Της Αναστασίας Κούρλα,
Ο Τάσος Αθανασιάδης γεννήθηκε το 1913 στο Σαλιχλί, κωμόπολη της Μικράς Ασίας, 100 χιλιόμετρα ανατολικά της Σμύρνης. Ο πατέρας του, Μιχαήλ Αθανασιάδης, τον οποίο έχασε σε παιδική ηλικία, ήταν επιχειρηματίας και η μητέρα του, Ανθή Παναγιωτοπούλου, ασχολιόταν με την οικοκυρική. Είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές, τη Στάσα, την Αλέκα και την Καλιρρόη.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, σε ηλικία 8 χρόνων, μετανάστευσε μαζί με την οικογένειά του στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ασχολήθηκε από πολύ μικρός με την λογοτεχνική παραγωγή με δημοσιεύσεις διηγημάτων σε περιοδικά όπως η Νέα Εστία, τα Ελληνικά, η Πρωτοπορία και άλλα. Το 1931 εισήχθη στη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ασχολήθηκε για λίγα χρόνια μετά με τη δικηγορία.
Η πρώτη επίσημη εμφάνιση στα Γράμματα πραγματοποιήθηκε το 1936 με τη δημοσίευση μιας μελέτης του για τον Φώτο Πολίτη, την οποία διάβασε στην Αρχαιολογική Εταιρεία.
Το 1943 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων Θαλασσινοί προσκυνητές και ένα χρόνο αργότερα τη μυθιστορηματική βιογραφία Ταξίδι στη μοναξιά, έργα λυρικής υφής με έμφαση στην περιγραφή του εσωτερικού κόσμου των ηρώων τους. Το 1945 του ανατέθηκε η θέση του Γενικού Γραμματέα του Εθνικού Θεάτρου, αξίωμα το οποίο υπηρέτησε μέχρι το 1972.
Παντρεύτηκε τη Μαρία Αθανασιάδη, το γένος Δημητροπούλου, Διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Δημοτική Σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων.
Η συγγραφική του πορεία επηρεάστηκε βαθύτατα από τον Fyodor Dostoevsky, τον Victor Hugo, τον Stendhal, τον Gustave Flaubert, τον John Galsworthy και τον Carl Gustav Jung, ανθρώπους αφοσιωμένους στη τέχνη με φιλοσοφικές αναζητήσεις. Έγραψε αρκετά μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια, βιογραφίες και αποτύπωσε στο χαρτί τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις, από τις περιηγήσεις του στην Ιαπωνία, την Ινδία, την Τουρκία, τη δυτική και κεντρική Ευρώπη, τον Καναδά και τις Η.Π.Α.
Κύρια αυτοτελή έργα του είναι Οι Πανθέοι (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 1961), Η Αίθουσα του Θρόνου (Αθήνα 1969), ο Αλβέρτος Σβάιτσερ (1969), Οι φρουροί της Αχαΐας (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 1974), Οι τελευταίοι εγγονοί (Αθήνα 1989), Τα παιδιά της Νιόβης (Αθήνα 1988), Η ζωή του αυτοκράτορα Ιουλιανού του Παραβάτη (1989), Ο Ντοστογιέφσκι από το κάτεργο στο πάθος (Αθήνα 1955), Ο γιος του ήλιου (Αθήνα 1989).
Σε αντίθεση, βέβαια, με τους συγγραφείς της γενιάς του, ο Τάσος Αθανασιάδης περίμενε σχεδόν 70 χρόνια για να κατασταλάξουν μέσα του τα βιώματα, οι εμπειρίες οι αναμνήσεις από την πατρίδα του και από την αναγκαστική μετακίνηση της οικογένειάς του. Στο έργο του Τα παιδιά της Νιόβης, που κυκλοφορεί σε 4 τόμους, αποτυπώνει τις προσωπικές του εικόνες από την απώλεια της ιδιαίτερης πατρίδας του και ενός ολόκληρου κόσμου. Ο τίτλος λειτουργεί αλληγορικά με τον μύθο που προέρχεται από την ελληνική μυθολογία, στον οποίο η Νιόβη καυχήθηκε για τα 14 παιδιά της στην Λητώ, την μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμις. Οι δυο θεοί που θεωρούσαν άδικη την προσβολή κατά της μητέρας τους σκότωσαν τα παιδιά της Νιόβη και την καθήλωσαν πετρωμένη στο βουνό Σίπυλο της Μαγνησίας της Μ. Ασίας (κοντά στο Σαλιχλί). Έτσι, ο Αθανασιάδης προβάλλει την ελληνική πολιτική, ως την Νιόβη που διέπραξε ύβριν, την οποία παραλληλίζει με την έννοια της Μεγάλης Ιδέας και τα παιδιά της, τα θύματα δηλαδή, τους Έλληνες της Μικράς Ασίας που πλήρωσαν, χωρίς να φταίνε.
Αποτελεί ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, με ρεαλιστικά, αλλά και μυθοπλαστικά στοιχεία, καθώς δεν ξεχωρίζει ένας κεντρικός ήρωας, αλλά τη θέση του παίρνει η ελληνική κοινότητα του Σαλιχλί και ειδικότερα η οικονομικά ευκατάστατη. Ο αναγνώστης δε θα βρει απαντήσεις για τις συνθήκες που προκάλεσαν τη Μικρασιατική Καταστροφή. Δεν ήταν αυτός ο σκοπός του συγγραφέα. Εντούτοις, θα προβληματιστεί και θα συλλάβει την αξία των πανανθρώπινων μηνυμάτων της ειρηνικής συμβίωσης των λαών, της νίκης της ζωής επί του θανάτου.
Το 1986 αξιώθηκε ως ακαδημαϊκός, πρόεδρος του Ιδρύματος Ουράνη, του Ιδρύματος Παλαμά και των Λογοτεχνικών Βραβείων «Ιπεκτσί». Το 1994 έγινε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1997 έλαβε Διεθνές Βραβείο Χέντερ, με το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικος και με το αργυρό μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας.
Απεβίωσε το 2006. Ο Υπουργός Πολιτισμού, Γιώργος Βουλγαράκης, εξέφρασε τα θερμά του συλλυπητήρια για το θάνατο του λογοτέχνη και ακαδημαϊκού Τάσου Αθανασιάδη, του οποίου η προσφορά στα ελληνικά γράμματα υπήρξε μακρά, αναγνωρισμένη και πολύτιμη.
Έξι χρόνια μετά το θάνατο του, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση προς τιμή του στη μεγάλη αίθουσα της Βιβλιοθήκης της Ένωσης Σμυρναίων, η γυναίκα του Μαρία με λίγα λόγια ευχαρίστησε όλους όσους παρευρέθηκαν στην εκδήλωση και είπε χαρακτηριστικά: «O Τάσος Αθανασιάδης υπηρέτησε με πάθος την τέχνη, χαιρόταν όμως και την κάθε στιγμή της καθημερινής ζωής του, σαν ένας απλός και ψυχικά υγιής άνθρωπος. Ήταν ο ίδιος ένας κόσμος ολόκληρος, έβρισκε τα πάντα μέσα του και έξω του. Το έργο δικαιώνεται όταν αποτελεί έναν αυτοδύναμο, αυθύπαρκτο αισθητικά κόσμο».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.
-
Με μεγάλη επιτυχία έγινε το αφιέρωμα στον Τάσο Αθανασιάδη από την Ένωση Σμυρναίων, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
