Του Χρήστου Ζερβόπουλου,
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που σημάδεψαν την Ιστορία του 20ου αιώνα αποτελεί ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918) γνωστός και ως Πόλεμος των Χαρακωμάτων. Η έκταση της συγκεκριμένης σύρραξης ανέδειξε την ανάγκη για μια πιο συνεκτική Ευρώπη, με βασικό πυλώνα την ειρήνη ανάμεσα στα ευρωπαϊκά και όχι μόνο κράτη. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος λήγει με τη νίκη της Αντάντ έναντι της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και των Κεντρικών Δυνάμεων.
Τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου σηματοδοτεί η υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών, που λαμβάνει χώρα στη Γαλλία και συγκεκριμένα στην αίθουσα των κατόπτρων των ανάκτορων των Βερσαλλιών το 1919. Η διεθνής αυτή Συνθήκη όριζε την ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία αποτέλεσε κεντρική ιδέα και έμπνευση του 28ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Γούντροου Ουίλσον. Με την Κοινωνία των Εθνών θα διευθετούνταν μελλοντικές διάφορες ανάμεσα σε κράτη, έτσι ώστε να αποφεύγονται ένοπλες συγκρούσεις στο εγγύς μέλλον.
Ωστόσο, η πλειονότητα των όρων στη Συνθήκη των Βερσαλλιών αφορούσε τη Γερμανική Αυτοκρατορία. Οι δυνάμεις της Αντάντ, με πρωτοπόρο τη Γαλλία, πρότειναν βαρύτατους όρους για τη Γερμανία και έριχναν όλο το βάρος της ευθύνης στην τότε, προς το τέλος της, Γερμανική Αυτοκρατορία.
Έτσι, η Γερμανία την επαύριον του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου βρέθηκε σε μια πολύ δυσμενή θέση από πολλές πλευρές, η οποία προήλθε και επισφραγίστηκε με την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Με την εν λόγω συνθήκη η Γερμανία υπέστη σημαντική μείωση των εδαφών της, αφού παραχώρησε στη Γαλλία την Αλσατία και τη Λωραίνη, στη Δανία ενσωματώθηκαν εδάφη όπως το βόρειο Σλέσβινγκ, και στο Βέλγιο προσαρτήθηκαν οι γερμανικές πόλεις Έουπεν και Μαλμεντύ. Επίσης μια σημαντική γεωπολιτική περιοχή για τη Γερμανία, το Σάαρ, περνάει στον έλεγχο της Κοινωνίας των Εθνών και η Γαλλία εξορύσσει από την εν λόγω περιοχή σημαντική ποσότητα άνθρακα. Η Γερμανία έτσι χάνει μετά το πέρας του πολέμου συνολικά 67.273 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Πέραν, όμως, από τις εδαφικές απώλειες η Γερμανία υπέστη και ήττα στον οικονομικό-εμπορικό χώρο, αφού έχασε τα εμπορικά δικαιώματα στην Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή. Επιπρόσθετα, οι Γερμανοί δέχονται αυστηρότατους ιδεολογικές και στρατιωτικές απώλειες, αφού μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών η Γερμανία αναγκάζεται να αποσύρει τον στρατό της από τη Ρηνανία και από το νησί Ελιγολάνδη. Παράλληλα, η Γερμανία μειώνει σημαντικά τα στρατεύματα της σε μόλις 100.000 άνδρες, δίχως να έχει υποβρύχια και εναέριες δυνάμεις. Ακόμα, απαγορεύτηκε από τη συνθήκη η Γερμανία να ναυπηγήσει πολεμικό πλοίο άνω των 10.000 τόνων.
Στο ιδεολογικό κομμάτι η Γερμανία δέχεται την ταπείνωση, και τα πέντε επόμενα χρόνια μετά της συνθήκης να ναυπηγεί ετησίως για την Αντάντ εμπορικά πλοία μεγάλου βεληνεκούς. Τέλος, η κορυφή στο παγόβουνο ήταν η υποχρέωση της Γερμανίας να καταβάλλει υπέρογκες πολεμικές αποζημιώσεις και συμφωνώντας ότι η ίδια ήταν η κύρια υπεύθυνη δύναμη, η οποία οδήγησε στην έκρηξη του πολέμου και σε τεράστιες ανθρώπινες απώλειες 18,6 εκατομμυρίων συμπεριλαμβανομένων στρατιωτών και απλών πολιτών.
Έτσι, η Γερμανία βγαίνει από τον πόλεμο ζημιωμένη σε οικονομικό, στρατιωτικό και ιδεολογικό επίπεδο. Τη δεκαετία του 1920 ακολουθεί μια κρίση ταυτότητας στο εσωτερικό της χώρας και ένα αίσθημα από μεγάλο μέρος του πληθυσμού αδικίας, καθώς και αγανάκτησης για τους επαχθείς όρους την Συνθήκης των Βερσαλλιών. Στο Βερολίνο και σε άλλες μεγάλες πόλεις της πρώην Γερμανικής Αυτοκρατορίας αναδεικνύονται κοινωνικές παθογένειες, όπως η φτώχεια, η οποία αποτελεί επακολουθώ της ανεργίας, που υπήρχε την περίοδο εκείνη.
Πάνω σε αυτά βρίσκει εφαλτήριο ο Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος πολέμησε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και βιώνει μια προσωπική και εθνική ήττα. Θεωρεί ότι υπήρξε ενορχηστρωμένη επίθεση κατά της Γερμανίας και ότι η Συνθήκη των Βερσαλλιών υπογράφηκε από προδότες πολιτικούς εκπροσώπους. Έτσι, εξαιτίας της μεγάλης απογοήτευσης που επικρατεί στην κοινωνία της Γερμανίας, προσπαθεί να ανεβεί στην εξουσία με πύρινο λόγο, μιλώντας για άδικους όρους κατά της χώρας. Η εικόνα της Μεγάλης Γερμανίας, που προωθεί ο Χίτλερ βρίσκει ανταπόκριση σε ευρύ μέρος του γερμανικού λαού, ο οποίος διαβιεί σε τραγική κατάσταση μετά τον πόλεμο. Η προδοσία που θεωρεί ότι υπέστη η Γερμανία, οδηγεί αρκετούς να ταχθούν στο πλευρό του ανερχόμενου πολιτικού προσώπου της Γερμανίας και σταδιακά ανεβαίνει η δημοτικότητά του. Ακόμα, ο ίδιος αμφισβητεί όλους τους όρους της συνθήκης και υπόσχεται ότι εφόσον υπάρξει αναγέννηση της Μεγάλης Γερμανίας θα επιστρέψει ο γερμανικός λαός σε περίοδο ευημερίας. Σε μια περίοδο που σε όλη την Ευρώπη αναδύονται εθνικιστικά κινήματα έτσι και στη Γερμανία κυριαρχεί το εθνικιστικό αίσθημα, με απέχθεια σε οτιδήποτε είναι ξένο.
Από τα παραπάνω αναδεικνύεται ότι μετά τον Πόλεμο των Χαρακωμάτων και σε συνδυασμό με τους όρους της Συνθήκης των Βερσαλλιών η Ευρώπη βρίσκεται σε αναταραχή. Για τη Γερμανία που ήταν η μεγάλη ηττημένη, αυτό έχεις ως αποτέλεσμα ο Αδόλφος Χίτλερ να κυριαρχεί για πάνω από περίπου δυο δεκαετίες, με αθέμιτους τρόπος, και να οδηγήσει την Ευρώπη και όλο τον κόσμο σε τέλμα με καταστροφικές συνέπειες για την ίδια την χώρα του αλλά και με την πρωτοφανή προσπάθεια αφανισμού του εβραϊκού πληθυσμού όλης της Γηραιάς Ηπείρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Berstein, S. & Milza, P. (1997), Η ιστορία της Ευρώπης, Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
- Γερμανικές εδαφικές απώλειες, Συνθήκη των Βερσαλλιών, 1919, encyclopedia.ushmm.org, Διαθέσιμο εδώ
