Της Χιόνας Οικονομάκη,
Το όνομα «Καλυψώ» στα ελληνικά πνευματικά δρώμενα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ηρωίδα του Ομήρου, την όμορφη νύμφη που ερωτεύτηκε παράφορα τον πολυμήχανο Οδυσσέα, κρατώντας τον στο νησί της για επτά ολόκληρα χρόνια. Το νησί αυτό, σύμφωνα με τον Όμηρο, δεν ήταν άλλο από τη μαγευτική Ωγυγία, με τα όμορφα τοπία και τις παραμυθένιες του ακτές. Ο Οδυσσέας, λοιπόν, αναγκάστηκε να παραμείνει στην Ωγυγία, στο πλάι της Καλυψούς, υποταγμένος στην επιθυμία της νύμφης και αναστέλλοντας την επιστροφή του στη λατρεμένη του Ιθάκη. Αυτά, μέχρι την επέμβαση των θεών και την εντολή του Δία προς την Καλυψώ, που την υποχρέωνε να σταθεί μπροστά στον αγαπημένο της ρωτώντας εάν ήθελε, πραγματικά, να παραμείνει στο πλάι της ή να τον ελευθερώσει. Η Καλυψώ, στο συγκεκριμένο σημείο της ομηρικής Οδύσσειας χαρακτηρίζεται δολοπλόκα, αφού προσπαθώντας να κάνει την επιλογή παραμονής στην Ωγυγία πιο θελκτική στον Οδυσσέα, τον δελεάζει με το προνόμιο της αθανασίας. Η συνέχεια, με τον Οδυσσέα να επιλέγει την ελευθερία του και να ξεκινά το ταξίδι προς την Ιθάκη, είναι γνωστή σε όλους μας. Φυσικά, ο συγγραφέας Πάνος Ζέρβας, στο βιβλίο του με τίτλο Το νησί της Καλυψώς που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, δεν αναφέρεται στη νύμφη Καλυψώ και την ομηρική Ωγυγία, αλλά σε μία Καλυψώ διαφορετική η οποία, όμως, λειτουργεί ως… καταλύτης.
Ο Πάνος Ζέρβας γεννήθηκε στην Καλαμάτα, είναι οδοντίατρος και διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και διατηρεί blogs από το 2005. Ο ίδιος, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για ζητήματα που περιστρέφονται γύρω από τη θρησκεία και την ιστορία, άξονες που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο και στο συγκεκριμένο πόνημα. Μάλιστα, ένα σημαντικό τμήμα της λογοτεχνικής του δραστηριότητας βρίσκεται σε ιστοχώρους του διαδικτύου, ενώ το πρώτο του βιβλίου με τίτλο Τα μυστικά του κόλπου τυπώθηκε το 2006.
Για τις ανάγκες του βιβλίου, λοιπόν, μεταφερόμαστε στη Θεσσαλονίκη του 1980, ενώ στο επίκεντρο της ιστορίας θα βρεθεί μία φοιτητική παρέα τα μέλη της οποίας σπουδάζουν σε διαφορετικές σχολές της πόλης. Κυρίαρχη φιγούρα είναι ο νεαρός φοιτητής του τμήματος της Ιατρικής, Κίμωνας. Ένας νέος πολιτικοποιημένος, με ισχυρές απόψεις, όνειρα και όραμα που αγαπά τον στοχασμό, τους γόνιμους διαλόγους, την παρατήρηση και την ερμηνεία της κοινωνικής πραγματικότητας. Εξίσου κεντρικό ρόλο, σαφώς, θα διαδραματίσει και η αρχιτεκτόνισσα Καλυψώ. Μία γυναίκα σχεδόν μαγική που σαν… αερικό εισβάλλει διαρκώς στη ζωή του Κίμωνα, κάθε φορά σε ανύποπτο χρόνο και με ανατρεπτικό τρόπο, προκαλώντας του συνεχείς αναταραχές. Πρόκειται για μία γυναίκα ερωτική, με μία… «έμφυτη γοητεία» που με την «αέρινη» παρουσία της κατορθώνει να αλλάζει, κάθε φορά, τη ροή των πραγμάτων επιδρώντας με έναν τρόπο καταλυτικό στη ζωή των γύρων της και ιδίως του ερωτευμένου Κίμωνα.
Ο παράγοντας της πολιτικής συνιστά, αδήριτα, έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του βιβλίου, με τους ήρωες να προσχωρούν σε πολιτικές παρατάξεις, να σχολιάζουν τις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις, να διαφωνούν με αφορμή τις ιδεολογικές τους θέσεις, ενώ πάντοτε διατηρούν αναμμένη τη φλόγα της ελπίδας, η οποία μάλλον αναδεικνύεται σε βεβαιότητα. Μία βεβαιότητα για ένα «αύριο» καλύτερο, απελευθερωμένο από κάθε μάστιγα του παρελθόντος. Μία βεβαιότητα που πηγάζει που ένα… προσφιλές νεανικό όραμα, μία ιδεολογική φιλοδοξία που, τις περισσότερες φορές, ξεθωριάζει και ανατρέπεται. Φυσικά, ο λόγος γίνεται για το όραμα της «αλλαγής του κόσμου».
Όλα αυτά, βέβαια, στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, μέσα από τα μάτια της νεολαίας της. Στην κοινωνία, δηλαδή, της σεξουαλικής απελευθέρωσης, της απόλαυσης προνομίων σχεδόν κληροδοτημένων, της έντονης -σχεδόν επιτακτικής- ανάγκης για πολιτικοποίηση και της αμφισβήτησης. Οι αλλαγές που συντελούνται στην ελληνική κοινωνία την εν λόγω χρονική περίοδο είναι κοσμογονικές, ενώ η Θεσσαλονίκη του 1980 περιγράφεται από τον συγγραφέα με μία ακρίβεια αριστοτεχνική, με τις εικόνες που μας δημιουργούνται νοερά να είναι ιδιαίτερα ζωντανές, τόσο που σχεδόν εξελίσσονται σε βίωμα. Η ιστορία, επομένως, πλαισιώνεται από ένα περιβάλλον απολύτως ρεαλιστικό και ζωντανό, γεγονός που συνδράμει στην ταύτιση του αναγνωστικού κοινού με τους ήρωες που έχει δημιουργήσει ο Πάνος Ζέρβας.
Τα χρόνια περνούν, με τα μέλη της παρέας να ολοκληρώνουν τις σπουδές τους και να ακολουθούν τα δικά τους… «μονοπάτια». Οι φοιτητικοί οραματισμοί φαίνεται να έχουν πλέον ξεθωριάσει, ενώ τα όνειρα και οι ιδεολογίες θυσιάστηκαν στον βωμό του βιοπορισμού. Φυσικά, αυτό δεν ισχύει για όλους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πρωταγωνιστής, Κίμωνας, τον οποίο συναντάμε ως μέλος μίας ιατρικής εθελοντικής οργάνωσης, να υπηρετεί το προσωπικό του χρέος ως οραματιστής που ονειρευόταν να δημιουργήσει ένα κόσμο καλύτερο. Στο νου του, βέβαια, θα υπάρχει πάντα η Καλυψώ. Το… «αερικό» που με μία παράδοξη γλυκύτητα, όμοια με αυτή που επιτάσσει κάθε έρωτας, τον στιγμάτισε, καθιερώνοντας τη μορφή της στο μυαλό του ως μία αίσθηση «κοντά στον παράδεισο».
Το βιβλίο Το νησί της Καλυψώς του Πάνου Ζέρβα, λοιπόν, αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μυθιστόρημα, στο οποία μέσα από τη ματιά μίας παρέας φοιτητών στη Θεσσαλονίκη του ’80, ο αναγνώστης κατορθώνει να ενταχθεί στο κλίμα των καιρών, αφουγκραζόμενος τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις και «βιώνοντας» στιγμές και εμπειρίες μίας άλλης εποχής. Φιλοσοφικές συζητήσεις γύρω από ζητήματα θεμελιώδη, όπως ο θάνατος και η ζωή, ο έρωτας, η θρησκεία και οι ιδεολογίες αποτελούν το ιδανικό έναυσμα για την όξυνση του πνεύματος του αναγνωστικού κοινού, τον προβληματισμό του και την επαφή με ποικιλία ιδεών και απόψεων. Το όραμα της αλλαγής του κόσμου είναι μία επιθυμία… διαχρονική με την πορεία της να είναι μάλλον αναμενόμενη. Οι ιδεολογίες, όμως, όπως και ο έρωτας έχουν ένα μοναδικό τρόπο να μονοπωλούν το ενδιαφέρον των ανθρώπων, να δημιουργούν συναισθήματα έντονα και να αναδεικνύουν το επιθυμητό σε έναν παράδεισο… ακριβοθώρητο. Το τέλος του βιβλίου ισοδυναμεί με το τέλος ενός έρωτα μα και το τέλος μιας ζωής. Μίας ζωής γεμάτης, έντονης μα και μικρής η οποία, όμως… «τα είχε όλα».
