Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Για ακόμα μια φορά, γινόμαστε μάρτυρες των αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστινιακής τρομοκρατικής οργάνωσης, Χαμάς. Οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 5000, ενώ η αγριότητα των επιθέσεων που εξαπολύουν και οι δύο πλευρές, έχει συγκλονίσει την κοινή γνώμη. Ποιο είναι, όμως, το προφίλ της Χαμάς, πότε και υπό ποιες συνθήκες δημιουργήθηκε, και πως κατέλαβε την εξουσία στη Λωρίδα της Γάζας;
Οι ρίζες της τρομοκρατικής οργάνωσης εντοπίζονται στην παλαιστινιακή εξέγερση, που ξεκίνησε το 1987, γνωστή ως η πρώτη Ιντιφάντα. Η πρώτη Ιντιφάντα αναφέρεται σε μια μαζική εξεγερσιακή κίνηση, που εκδηλώθηκε στα παλαιστινιακά κατεχόμενα, από το Ισραήλ, εδάφη, εξαιτίας της αυξανόμενης δυσαρέσκειας και ανασφάλειας των παλαιστινίων κατοίκων της Δυτικής Όχθης και της Γάζας. Εκείνη την περίοδο, το Ισραήλ αγνόησε την άνοδο της Χαμάς, ώστε να μπορέσει να επικεντρωθεί σε αυτό που, οι τότε Ισραηλινοί ηγέτες, θεωρούσαν ως μεγαλύτερη απειλή: την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), με επικεφαλής τον Yasser Arafat. Η ισραηλινή εκστρατεία κατά της PLO στη δεκαετία του 1980, κατέληξε να επιτρέψει την άνοδο τόσο της Χαμάς, όσο και της Λιβανέζικης Χεζμπολάχ, δύο μη κρατικών παραγόντων που απειλούν, μέχρι και σήμερα, την ασφάλεια του Ισραήλ.
Ξεκινώντας με την ίδρυση του Ισραήλ το 1948, η PLO παρείχε την de facto ηγεσία για τους Παλαιστίνιους, πολλοί από τους οποίους είχαν εκτοπιστεί από τους αραβο-ισραηλινούς πολέμους πρώτα το 1948 και μετά ξανά το 1967. Οι Παλαιστίνιοι στράφηκαν στην ομάδα μόλις συνειδητοποίησαν, ότι δεν μπορούσαν πλέον να βασίζονται σε γειτονικά αραβικά κράτη, όπως η Αίγυπτος και η Συρία για να τους απελευθερώσουν. Το 1987, μερικοί από τους ηγέτες της Ιντιφάντα, απογοητευμένοι από την PLO, σχημάτισαν τη Χαμάς, μια πιο σκληροπυρηνική και ριζοσπαστική ομάδα με θρησκευτικά κίνητρα.
Το Ισραήλ φυλάκισε τον ηγέτη της Χαμάς, Ahmad Yassin, το 1989, αλλά κατά τα άλλα έκλεισε τα μάτια στην εξάπλωση της οργάνωσης, επειδή αποτελούσε μια σχετικά μικρή απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ και οι Ισραηλινοί ηγέτες επικεντρώθηκαν στον Arafat και στην απειλή που έθετε η PLO. Το 1993, η πρώτη Ιντιφάντα κατέληξε τελικά, στη Συμφωνία του Όσλο, μια ιστορική ειρηνευτική συμφωνία, που υπέγραψε ο Arafat και ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός, Yitzhak Rabin. Η συμφωνία, όμως, δεν έγινε αποδεκτή από την ευρεία κοινή γνώμη, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του Rabin, το 1995, από ένα δεξιό εξτρεμιστή, αντίθετο με την υπογραφή της Συμφωνίας.
Αυτά τα γεγονότα, προκάλεσαν μια καθοριστική αλλαγή στη στρατηγική της Χαμάς. Η ομάδα έγινε η πρώτη μουσουλμανική οργάνωση, που υιοθέτησε τη χρήση βομβιστών αυτοκτονίας. Οι ηγέτες του είχαν κουραστεί να περιμένουν ένα παλαιστινιακό κράτος και κατάλαβαν ότι το Ισραήλ είχε ανώτερο στρατό. Το γεγονός αυτό, πυροδότησε ένα φαύλο κύκλο επιθέσεων, ο οποίος εκμηδένισε κάθε προσπάθεια δημιουργίας λύσης δύο κρατών.
Από την πλευρά τους, οι Ισραηλινοί αντέδρασαν στις δύο πρώτες επιθέσεις αυτοκτονίας της Χαμάς και στις επόμενες εκλογές αντικατέστησαν την υφιστάμενη, υπέρ της ειρήνης Κυβέρνηση, με μια πιο επιθετική Κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Likud (δεξιό πολιτικό κόμμα), με επικεφαλής τον, τωρινό Πρωθυπουργό, Benjamin Netanyahu. Αρχικά, ο Netanyahu υποσχέθηκε να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του Ισραήλ και συμφώνησε να αποσύρει τα ισραηλινά στρατεύματα από το μεγαλύτερο μέρος της Χεβρώνας, τον Ιανουάριο του 1997. Ωστόσο, περαιτέρω βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας της Χαμάς, ώθησαν το Ισραήλ να αναβάλει την εγκατάλειψη της υπόλοιπης Δυτικής Όχθης. Ο Netanyahu κατηγόρησε τον Arafat για αυτές τις επιθέσεις, αλλά η αλήθεια ήταν ότι η Χαμάς ήταν αντίπαλος της PLO και ο Arafat δεν μπορούσε να περιορίσει τη δράση της.
Η ένταση κλιμακώθηκε, στις 28 Σεπτεμβρίου 2000, όταν ο Ισραηλινός Στρατηγός Ariel Sharon, επισκέφθηκε την κορυφή του Όρους του Ναού για να αποδείξει την κυριαρχία του Ισραήλ σε αυτόν τον ιερό τόπο. Οι εξαγριωμένοι Παλαιστίνιοι εξαπέλυσαν μια δεύτερη Ιντιφάντα. Βέβαια, οι Παλαιστίνιοι ήταν απογοητευμένοι και με τη δική τους ηγεσία. Ο Arafat, ήταν πλέον Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής (PA), η οποία προέκυψε από την Συμφωνία του Όσλο, ως το διοικητικό όργανο των ημιαυτόνομων τμημάτων της Δυτικής Όχθης και της Γάζας. Είχε, όμως, περιορισμενή αξιοπιστία λόγω της διαφθοράς και της ανικανότητας της. Η Χαμάς, με τη βοήθεια της Χεζμπολάχ στο Λίβανο, κάλυψε το κενό στέλνοντας βομβιστές αυτοκτονίας, σε ισραηλινά εμπορικά κέντρα, μια ντισκοτέκ και πολυσύχναστα λεωφορεία. Οι τρομοκράτες της ομάδας βομβάρδισαν, επίσης, ισραηλινές πόλεις και κωμοπόλεις με ρουκέτες, ενώ τα ισραηλινά στρατεύματα απάντησαν βομβαρδίζοντας κτίρια της Παλαιστινιακής Αρχής, σκοτώνοντας, ως αποτέλεσμα, πολλούς Παλαιστίνιους πολίτες. Ο Arafat πλέον δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να διακόψει αυτόν το φαύλο κύκλο βίας, παρά μονό να παραμένει απλός θεατής.
Το 2004, ύστερα από το θάνατο του Arafat, οι Παλαιστίνιοι εξέλεξαν νέο Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, τον Mahmoud Abbas, ο οποίος αποκήρυξε την ένοπλη αντίσταση και ήλπιζε ότι οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια δίκαιη λύση δύο κρατών. Μέχρι τον Αύγουστο του 2005, το Ισραήλ είχε αποσύρει όλα τα στρατεύματα του από τη Γάζα, αφήνοντας τη Λωρίδα ουσιαστικά αυτοδιοικούμενη. Ωστόσο, οι Παλαιστίνιοι της Γάζας δεν απέκτησαν ποτέ πλήρη αυτονομία. Το Ισραήλ συνέχισε να ελέγχει την εξωτερική περίμετρο, τα λιμάνια, τον εναέριο χώρο και τη διέλευση ανθρώπων και εμπορευμάτων.
Κρίσιμη καμπή, αποτέλεσαν οι εκλογές, του 2006, για το Παλαιστινιακό Νομοθετικό Συμβούλιο. Σε ένα συγκλονιστικό αποτέλεσμα, υποψήφιοι που συνδέονταν με τη Χαμάς, πήραν περισσότερες από τις μισές έδρες. Πιεζόμενη από τις Η.Π.Α. και το Ισραήλ, η Παλαιστινιακή Αρχή απέρριψε τη νίκη της Χαμάς. Έτσι, η Χαμάς και οι συμμαχικές ισλαμιστικές πολιτοφυλακές απάντησαν εκδιώκοντας τις στρατιωτικές δυνάμεις που ήταν πιστές στον Abbas και κατέλαβαν τον έλεγχο της Γάζας, το 2007.
Τον Μάιο του 2021, η κρίση κλιμακώθηκε ραγδαία για ακόμα μια φορά. Η εκδίωξη Παλαιστινίων από την περιοχή Shaykh Jarrah, της Ανατολικής Ιερουσαλήμ πυροδότησε έναν ανελέητο κύκλο επιθέσεων και αντεπιθέσεων με ρουκέτες, μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ. Η Χαμάς πρόβαλε τον εαυτό της ως υπερασπιστή των μουσουλμανικών ιερών τόπων στην Ιερουσαλήμ, γεγονός που της επέτρεψε να ξεπεράσει την αντίπαλη PLO, η οποία έλεγχε ακόμα τη Δυτική Όχθη. Αυτή η κίνηση, απέδειξε πώς η Χαμάς εκμεταλλεύτηκε την παλαιστινιακή απογοήτευση για να κερδίσει την εξουσία έναντι του αντίπαλου της δέους.
Επιλογικά, η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ μπορεί να αποδυναμώσει τη Χαμάς. Ωστόσο, είναι απίθανο να την εξαφανίσει ολοσχερώς -όπως δεν κατέστρεψε ποτέ την PLO- και αντίθετα μπορεί να ενθαρρύνει την άνοδο μιας ομάδας πολύ πιο απειλητικής και επικίνδυνης από τη Χαμάς. Για να κλείσει αυτός ο φαύλος κύκλος, το Ισραήλ χρειάζεται μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της τρομοκρατίας, της αποτυχίας της διακυβέρνησης και της απελπισίας και του θυμού μεταξύ των Παλαιστινίων. Προς το παρόν, το Ισραήλ έχει αποτύχει σε αυτό, και αντίθετα έχει σκορπίσει το θάνατο σε χιλιάδες αμάχους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Is Hamas?, Council on Foreign Relations, διαθέσιμο εδώ
- What the World Can Learn From the History of Hamas, Time, διαθέσιμο εδώ
- Hamas, Britannica, διαθέσιμο εδώ
