίας, η οποία ήταν τμήμα της αυτοκρατορίας τους και να την ονομάσουν Παλαιστίνη, έτσι ώστε να δημιουργήσουν μία νέα πατρίδα και έναν νέο λαό, ο οποίος δεν θα είχε καμία σχέση με τον προηγούμενο.
Στη διάρκεια της μεγάλης Αραβικής εξάπλωσης, οι Άραβες κατέλαβαν την περιοχή της Παλαιστίνης και άρχισαν πολύ γρήγορα να εγκαθίστανται στις επαρχίες της, εκμεταλλευόμενοι την απουσία του εβραϊκού πληθυσμού. Κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Παλαιστίνη αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία πήρε μέρος στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων. Η Αγγλία, θέλοντας να αποκτήσει τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών της Μοσούλης, δημιουργώντας μεταπολεμικά αραβικά κράτη, τα οποία θα ήταν προτεκτοράτα της, έπεισε τους Άραβες να εξεγερθούν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την υπόσχεση ότι θα τους βοηθούσε στη δημιουργία ανεξάρτητων κρατών. Το 1918, με τον τερματισμό του πολέμου, η Αγγλία αναλαμβάνει από την νεοϊδρυθείσα Κοινωνία των Εθνών την εντολή για τη διοίκηση και τη σταδιακή ανεξαρτητοποίηση ορισμένων αραβικών κρατών, όπως η Παλαιστίνη.
Τη δεκαετία του 1920 με την υποστήριξη των Άγγλων, χιλιάδες Εβραίοι επιστρέφουν στην πατρίδα τους θεωρώντας πως δεν θα έχει αλλάξει τίποτα και η σταδιακή εγκατάστασή τους θα είναι ειρηνική. Οι Παλαιστίνιοι βλέποντας τους Άγγλους να παραχωρούν στο Ιράκ ανεξαρτησία το 1932 και ταυτόχρονα να δημιουργούν στο έδαφός τους, εβραϊκούς πυρήνες καθυστερώντας την ανεξαρτησία της Παλαιστίνης, ξεκινούν ένοπλο αγώνα κατά τους το 1936. Η εξέγερση των Παλαιστινίων διήρκησε μέχρι το 1939 και είχε σημαντικές επιπτώσεις για τον λαό της Παλαιστίνης, καθώς οι αγγλικές δυνάμεις σε συνεργασία με τους Εβραίους, στους οποίους παραχωρούσαν πολεμοφόδια, προκάλεσαν τεράστιες απώλειες στον αραβικό πληθυσμό, μεταβάλλοντας τους πληθυσμιακούς συσχετισμούς της περιοχής προς όφελος των Εβραίων.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος σημάδεψε την τύχη του εβραϊκού λαού, αφού χιλιάδες Εβραίοι εξοντώθηκαν με απάνθρωπο τρόπο από τη Ναζιστική Γερμανία, σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν κατασκευαστεί, στα πλαίσια της εφαρμογής του προγράμματος της Τελικής Λύσης. Με τον τερματισμό πολέμου, γίνεται περισσότερο αντιληπτό το ζήτημα της δημιουργίας ενός εβραϊκού κράτους, καθώς οι Εβραίοι μην έχοντας πατρίδα για χιλιάδες χρόνια, αντιμετώπιζαν τις αντισημιτικές πολιτικές των διαφόρων κρατών που τους φιλοξενούσαν. Το 1947, ο Ο.Η.Ε. ψήφισε το σχέδιο διχοτόμησης της Παλαιστίνης, ένα σχέδιο που προέβλεπε τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών, το οποίο δεν έγινε δεκτό όμως από την πλευρά των Παλαιστίνιων και μία μέρα μετά το ψήφισμα του Ο.Η.Ε. ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Παλαιστινίων και Εβραίων.
Παράλληλα, με τον εμφύλιο πόλεμο που είχε εκραγεί, πραγματοποιούταν ταυτόχρονα και η διαδικασία εκκένωσης της Παλαιστίνης από τους Άγγλους, ήδη από τις αρχές του 1948 και στις 14 Μαΐου του ίδιου έτους, μία μόλις ημέρα μετά την εκκένωση της περιοχής από τα αγγλικά στρατεύματα, οι Εβραίοι ανακηρύσσουν ανεξάρτητο κράτος με το όνομα Ισραήλ. Η ανακήρυξη ανεξάρτητου Ισραηλινού κράτους, έδωσε την αφορμή στα υπόλοιπα αραβικά, και συμμαχικά με την Παλαιστίνη κράτη, να εισβάλουν στο Ισραήλ και να το εξοντώσουν, έτσι ώστε να μην προλάβει να εδραιωθεί στην ευρύτερη περιοχή.
Ο Πρώτος Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος, που ξέσπασε έληξε το 1949 με μία μεγάλη νίκη των Ισραηλινών επί του Αραβικού συνασπισμού, τον οποίο αποτελούσαν οι Αιγύπτιοι, οι Σύριοι και οι Ιορδανοί. Με τη νίκη αυτή εδραιώθηκε το Ισραήλ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, και δημιούργησε ένα μεγάλο πλήγμα στις τάξεις των Αράβων, καθώς αποδείχθηκε η στρατιωτική κατωτερότητά τους απέναντι στους Ισραηλινούς. Ως επακόλουθο της ήττας τους, οι Αιγύπτιοι είχαν κλείσει το στενό του Τιράν ήδη από το 1950, εμποδίζοντας την έξοδο των Ισραηλινών πλοίων προς την Ερυθρά θάλασσα, κάτι που είχε σημαντικές επιπτώσεις για την οικονομία του νεοπαγούς κράτους. Το 1956, οι Ισραηλινοί βρίσκουν την κατάλληλη ευκαιρία για εισβολή στην Αίγυπτο, καθώς ο Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ εθνικοποίησε την διώρυγα του Σουέζ, την οποία διαχειριζόταν μέχρι τότε μια αγγλογαλλική εταιρεία. Οι Ισραηλινοί με την υποστήριξη της Αγγλίας και της Γαλλίας θα εισβάλλουν στη χερσόνησο του Σινά και θα φτάσουν μέχρι τη διώρυγα, την οποία και θα καταλάβουν, ενώ οι Η.Π.Α. και η Σοβιετική Ένωση πίεζαν για αποκλιμάκωση, φοβούμενες τυχόν αλλαγές στην γεωπολιτική τους σκακιέρα. Έτσι, οι Ισραηλινοί έχοντας πετύχει μία ακόμα μεγάλη στρατιωτική νίκη, αποχωρούν και επιστρέφουν τα κατεκτημένα εδάφη στην Αίγυπτο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Oren, Michael B. (2003), Six Days of War: June 1967 and the Making of the Modern Middle East, Presidio Press.
- Sternhell, Zeev (2021), Η καταγωγή του Ισραήλ, Μεταξύ εθνικισμού και σοσιαλισμού, Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
