Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Ενώ η Ελλάδα αναμένει νέα ανάκτηση επενδυτικής βαθμίδας την Παρασκευή και από δεύτερο επίσημο οίκο αξιολόγησης, τον S&P, οι άμεσες και έμμεσες γεωπολιτικές εντάσεις που φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια το τελευταίο διάστημα ανά τον κόσμο (καθόλου απρόοπτα όμως), οι οποίες, μάλιστα, έχουν αυξήσει την πιθανότητα ενός νέου Παγκοσμίου Πολέμου κατά 50% (χωρίς, βέβαια, να υπάρχει ακόμη σοβαρός κίνδυνος για μια τέτοια εξέλιξη), και η σκληρή μάχη που δίνει η Ε.Κ.Τ. με τον υψηλό πληθωρισμό εμποδίζουν την αγορά και το Δημόσιο να απολαύσει τα οφέλη που απορρέουν από τις αναβαθμίσεις.
Η πρόσφατη εμπόλεμη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς ενέτεινε περαιτέρω την αβεβαιότητα στην αγορά, κάτι που φάνηκε έντονα και από τις τοποθετήσεις πολλών επενδυτών σε χρυσό, ενισχύοντας κι άλλο την τιμή του, και σε ομόλογα, αποκλιμακώνοντας τις αποδόσεις τους. Ομόλογα και χρυσός αποτελούν ασφαλή περιουσιακά στοιχεία σε περιόδους αναταραχών, σε σχέση με τις μετοχές που είναι υψηλότερου ρίσκου και άλλα εμπορεύματα (πέραν δηλαδή του χρυσού) με ευαίσθητη διακύμανση ή προκυκλικότητα.
Όσον αφορά τα ομόλογα, βοήθησαν σημαντικά και τα ελκυστικά επίπεδα εισόδου που είχαν διαμορφωθεί, έπειτα από το πρόσφατο sell-off που σημειώθηκε, λόγω των σημάτων που είχαν δώσει οι κεντρικοί τραπεζίτες για μεγαλύτερη διάρκεια της νομισματικής «σύσφιξης» και, ειδικότερα, τον υψηλών επιτοκίων. Σχετικά με τα επιτόκια, η Fed αναμένεται να μην πραγματοποιήσει μείωσή του μέχρι το καλοκαίρι του 2024 και η Ε.Κ.Τ. μέχρι το φθινόπωρο του 2024. Γενικά, η στάση που επικρατεί είναι ότι τα επιτόκια βρίσκονται σε επαρκώς υψηλά επιτόκια και πως πρέπει να αναμένουν για περαιτέρω δεδομένα σχετικά με κάποια αλλαγή στην πολιτική τους.
Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή φαίνεται πως θα αναθεωρήσει πιθανόν τη στάση των Κεντρικών Τραπεζών, ειδικά της Ευρωζώνης. Αυτό, βέβαια, θα εξαρτηθεί και από τον βαθμό κλιμάκωσης του πολέμου. Τρία είναι τα βασικά σενάρια που κυριαρχούν μεταξύ των αναλυτών. Σύμφωνα με την Bloomberg Economics, το πιθανότερο σενάριο είναι ο πόλεμος να είναι περιοριστεί απλά στην περιοχή της Γάζας, κάτι που δεν θα έχει προφανώς ιδιαίτερες επιπτώσεις στον δυτικό κόσμο και την παγκόσμια οικονομία. Ωστόσο, αμελητέο δεν είναι και η περίπτωση της εμπλοκής του Ιράν στον πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, μέσω δηλαδή της Χεζμπολάχ και άλλων παραστρατιωτικών οργανώσεων, ανοίγοντας μέτωπο στα σύνορα του Ισραήλ με τον Λίβανο και τη Συρία. Το τρίτο, πιο ακραίο και λιγότερο πιθανό ενδεχόμενο είναι η άμεση ανάμειξη του Ιράν, κάτι που θα εκτόξευε τις τιμές του πετρελαίου πολύ πάνω από τα $ 100 το βαρέλι και θα προκαλούσε νέο ενεργειακό σοκ στη Δύση, που θα επέφερε στάσιμο πληθωρισμό ενδεχομένως. Το Ιράν αποτελεί μέλος OPEC, ενώ, επίσης, ελέγχει τα Στενά του Ορμούζ, από τα οποία διέρχεται το ένα πέμπτο των παγκόσμιων προμηθειών πετρελαίου.
Σε περίπτωση που η τιμή του πετρελαίου εκτοξευθεί αυτήν την περίοδο, κατά την οποία η ανάπτυξη στις οικονομίες επιβραδύνεται συνεχώς, θα δημιουργήσει νέο κύμα ανατιμήσεων σε πληθώρα προϊόντων και θα παρουσιαστεί το φαινόμενο του στάσιμου πληθωρισμού. Συνεπώς, οι Κεντρικές Τράπεζες θα πιεστούν να πάρουν ακόμα αυστηρότερα μέτρα, διακυβεύοντας τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ειδικά η Ε.Κ.Τ. από τεχνοκρατικής άποψης έχει περιθώρια ακόμη τόσο για ποσοτική «σύσφιξη» όσο και για αυξήσεις στα επιτόκια, διότι, θεωρητικά, η πολιτική συνεχίζει να είναι επεκτατική, αφού τα επιτόκια είναι χαμηλότερα του πληθωρισμού.
Ο μόνος αντισταθμιστικός παράγοντας απέναντι στην άνοδο της τιμής του πετρελαίου αποτελεί η μείωση της ζήτησης. Αυτή τη στιγμή, η ζήτηση είναι πάνω από 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως, μέγεθος αρκετά μεγάλο. Το προσεχές διάστημα αναμένεται η ζήτηση να πέσει σημαντικά, ειδικά αν όντως εισέλθουν οι μεγάλες οικονομίες σε ύφεση. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για ύφεση, δεδομένου ότι η καμπύλη αποδόσεων των ομολόγων είναι ανεστραμμένη. Όταν η καμπύλη αυτή επανέλθει και το 10ετές έχει υψηλότερη απόδοση από το 2ετές ομόλογο, τότε θα βρισκόμαστε ήδη σε ύφεση. Αυτό συμβαίνει διότι μεταβάλλονται αντίρροπα οι προβλέψεις των επενδυτών ως προς τη νομισματική πολιτική, δηλαδή αναμένουν να «χαλαρώσει» σταδιακά για να μην κλιμακωθεί υπερβολικά. Αυτό, βέβαια, θα προκαλέσει πιέσεις και στις μετοχικές αξίας, αφού τα ομόλογα θα είναι πιο ελκυστικές επενδυτικές επιλογές δεδομένου του κινδύνου που απορρέει από αυτά. Σε όλες τις υφέσεις έχει προηγηθεί αντιστροφή της καμπύλης, χωρίς, όμως, να είναι προαπαιτούμενο. Υπάρχει και η άποψη πως η καμπύλη αντιστρέφεται όχι επειδή αναμένεται ύφεση και αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, αλλά λόγω των χαμηλών μακροπρόθεσμων πραγματικών επιτοκίων.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι έχουμε περάσει σε μια νέα πραγματικότητα όσον αφορά τη νομισματική πολιτική. Το «φθηνό» χρήμα αποτελεί παρελθόν και, κατά τη γνώμη μου, ήταν μεγάλο λάθος η τόσο μεγάλη διάρκεια της νομισματικής «χαλάρωσης» που άσκησαν οι Κεντρικές Τράπεζες μετά την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2008. Βέβαια, η χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που καταγράφηκαν καθ’ όλη την προηγούμενη δεκαετία δικαιολογούσαν αυτήν την πολιτική, ως έναν βαθμό. Επιπλέον, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι φαίνεται πως γίνονται όλο και πιο έντονοι, αναζωπυρώνονται συνεχώς διάφορες εστίες χρόνιων εντάσεων, εξαιτίας της απουσίας ή της αναποτελεσματικής επίλυσης των γεωπολιτικών ζητημάτων στις εκάστοτε περιοχές. Συνεπώς, λοιπόν, θα πρέπει πλέον να λαμβάνονται περισσότερο υπόψιν οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι από τους αναλυτές, τους επενδυτές και τους διαχειριστές κεφαλαίων, όπως, επίσης, και να έχουν ως δεδομένο πως το κόστος κεφαλαίου θα είναι μόνιμα υψηλότερο σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τρία πολεμικά σενάρια για τις αγορές: Κίνδυνος για πετρέλαιο στα 150 δολ., capital.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δυσκολεύει το οικονομικό περιβάλλον για τις μετοχές, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
