Του Γρηγόρη Χατζή,
2011: Θεωρείται από τις πιο επαναστατικές, αλλά και αμφιλεγόμενες μορφές του σύγχρονου κόσμου. Προσπάθησε να εφαρμόσει ριζοσπαστικές για τη χώρα του και την εποχή πολιτικές, πετυχαίνοντάς το σε μεγάλο βαθμό. Σαν σήμερα, δολοφονείται ο ηγέτης Muammar Gaddafi, κατά τη διάρκεια εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη.
Ο Gaddafi γεννήθηκε το 1942 στην ιταλική τότε Λιβύη από οικογένεια Βεδουίνων νομάδων. Σπούδασε νομική και στη συνέχεια υπηρέτησε τον στρατό της χώρας του από το 1963 έως το 1966. Ήταν βαθιά ευαισθητοποιημένος σε θέματα πολιτικής και πρότυπό του ήταν ο Gamal Abdel Nasser, τότε Πρόεδρος της Αιγύπτου. Ο Nasser, μεταξύ άλλων, ήταν κάθετα αντίθετος στην αποικιοκρατία όπως την εφάρμοζε η Δύση, κατά της μοναρχίας, αλλά και υπέρ μιας μετάβασης από τον Kαπιταλισμό στον Sοσιαλισμό, αρχές που ο Gaddafi προσπάθησε να εφαρμόσει στη μετέπειτα πορεία του.
Το 1969, ο Muammar Gaddafi πρωτοστάτησε στην οργάνωση πραξικοπήματος στη χώρα του, απέναντι στη μοναρχική εξουσία του βασιλιά Muhammad Idris. Το πραξικόπημα ήταν επιτυχές, ενώ μάλιστα οι στρατιωτικοί δεν συνάντησαν την παραμικρή αντίσταση. Έτσι, ο Gaddafi σε ηλικία μόλις 27 ετών, γίνεται πλέον συνταγματάρχης και αρχηγός του «Επαναστατικού Συμβουλίου», που συγκέντρωνε το σύνολο των εξουσιών της χώρας, άρα ουσιαστικά και ηγέτης της Λιβύης.
Ο Gaddafi έδινε έμφαση στην Άμεση Δημοκρατία, τον Σοσιαλισμό και τον Παναφρικανισμό. Η πολιτική της χώρας, στα χρόνια διακυβέρνησής του, εξηγείται στο «πράσινο βιβλίο» που εξέδωσε ο ίδιος το 1975. Εθνικοποίησε βιομηχανίες και επένδυσε σε προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, όλα υπό τη σημαία του οράματός του για μια αυτοδύναμη και ενωμένη Λιβύη. Η μέχρι τότε συντηρητικότερη αραβική χώρα γνώρισε υπό τη νέα επαναστατική ηγεσία της μια αξιοσημείωτη μεταστροφή: Το καθεστώς ανακήρυξε τη Λιβύη «επαναστατική, μη δογματική Σοσιαλιστική Δημοκρατία» και συντάχθηκε με τα πιο ριζοσπαστικά αραβικά καθεστώτα.
Σε διεθνές επίπεδο, το καθεστώς του Gaddafi χαρακτηρίστηκε από την αρνητική του στάση κατά της Δύσης, ιδίως κατά των Ηνωμένων Πολιτειών, τις οποίες κατηγορούσε για άκρατο ιμπεριαλισμό. Η σύγκρουσή του με τις Η.Π.Α. φάνηκε, εν μέρει, στη δεκαετία του 1980, όταν οι δύο χώρες ενεπλάκησαν σε στρατιωτικές αντιπαραθέσεις. Το 1981, οι Αμερικανοί διεξήγαγαν ναυτικό αποκλεισμό κατά της Λιβύης και το 1986 βομβάρδισαν στόχους στη Λιβύη, συμπεριλαμβανομένης της κατοικίας του Gaddafi, σε απάντηση στην υποτιθέμενη ανάμειξη της Λιβύης σε βομβιστική επίθεση σε νυχτερινό κέντρο του Δυτικού Βερολίνου, όπου σύχναζαν Αμερικανοί στρατιώτες.
Το καθεστώς του, ακόμα, παρείχε υποστήριξη σε διάφορα επαναστατικά κινήματα, ιδίως στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Προσέφερε οικονομική βοήθεια, στρατιωτική υποστήριξη και εκπαίδευση σε ομάδες και Κυβερνήσεις που αγωνίζονταν ενάντια σε όσες δυνάμεις θεωρούσε αποικιοκρατικές. Η υποστήριξη αυτή οδήγησε μερικές φορές σε κατηγορίες για τρομοκρατία και σε τεταμένες σχέσεις με τη διεθνή κοινότητα, αλλά και σε σημαντικές διαφορές σε διπλωματικό επίπεδο.
Στις 15 Φεβρουαρίου 2011 ξέσπασαν αναταραχές στη Λιβύη εναντίον της Κυβέρνησης του Gaddafi, στο πλαίσιο ενός γενικότερου κύματος διαμαρτυριών και εξεγέρσεων σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Οι διαδηλώσεις κορυφώθηκαν στα τέλη Φεβρουαρίου, με τον αριθμό των νεκρών να ξεπερνά τους 1.000. Ο θάνατός του επήλθε στις 20 Οκτωβρίου 2011. Μετά από μήνες έντονων μαχών και την επέμβαση του Ν.Α.Τ.Ο. για την υποστήριξη των ανταρτικών δυνάμεων κατά του Gaddafi, το καθεστώς του κατέρρευσε. Την ημέρα εκείνη, προσπαθούσε να διαφύγει από τη γενέτειρά του, τη Σύρτη. Η αυτοκινητοπομπή του έγινε στόχος αεροπορικών επιδρομών του Ν.Α.Τ.Ο. και στη συνέχεια δέχθηκε επίθεση από τις δυνάμεις των ανταρτών. Ορισμένες αναφορές υποστηρίζουν ότι συνελήφθη ζωντανός και αργότερα πέθανε από τα τραύματά του, ενώ άλλες εκτιμούν ότι εκτελέστηκε αμέσως μετά τη σύλληψή του.
Η κληρονομιά του παραμένει αντικείμενο έντονης συζήτησης. Για ορισμένους, ήταν ένας επαναστατικός ηγέτης που αντιστάθηκε στον δυτικό ιμπεριαλισμό και επένδυσε στην ανάπτυξη της χώρας του. Για άλλους, ήταν ένας Δικτάτορας που παραβίαζε τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όποια κι αν είναι η οπτική γωνία, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί το ανεξίτηλο σημάδι που άφησε στη Λιβύη και στο παγκόσμιο πολιτικό τοπίο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Dan Snow, Σαν σήμερα στην παγκόσμια ιστορία, Εκδόσεις Μεταίχμιο 2020
- Muammar al-Qaddafi, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
