Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Οι Aυτοδιοικητικές Eκλογές του 2023 ανήκουν στο παρελθόν. Ο δεύτερος γύρος αυτών έδωσε τροφή για σκέψη, εξαγωγή συμπερασμάτων και μετέβαλε πτυχές του πολιτικού πεδίου.
Συμπέρασμα πρώτο: Οι πολίτες υποτιμούν τον θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Κατεγράφη ιστορικό ρεκόρ αποχής. Δυστυχώς, έχει διαμορφωθεί στην κοινή γνώμη η αίσθηση ότι ο Δήμαρχος και ο Περιφερειάρχης λίγο μπορούν να επηρεάσουν αποφασιστικά τις εξελίξεις, στα μεγάλα ζητήματα. Τους έχουν στο μυαλό τους ως πολιτικούς, αρμόδιους μόνο για καθημερινές μικροπαρεμβάσεις – ειδικά τους Δημάρχους. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη ήττα της Αυτοδιοίκησης, αλλά και της Δημοκρατίας μας γενικότερα. Όταν κυριαρχεί το συγκεντρωτικό κεντρικό κράτος και η Τοπική Αυτοδιοίκηση περιορίζεται σε διεκπεραιωτικό ρόλο, τότε το Πολίτευμα χωλαίνει. Η ευθύνη για την κατάσταση αυτή βαραίνει τόσο την κεντρική εξουσία, που διαχρονικά προσπαθεί να ποδηγετήσει τους Ο.Τ.Α., όσο και Δημοτικές και Περιφερειακές αρχές, οι οποίες λειτουργούν με δουλικότητα έναντι της εκάστοτε Κυβέρνησης και με λογικές κομματικών γραφείων. Εμφανέστατη, επίσης, είναι και η έλλειψη πολιτειακής και πολιτικής παιδείας των Ελλήνων ψηφοφόρων, που συνειδητά επιλέγουν να καθορίζονται οι τύχες τους από ισχνές μειοψηφίες.
Συμπέρασμα δεύτερο: Η αλαζονεία τιμωρείται, αργά ή γρήγορα
Τρανό παράδειγμα ο Δήμος της Αθήνας. Ο Κώστας Μπακογιάννης γνώρισε την πρώτη εκλογική ήττα της πολιτικής του διαδρομής, η οποία ήταν συντριπτική. Είχε συνηθίσει στους εκλογικούς περιπάτους σε Δήμο Καρπενησίου και Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Σαν πρίγκιπας, όριζε, μάλιστα, και τους διαδόχους τους στα διάφορα φέουδα που κατείχε. Αντιμετώπιζε την Αυτοδιοίκηση ως το «αγροτικό» του, περιμένοντας να αναλάβει την αρχηγία της Ν.Δ. κληρονομικώ δικαίω, όταν το πλήρωμα του χρόνου θα ερχόταν για τον θείο του.
Το ζήτημα, όμως, είναι ότι ο Δήμος της Αθήνας είναι άλλη περίπτωση, έξω από αυτά που είχε συνηθίσει ο Μπακογιάννης: Οι πράξεις και οι παραλήψεις του Δημάρχου της πρωτεύουσας βαραίνουν περισσότερο. Έχουμε να κάνουμε με τη βιτρίνα της χώρας. Επίσης, υπάρχουν περισσότερα και ισχυρότερα αντίπαλα συμφέροντα στην Αθήνα. Τόσο εντός όσο κι εκτός Δήμου. Τόσο μέσα όσο κι έξω από τη Ν.Δ. Απαιτείται υψηλού επιπέδου παραγωγή και διαχείριση πολιτικής. Είδε ο Μπακογιάννης ότι, παρά την τεράστια διαφορά του πρώτου γύρου από τον δεύτερο Χάρη Δούκα, οι Αθηναίοι δεν του επέτρεψαν να «καθαρίσει το παιχνίδι» από τις 8 Οκτωβρίου. Στην εβδομάδα που ακολούθησε διέπραξε το τεράστιο πολιτικό σφάλμα να προκαλέσει τον αντίπαλό του σε τηλεμαχία. Πίστευε ότι ως πολιτικά και επικοινωνιακά εμπειρότερος, αλλά και ως –εκ των πραγμάτων– καλύτερος γνώστης της κατάστασης του Δήμου, θα εξέθετε τον χαμηλού προφίλ και σχετικά άπειρο πολιτικά Δούκα.
Του έκανε, όμως, ένα τεράστιο δώρο πριν καν ανοίξουν τα στόματά τους: Τον έβαλε στα σπίτια των Αθηναίων. Επέτρεψε ο ίδιος στον αντίπαλό του να ξεπεράσει το μεγαλύτερο εμπόδιο της υποψηφιότητάς του, που ήταν η χαμηλή αναγνωρισιμότητα. Από εκεί κι έπειτα, το debate κινήθηκε σε χαμηλούς τόνους, στο «γήπεδο», δηλαδή, του Δούκα, με τον τελευταίο να αντιπαραβάλλει το δικό του προφίλ απέναντι σε αυτό του Μπακογιάννη και να κερδίζει τις εντυπώσεις: Από τη μία, ο νέος, άφθαρτος κορυφαίος επιστήμονας που ειδικεύεται ακριβώς στον τομέα που έχει ανάγκη η Αθήνα και, από την άλλη, ο γόνος της δυναστείας, που δεν έχει κάνει κάτι άλλο στη ζωή του πλην της πολιτικής του καριέρας και που βαρύνεται με το, τεραστίων διαστάσεων, φιάσκο του Μεγάλου Περιπάτου.
Σε αυτό το σκηνικό προστέθηκαν και τα αμιγώς οργανωτικά ζητήματα: Οι νεοδημοκράτες δεν κινητοποιήθηκαν μαζικά για τη δημοτική κάλπη, δεδομένης της απουσίας της περιφερειακής, ενώ, αντιθέτως, σύσσωμη η Αντιπολίτευση στοιχήθηκε πίσω από την υποψηφιότητα Δούκα, προκειμένου να πλήξει, στο πρόσωπο του Μπακογιάννη, την Kυβέρνηση Μητσοτάκη. Αποτέλεσμα, μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις της ελληνικής εκλογικής ιστορίας και ένα πρώτης τάξεως ράπισμα στο υπερμέγεθες Εγώ του Μπακογιάννη κι, εν γένει, της «αγίας οικογένειας».
Η αλαζονεία διαδραμάτισε βασικό ρόλο και στην απώλεια των πέντε Περιφερειών εκ μέρους της Ν.Δ., αλλά και στην ήττα της στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Στη Θεσσαλία παρέμεινε ως υποψήφιος Περιφερειάρχης με το χρίσμα του κόμματος ο Κώστας Αγοραστός, τη στιγμή που οι ευθύνες του για την ιστορικών διαστάσεων πρόσφατη φυσική καταστροφή ήταν μεγάλες. Ένα ζεϊμπέκικο ήταν αρκετό για να καρατομηθεί ο Πατούλης στην Αττική, η καταστροφή της Θεσσαλίας δεν αρκούσε για να καρατομηθεί ο Αγοραστός… Στις περιφέρειες όπου οι «γαλάζιοι αντάρτες» υπερίσχυσαν των επίσημων κομματικών υποψηφίων, φάνηκε ξεκάθαρα η επιμονή σε λάθος επιλογές, που διαπνεόταν από την αλαζονεία της πολιτικής κυριαρχίας Μητσοτάκη, που θα κάλυπτε τα πάντα.
Στη Θεσσαλονίκη, επίσης, τα κεντρικά της Ν.Δ. επέβαλαν «ετσιθελικά» να πάρει το χρίσμα ο Ζέρβας, θεωρώντας ότι το τέχνασμα της παροχής στήριξης σε υποψηφίους άλλου χώρου, που, όμως, ήταν φαβορί, θα έπιανε και στη Συμπρωτεύουσα. Μόνο που ο Μώραλης στον Πειραιά και ο Αρναουτάκης στην Κρήτη θεωρούνταν επιτυχημένοι και ήταν πολιτικά κυρίαρχοι. Αντιθέτως, ο Ζέρβας ναι μεν προπορευόταν στις δημοσκοπήσεις, αλλά μόνο βέβαιη δεν φάνταζε η επανεκλογή του, τη στιγμή που είχε τεράστιες αντιπάθειες στα «γαλάζια» αυτοδιοικητικά στελέχη. Αποτέλεσμα, ο μεθοδικός Αγγελούδης να επιτύχει μια συντριπτική νίκη. Ο χάρτης, λοιπόν, δεν βάφτηκε «γαλάζιος», το σκορ τελικά είναι 7/13 και η Ν.Δ. «γειώθηκε».
Συμπέρασμα τρίτο: Άλλο η δημόσια ανάγνωση του αποτελέσματος και άλλο η ουσιαστική
Για τη Ν.Δ., το πολιτικό μήνυμα των Εκλογών εστάλη την πρώτη Κυριακή και ήταν υπέρ της. Ως έναν βαθμό ισχύει αυτό, αλλά αν δεν μελετηθεί σοβαρά το αποτέλεσμα και αν δεν περιοριστούν τα φαινόμενα αλαζονείας που οδηγούν σε λάθη ή έστω αρνητικές εντυπώσεις, τότε ο Μητσοτάκης θα βρεθεί προ νέων δυσάρεστων εκπλήξεων. Για τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α., οι ήττες Ν.Δ. σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και πέντε Περιφέρειες αποτελούν το πρώτο ρήγμα στην Κυβέρνηση Μητσοτάκη, η πτώση της οποίας παρουσιάζεται να έχει λάβει νομοτελειακά χαρακτηριστικά.
Τι κέρδισε, όμως, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α.; Απολύτως τίποτα. Παρά το γεγονός ότι σε κοινοβουλευτικό επίπεδο είναι δεύτερο κόμμα, στο αυτοδιοικητικό αναγκάστηκε να συρθεί πίσω από το τρίτο ΠΑ.ΣΟ.Κ., ώστε να έχει λόγο να πανηγυρίσει το βράδυ της δεύτερης Κυριακής. Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. μόνος του δεν κέρδισε ούτε μία Περιφέρεια. Σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη δεν μπήκε καν στον δεύτερο γύρο. Δεν υπάρχει κόμμα εξουσίας που να έχει διάρκεια χωρίς ισχυρή παρουσία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. έχει αναιμική παρουσία.
Στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. πανηγυρίζουν για τις επιδόσεις του κόμματος σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Θεσσαλία. Όντως, ειδικά η νίκη Δούκα ήταν μεγάλη και αναπάντεχη και το Κίνημα έχει ανάγκη να απολαύσει την αίσθηση του εκλογικού θριάμβου, μετά από τόσα πέτρινα χρόνια. Από την άλλη, όμως, δεν μπορούν να παραληφθούν και να παραμονευθούν ορισμένα γεγονότα: Στην Αθήνα, η υποψηφιότητα Δούκα ανακοινώθηκε την τελευταία στιγμή και αν δεν ήταν η συγκυρία που περιγράφηκε ανωτέρω, με την πολιτική αυτοκτονία Μπακογιάννη και τη συντεταγμένη αντι-μητσοτακική ψήφο της Β’ Κυριακής, ο Δούκας δεν θα μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα.
Στη Θεσσαλονίκη, η ίδια ηγεσία που πανηγυρίζει τη νίκη Αγγελούδη είναι αυτή που του αρνήθηκε το «πράσινο» χρίσμα για να μη στενοχωρήσει πολιτικούς της φίλους που είχαν βρει καταφύγιο στους υποψηφίους δημάρχους της Ν.Δ. και του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Ο κόσμος του ΠΑ.ΣΟ.Κ., ουσιαστικά, αποδοκίμασε αυτήν της την επιλογή. Συνολικά, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πήγε πιο χαμηλά απ’ ό,τι θα μπορούσε να είχε πάει, ενώ ήδη εμφανίστηκαν οι πρώτοι πρόθυμοι που θέλουν συνεργασία με τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α., όταν το ΠΑ.ΣΟ.Κ. υποτίθεται πως παλεύει να καθαιρέσει τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. από δεύτερη δύναμη στις Ευρωεκλογές.
Οι Δημοτικές και Περιφερειακές Εκλογές του 2023 άφησαν πίσω τους υλικό προς μελέτη. Η ικανότητα ορθής μελέτης και ερμηνείας του εκ μέρους των πολιτικών ηγεσιών θα κρίνει πολλά για τη συνέχεια. Όλοι λίγο πολύ δηλώνουν νικητές. Η Αυτοδιοίκηση εν γένει, όμως, δεν ανήκει σε αυτό το κλαμπ…
