Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Ο ρόλος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στην Ελληνική Επανάσταση είναι ένα ιδιαίτερο ιστορικό ζήτημα, για το οποίο οι περισσότεροι έχουμε ακούσει πληροφορίες. Παρόλα αυτά, λιγότερο γνωστή στο ευρύ κοινό είναι η θέση που πραγματικά είχε η ρωσική αυτοκρατορία στα πλαίσια της περιόδου που αποκαλείται Εποχή των Επαναστάσεων. Σε όσους ασχολούνται με αυτά τα θέματα, με μια νέα προσέγγιση, έρχεται να απαντήσει το νέο βιβλίο της Άντας Διάλλα, Η Ρωσική Αυτοκρατορία και ο ελληνικός κόσμος: Τοπικές, ευρωπαϊκές και παγκόσμιες ιστορίες στην Εποχή των Επαναστάσεων, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Η Δρ. Άντα Διάλλα, που υπογράφει το συγκεκριμένο πόνημα, διδάσκει Ευρωπαϊκή Ιστορία ως Καθηγήτρια του Τμήματος Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, όπου διδάσκει στα ΠΜΣ «Εικαστικές Τέχνες» της ΑΣΚΤ, αλλά και στο ΠΜΣ στο Τμάμα Θεωρίας και Κριτικής της Τέχνης. Έχει σπουδάσει Ιστορία στο Κρατικό Πανεπιστήμιο «Λομονόσοφ» της Μόσχας, ενώ συνέχισε τις σπουδές της στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου των Αθηνών και, στη συνέχεια, στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου και εκπονήθηκε η διδακτορική της διατριβή με θέμα τον Πανσλαβισμό και το Ανατολικό Ζήτημα κατά το β’ μισό του 19ου αιώνα. Στα επιστημονικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η Ιστορία της Ρωσίας, αλλά και, εν γένει, της Ευρώπης κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, καθώς και θέματα Ιστορίας της Ιστοριογραφίας.
Όπως είναι μάλλον αναμενόμενο από την πένα της Διάλλα, το νέο της βιβλίο Η Ρωσική Αυτοκρατορία και ο Ελληνικός Κόσμος προσφέρει μια μοναδική και κριτική προοπτική για την ένταξη του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας (1821) σε ένα ευρύτερο γεωγραφικό και ιστορικό πλαίσιο, πέρα από τη συμβατική δυτικοκεντρική οπτική. Αυτό το βιβλίο επαναξιολογεί τη σχετικά παραμελημένη Ρωσική/Ευρασιατική προοπτική για τον Ελληνικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας και διερευνά τις πολύπλευρες διαπολιτισμικές σχέσεις μεταξύ των ελληνόφωνων ορθόδοξων υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας κατά τη λεγόμενη Εποχή των Επαναστάσεων. Συνεπώς, ο πυρήνας του συγκεκριμένου βιβλίου περιστρέφεται γύρω από την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ ενός τοπικού φαινομένου, του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας και των περιφερειακών και παγκόσμιων διαδικασιών. Δίνει κεντρική έμφαση στην έννοια της αυτοκρατορίας, η οποία συνεπάγεται διεθνείς προοπτικές, προσφέροντας μια ανάλυση μεσαίας κλίμακας που «γεφυρώνει» την τοπική και την παγκόσμια διάσταση.
Σε αυτή την επανεξέταση, η Ρωσία αναδεικνύεται όχι μόνο ως μια μεγάλη Ορθόδοξη δύναμη συμπαθής προς τους Έλληνες επαναστάτες λόγω της ομοδοξίας, αλλά και ως μια υβριδική σύγχρονη αυτοκρατορία με σημαντικούς ευρωπαϊκούς, ευρασιατικούς και παγκόσμιους ρόλους. Ο ρόλος της Ρωσίας, όσον αφορά τα θέματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ιδίως τις ελληνικές διεκδικήσεις, αναλύεται με βάση τη συγκυρία, αλλά και τη μέση και μακρά διάρκεια σε τρία διαφορετικά χρονικά πλαίσια. Το πρώτο χρονικό σημείο είναι η δεκαετία του 1770, που σηματοδοτεί και την αρχή της ρωσικής παρουσίας στη Μεσόγειο. Το βιβλίο εμβαθύνει στην πρώτη ρωσική ναυτική αποστολή στο Αιγαίο το 1770, η οποία έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774) και της εξέγερσης του Ορλόφ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Μεσόγειος θεωρείται ως «ζώνη επαφής».
Το δεύτερο χρονικό σημείο είναι η δεκαετία που ξεκινά από το 1815, όπου εξετάζονται τα γεγονότα από το Συνέδριο της Βιέννης στο Νέο Επαναστατικό Κύμα στη δεκαετία του 1820. Αυτή η ενότητα μετατοπίζει την εστίαση στη μεσοπρόθεσμη προοπτική, ιδιαίτερα κατά τα έξι χρόνια που οδήγησαν στον Ελληνικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Στο πλαίσιο αυτό, η συγγραφέας εξετάζει τις πολιτικές εξελίξεις και έννοιες που διαμορφώνουν τη μεταναπολεόντεια ευρωπαϊκή τάξη. Αυτή η περίοδος είναι κρίσιμη για τη διαμόρφωση των ιδεολογικών και πολιτικών εργαλείων που νομιμοποίησαν την ελληνική «αποστασία», αφενός εσωτερικά μεταξύ των επαναστατών και αφετέρου διεθνώς στον ευρωπαϊκό στίβο.
Το τρίτο χρονικό σημείο συμπίπτει με το 1821, ή αλλιώς το Έτος της Επανάστασης. Το μέρος αυτό του βιβλίου εξετάζει εξονυχιστικά τη δυναμική που εκτυλίχθηκε στη βραχυπρόθεσμη διάρκεια του πρώτου έτους της Ελληνικής Επανάστασης. Επικεντρώνεται πρωτίστως στην τοπική διάσταση στην Πελοπόννησο για να αναλύσει πώς εδραιώθηκε το νόημα της επανάστασης κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης χρονιάς. Υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισε η ρωσική διπλωματία, συμπεριλαμβανομένων των ελληνόφωνων προσωπικοτήτων με επιρροή, όπως ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Αλέξανδρος Στούρτζας, καθώς και το δίκτυο των ελληνόφωνων Ρώσων προξένων στις επαναστατημένες περιοχές. Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες αυτών των παραγόντων επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τη διεθνή αντίληψη του ελληνικού αγώνα ως εθνικού πολέμου με στόχο την απελευθέρωση από τον «αλλόδοξο ζυγό».
Εν κατακλείδι, Η Ρωσική Αυτοκρατορία και ο Ελληνικός Κόσμος προσφέρει μια ενδελεχή και ολοκληρωμένη εξερεύνηση του Ελληνικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας, τονίζοντας τον ρόλο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στη διαμόρφωση της διεθνούς αντίληψης αυτού του κομβικού γεγονότος. Εξετάζοντας την περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ του τοπικού και του παγκόσμιου πλαισίου, παρέχει μια νέα και ολοκληρωμένη κατανόηση της ρωσικής συμβολής στα πλαίσια του ελληνικού αγώνα για ανεξαρτησία, όπως αυτός εντάχθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο της Εποχής των Επαναστάσεων.
