Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Ομολογουμένως είναι πολλοί οι παράγοντες που συνθέτουν την προσωπικότητα ενός ατόμου, και η ίδια η επιστήμη της ψυχολογίας αυτό διατείνεται άλλωστε. Πέραν, όμως, της προσωπικότητας ενός ατόμου, αυτό που μελετάται είναι οι προεκτάσεις της στη γενικότερη συμπεριφορά του ανθρώπου στην καθημερινότητά του. Μία αρκετά ενδιαφέρουσα πτυχή αυτής είναι, μάλιστα, η οδηγική συμπεριφορά του ανθρώπου, το πώς αντιδρά πίσω από το τιμόνι και ενώ ξέρει ότι φέρει κάποια ευθύνη γι’ αυτό. Ποιες παράμετροι, λοιπόν, καθορίζουν το προφίλ του οδηγού και σε ποιες κατηγορίες θα μπορούσαμε να ταξινομήσουμε τους οδηγούς με βάση τη στάση τους αυτή; Το παρόν άρθρο αποτελεί απόπειρα να απαντηθούν όλα τα παραπάνω.
Μία βασικότατη παράμετρος που επικαθορίζει, θα λέγαμε, τον τρόπο οδήγησης του εκάστοτε ανθρώπου είναι το άγχος, γνωστό και ως stress. Πόσες φορές έχει γίνει επίκληση στη συγκεκριμένη έννοια και πόσες φορές έχει συνδεθεί εκείνη με τη μειωμένη αποδοτικότητα του ατόμου σε ποικίλους τομείς; Έτσι, και στην περίπτωση της οδήγησης, το άγχος εμποδίζει τη διαδικασία λήψης πληροφοριών με λογική και «καθαρό» νου, οπότε το άτομο δεν είναι σε θέση να πράξει αναλόγως, παραμένοντας ασφαλές. Ένας οδηγός με αυξημένο κοινωνικό άγχος και επιθετική συμπεριφορά αποσπάται πιο εύκολα σε δυσχερείς καταστάσεις που προκύπτουν στο δρόμο, ενώ αμβλύνονται, ταυτόχρονα, και τα επίπεδα αφύπνισής του σε περίπτωση ανάγκης. Εύκολα γίνεται αντιληπτό, επομένως, πόσο επικίνδυνο μπορεί να καταστεί αυτό για την ασφάλειά του.
Ας μην παραγκωνίζουμε, όμως, κι έναν άλλο, εξίσου σημαντικό παράγοντα, τον ευέξαπτο χαρακτήρα που μπορεί να έχει κανείς. Συχνά συναντάμε ανθρώπους γύρω μας που τείνουν να εκνευρίζονται πιο εύκολα-και η ελληνική οδηγική συμπεριφορά κάθε άλλο παρά βοηθά τέτοιες περιπτώσεις: μια προσπέραση, ένα «κορνάρισμα», μια αθυροστομία από κάποιον άλλο οδηγό είναι σε θέση να πυροδοτήσουν αμέσως υπερβολικές αντιδράσεις. Επιστημονικές, δε, έρευνες υποστηρίζουν πως οι επιθετικοί άνθρωποι έχουν ως πεποίθηση ότι η βία είναι η καλύτερη πρακτική, προκειμένου να επιλυθεί μια σύγκρουση, θυμίζοντας τιμωρούς που-με τα επιβλητικά τους αμάξια, συνήθως-δε θα διστάσουν να επιδείξουν τη δύναμή τους.
Κυρίως, όμως, το χαρακτηριστικό εκείνο της προσωπικότητας που φαίνεται να αντανακλά στο μέγιστο βαθμό το οδηγικό προφίλ κάποιου είναι ο σεβασμός: είτε στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, είτε σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που χρήζουν ειδικής μεταχείρισης στο δρόμο. Φερειπείν, το αν θα σεβαστεί ο ίδιος τον ηλικιωμένο ή τους νεαρούς μαθητές που περνούν τη διάβαση πεζών, αποτελεί αντιπροσωπευτική ένδειξη της ενσυναίσθησης και των ανθρωπιστικών αξιών που εκείνος διαθέτει.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει έρευνα που πραγματοποίησε το 2020 το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδος σε 1.600 οδηγούς άνω των 17 ετών. Μέσω αυτής σκιαγραφείται το προφίλ του παραβάτη οδηγού, δηλαδή, αυτού που δεν λειτουργεί με λογική και σύνεση και παραβαίνει τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, έχοντας τον κίνδυνο να δημιουργήσει από ένα ατύχημα με μικρές υλικές ζημιές μέχρι ένα ατύχημα με σοβαρούς τραυματισμούς. Ορισμένες κοινές συμπεριφορές που παρατηρήθηκαν μέσω αυτής ήταν η οδήγηση χωρίς ζώνη ασφαλείας, με ταυτόχρονη χρήση του κινητού τηλεφώνου, και η παραβίαση σημάνσεων, όπως το STOP. Πόσο άσχετες μπορεί, λοιπόν, να είναι οι παραπάνω ενδείξεις με τη γενικότερη ψυχοσύνθεση του οδηγού;
Ένα είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε: η σωστή και ασφαλής οδήγηση προϋποθέτει ψυχραιμία και ικανότητα χειρισμού των συναισθημάτων. Ο άνθρωπος εκείνος που δε διαθέτει τα παραπάνω, θα οδηγεί και με τρόπο αντίστοιχο. Έναν τρόπο καθόλου ασφαλή, που σε καμία περίπτωση δεν προάγει την υπευθυνότητα και το σεβασμό στον άλλο. Αυτό ακριβώς είναι που θα πρέπει να περιοριστεί κατά το δυνατόν, ώστε τα τροχαία δυστυχήματα να αποτελούν, κάποτε, ειδήσεις και όχι απλή καθημερινότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Άγχος και Οδηγική συμπεριφορά, pardalis.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Η σωστή οδηγική συμπεριφορά έχει… άλλη αξία, leaseplan.com. Διαθέσιμο εδώ
- Τι δείχνει για το χαρακτήρα μας η οδική μας συμπεριφορά, europaikipisti.gr. Διαθέσιμο εδώ
