Της Δωροθέας Λυπηρίδου,
Είναι απαραίτητο και λογικό σε μια κοινωνία διαρκώς εξελισσόμενη, το νομικό σύστημα που την διέπει να προβλέπει διαφορετικούς κανόνες και αντιμετώπιση, στο επίπεδο της πρόληψης και της καταστολής των ποινικών εγκλημάτων, για ομάδες και κατηγορίες ανθρώπων που κινούνται και αναπτύσσονται σε ένα αλλιώτικο πλαίσιο. Οι διαφορετικές διαδικασίες για την απονομή της δικαιοσύνης στα ποινικά δικαστήρια έχουν σκοπό την ορθότερη διεξαγωγή της δίκης και τον παραδειγματισμό των ατόμων που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες κατά τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο. Γι’ αυτές τις ομάδες, έχουν δημιουργηθεί τα δικαστήρια ανηλίκων, τα στρατιωτικά δικαστήρια και το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, που ασκούν την ειδική ποινική δικαιοδοσία.
Για τους ανήλικους, η δημιουργία ειδικών δικαστηρίων προκύπτει από την ημιτελή διάπλαση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα τους, η οποία έχει ως συνέπεια την λανθασμένη ενδεχομένως κρίση των ίδιων πάνω σε σοβαρά θέματα. Εδώ εντάσσεται το μονομελές δικαστήριο ανηλίκων, το οποίο συγκροτείται από έναν πρόεδρο πρωτοδικών σε κάθε πρωτοδικείο, συνοδευόμενος από έναν αναπληρωτή πρόεδρο ή πρωτοδίκη. Αυτοί διορίζονται για τρία χρόνια, ενώ προτιμώνται όσοι έχουν ειδικές γνώσεις ή έχουν συμμετάσχει σε ειδικό πρόγραμμα επιμόρφωσης της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών. Το Τριμελές Δικαστήριο Ανηλίκων, αποτελείται από έναν πρόεδρο πρωτοδικών που ορίζεται δικαστής ανηλίκων και προεδρεύει ως τέτοιος, και δύο νεότερους πρωτοδίκες. Τέλος, το Τριμελές Εφετείο Ανηλίκων που απαρτίζεται από τον εφέτη ανηλίκων ή τον αναπληρωτή του και από δύο άλλους νεότερους κατά προτίμηση επίσης εφέτες, που ορίζονται ως εφέτες ανηλίκων.
Για τα στρατιωτικά δικαστήρια, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Σε αυτά βρίσκει εφαρμογή ο στρατιωτικός ποινικός κώδικας, και υπάγονται όσοι στρατιωτικοί τελούν ποινικά στρατιωτικά εγκλήματα, συνεπώς για τα κοινά ποινικά εγκλήματα οι στρατιώτες δεν διαφέρουν με τους ιδιώτες και επομένως η τέλεση τέτοιων πράξεων από αυτούς εκδικάζεται και κρίνεται από τα κοινά ποινικά δικαστήρια. Τα στρατιωτικά δικαστήρια σε πρώτο βαθμό έχουν τριμελή ή πενταμελή σύνθεση. Ειδικότερα, το τριμελές στρατοδικείο συγκροτείται από τον πρόεδρο, από έναν στρατιωτικό δικαστή ή πάρεδρο και έναν στρατοδίκη, ενώ το πενταμελές στρατοδικείο διατηρεί τον πρόεδρο, και αποτελείται επίσης από δύο ή τρεις στρατιωτικούς δικαστές ή από έναν ή δύο στρατιωτικούς δικαστές και έναν πάρεδρο και από έναν ή δύο στρατοδίκες. Σημειώνεται πως στην σύνθεση του στρατοδικείου δεν μπορεί να λάβει μέρος αυτός που ενήργησε την ανάκριση της υπόθεσης και πως οι στρατοδίκες δεν επιτρέπεται να έχουν βαθμό υψηλότερο από αυτόν του προέδρου. Σε δεύτερο βαθμό, τις υποθέσεις που δικάζουν τα τριμελή και πενταμελή στρατοδικεία, εξετάζει το Αναθεωρητικό Δικαστήριο σε τριμελή ή πενταμελή σύνθεση αντίστοιχα. Συντίθεται αποκλειστικά από δικαστές αναθεωρητές και δικάζει τις εφέσεις και τις αιτήσεις αναθεώρησης που προκύπτουν μετά την πρωτοβάθμια δίκη. Σε αυτά μετέχουν ένας πρόεδρος και δύο ή τέσσερις στρατιωτικοί δικαστές, ανάλογα την περίπτωση της σύνθεσης.
Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο προβλέπει το άρθρο 86 του Συντάγματος και αφορά σε πολιτικά πρόσωπα και ειδικότερα σε όσους διατελούν ή διατέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί και τέλεσαν ποινικά αδικήματα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Αποτελείται για κάθε υπόθεση από επτά μέλη του Αρείου Πάγου και έξι μέλη του Συμβουλίου της Επικράτειας, τα οποία κληρώνονται μαζί με τα αναπληρωματικά τους μέλη από τον Πρόεδρο της Βουλής, μετά την άσκηση της ποινικής δίωξης από μεριά της Βουλής, αφού μόνο αυτή είναι αρμόδια να ασκεί ποινική δίωξη για τα προαναφερόμενα πρόσωπα. Πρόεδρος ορίζεται ο ανώτερος σε βαθμό δικαστής από τα μέλη του Αρείου Πάγου που κληρώθηκαν, ενώ σε περίπτωση ομοιόβαθμων δικαστών ορίζεται ο αρχαιότερος εξ’ αυτών. Παράλληλα, το δικαστικό συμβούλιο που συντίθεται στα πλαίσια του ειδικού δικαστηρίου αποτελείται από τρία μέλη του Αρείου Πάγου και δυο μέλη του Συμβουλίου της Επικρατείας, ενώ τα καθήκοντα του εισαγγελέα τόσο στο Ειδικό Δικαστήριο όσο και Δικαστικό Συμβούλιο, τελεί ένα από τα μέλη της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου έπειτα από κλήρωση.
Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο σε κάθε περίπτωση είναι ο Άρειος Πάγος, κάθε τμήμα του οποίου αποτελούν ο πρόεδρος του και τέσσερις αρεοπαγίτες. Τα τμήματα Ε’, ΣΤ’ και Ζ’ είναι αρμόδια για την εκδίκαση ποινικών υποθέσεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που υπάγονται στα ειδικά ποινικά δικαστήρια, αλλά και το γεγονός πως η συγκρότηση των δικαστηρίων που εκτίθενται παραπάνω δεν είναι απόλυτη με την έννοια πως ενδέχεται να υπάρχουν σε κάθε περίπτωση κωλύματα των προσώπων που τα συνθέτουν, με αποτέλεσμα την αναπλήρωση τους από άλλους φορείς της δικαστικής εξουσίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Θεοχάρης Ι. Δαλακούρας, Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, Τόμος 1, 2η έκδοση, Εκδόσεις Π.Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ, Αθήνα 2019
