Της Μαρίας Σαρηγιαννίδου,
Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής, με ενεργό ρόλο στην αισθητικοκινητική λειτουργία του οργανισμού μας, και αποτελεί στην πραγματικότητα μία από τις 3 ορμόνες της χαράς. Σχετίζεται, κατά κύριο λόγο, με την επιβράβευση, την ανταμοιβή και την ευχαρίστηση που παίρνουμε μέσα από το φαγητό, το ποτό, τα ναρκωτικά, το σεξ, την κοινωνική ενίσχυση και την εγκεφαλική διέγερση και για αυτό έχει επιδράσεις σε πολλές πτυχές της συμπεριφοράς μας. Σημαντικό ρόλο, επίσης, διαδραματίζει στην προσοχή, τη μάθηση, τη μνήμη και τη διάθεση.
Όπως έχει φανεί από μελέτες PET και fMRI, οι δραστηριότητες που μας προκαλούν ευχαρίστηση, όπως το φαγητό, το ποτό, το σεξ, η κοινωνική ενίσχυση, αλλά και ναρκωτικά όπως η κοκαΐνη και τα βιντεοπαιχνίδια, επιδρούν στον επικλινή πυρήνα, το νεοραβδωτό σώμα και τον προμετωπιαίο φλοιό και μας προκαλούν το αίσθημα της ηδονής. Επομένως, όταν οι αισθήσεις μας μεταφράζονται σε μηνύματα ηδονής, τότε βιώνουμε την ευχαρίστηση, την ευφορία και τη λιγούρα, τα οποία η ντοπαμίνη τα συνδέει με το «θέλω» και όχι με το «μου αρέσει».
Η ντοπαμίνη έχει άμεση συσχέτιση με τη διάθεση και τα υψηλά επίπεδά της συνδέονται με τη χαρά και το well-being. Αντίθετα, η μειωμένη παραγωγή ντοπαμίνης έχει συνδεθεί με τη δυσφορία και την απουσία κινήτρου και θέλησης. Σε πολλές περιπτώσεις, όταν παρεμποδίζεται η νευροδιαβίβαση της ντοπαμίνης, ο οργανισμός μας μπαίνει αυτόματα στη διαδικασία να αναζητήσει τρόπους που θα αυξήσουν τα επίπεδά της. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τις ναρκωτικές ουσίες, όπου ο χρήστης επιζητά μεγαλύτερη ποσότητα της ουσίας, ώστε να εδραιώσει και πάλι την ομοιόσταση της ντοπαμίνης.
Όσον αφορά την επιβράβευση και το κίνητρο, η αύξηση της ντοπαμίνης γίνεται μέσα από την επιβράβευση μάθησης, κατά την οποία συγκεκριμένες συμπεριφορές και κατορθώματα συνοδεύονται από συγκεκριμένες αντιδράσεις που προκαλούν ευχαρίστηση και απελευθερώνουν ντοπαμίνη. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να προβλέπει τα γεγονότα που θα επιφέρουν ανταμοιβή μέσα από τη συσχέτιση με άλλα γεγονότα και μέσα από αυτήν τη διαδικασία θα δημιουργήσουν καταστάσεις που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν ουδέτερες για τον εγκέφαλο, ενώ τώρα ενεργοποιούν το σύστημα επιβράβευσης.
Οι γνωστικές λειτουργίες μας (προσοχή, μνήμη, επίλυση προβλημάτων) επηρεάζονται, επίσης, από την ντοπαμίνη, καθώς μας βοηθάει να παραμένουμε συγκεντρωμένοι και σε εγρήγορση.
Τέλος, η ντοπαμίνη παίζει σημαντικό ρόλο στην κίνηση και, συγκεκριμένα, στον έλεγχο της κίνησης. Καθώς η ντοπαμίνη επιδρά στα βασικά γάγγλια, τα μειωμένα επίπεδά της μπορούν ακόμα και να οδηγήσουν στην εκφυλιστική νόσο του Parkinson.
Επομένως, η αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση της διάθεσης, την αύξηση του κινήτρου και την ευζωία. Ποιοι είναι, λοιπόν, κάποιοι τρόποι που μπορεί να βοηθήσουν στην αύξησή της;
- Άσκηση: Φαίνεται σε έρευνες ότι η άσκηση είναι ένας από τους τρόπους που μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της ντοπαμίνης. Πιο συγκεκριμένα, η αερόβια άσκηση και ειδικά η δομημένη είχε τα καλύτερα αποτελέσματα.
- Διατροφή: Τροφές που περιέχουν τυροσίνη έχει φανεί ότι ενισχύουν τα επίπεδα ντοπαμίνης. Τέτοιες τροφές μπορεί να είναι οι ξηροί καρποί και οι σπόροι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το γάλα και το τυρί, και οι άπαχες πρωτεΐνες, όπως τα φασόλια.
- Ύπνος: Είναι απαραίτητο να έχετε αρκετό και ποιοτικό ύπνο για να διατηρηθεί μια ισορροπία στην ντοπαμίνη, καθώς έρευνες έχουν αποδείξει ότι η έλλειψη ύπνου μπορεί να μειώσει τους ντοπαμινεργικούς υποδοχείς, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται το αίσθημα της ευχαρίστησης.
- Στοχοθεσία: Είναι απαραίτητο να θέτουμε μικρούς και ρεαλιστικούς στόχους στην καθημερινότητά μας, οι οποίοι μας προκαλούν ευχαρίστηση.
Ανακεφαλαιώνοντας, η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που επηρεάζει διάφορες πτυχές της ζωής μας, όπως η διάθεση, τα κίνητρα αλλά και οι γνωστικές διεργασίες. Η κατανόηση του ρόλου της και η γνώση του τρόπου αύξησης των επιπέδων ντοπαμίνης με φυσικό τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε βελτιωμένη συναισθηματική και ψυχική ευεξία. Ενσωματώνοντας στην καθημερινότητά μας μικρές πρακτικές, όπως η άσκηση, η σωστή διατροφή, ο ύπνος και η στοχοθεσία, μπορείτε να αξιοποιήσετε τη δύναμη της ντοπαμίνης για να βελτιώσετε τη συνολική ποιότητα της ζωής σας. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι είναι απαραίτητο να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας πριν κάνετε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής σας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Increases in extracellular serotonin and dopamine metabolite levels in the basal forebrain during sleep deprivation, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- The Effects of Exercise on Dopamine Neurotransmission in Parkinson’s Disease: Targeting Neuroplasticity to Modulate Basal Ganglia Circuitry, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- What is the role of dopamine in reward: hedonic impact, reward learning, or incentive salience?, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
