Αλεξιθυμία: Μια ζωή χωρίς συναισθήματα;

Της Ιωάννας Μέγα, 

Η αλεξιθυμία ως όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια σειρά προβλημάτων σχετικά με τα συναισθήματα. Η λέξη προέρχεται από τα ελληνικά, από το αρχαίο ρήμα αλέξω (απομακρύνω) και το ουσιαστικό «θυμός». Εν ολίγοις, σημαίνει έλλειψη λέξεων για τα συναισθήματα. Τα άτομα με αλεξιθυμία συνήθως αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά την έκφραση ή ακόμα και την αναγνώριση των συναισθημάτων. Αυτά τα άτομα δεν είναι απαραίτητα απαθείς, απλώς μπορεί να μην έχουν τόσο έντονα συναισθήματα όσο οι συνομήλικοί τους, καθώς, επίσης, μπορεί να παρουσιάσουν και ορισμένες δυσκολίες σχετικά με θέματα ενσυναίσθησης.

Στις μέρες μας, οι επαγγελματίες υγείας δεν τη θεωρούν ως διαταραχή ψυχικής υγείας αυτή καθ’ αυτή, παρόλα αυτά συχνά θεωρείται ως δευτερεύουσα διάγνωση σε άλλες προϋπάρχουσες καταστάσεις ψυχικής υγείας και αναπηρίες, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του αυτισμού και της διαταραχής μετατραυματικού στρες. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι πάσχουν από τέτοιου είδους παθήσεις ψυχικής υγείας έχουν απαραίτητα προβλήματα έκφρασης και αναγνώρισης συναισθημάτων.

Παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης αλεξιθυμίας:

• Φύλο (οι άνδρες εμφανίζουν αλεξιθυμία σχεδόν δύο φορές πιο συχνά από τις γυναίκες)
• Προχωρημένη ηλικία
• Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης
• Χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση
• Χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη

Πού οφείλεται, όμως, αυτή η συναισθηματική τύφλωση;

Ακόμα, δεν είναι πλήρως κατανοητά τα αίτια της αλεξιθυμίας. Παρόλα αυτά, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι μπορεί να οφείλεται σε έναν ή και περισσότερους παράγοντες. Ορισμένοι από αυτούς τους παράγοντες αναφέρονται παρακάτω:

• Γενετικοί παράγοντες: Άτομα με οικογενειακό ιστορικό είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν αλεξιθυμία.
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Ιστορικό παιδικού τραύματος, παρουσία σωματικής ή ψυχικής κατάστασης υγείας, κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες κ.λπ.
• Εγκεφαλική βλάβη: Η εγκεφαλική βλάβη στη νησίδα συνδέεται με αυξημένα επίπεδα αλεξιθυμίας. Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου αφορά τις κοινωνικές δεξιότητες, την ενσυναίσθηση, καθώς και τα συναισθήματα.

  

Έρευνες υποστηρίζουν επίσης πως η αλεξιθυμία μπορεί να συνυπάρχει ταυτόχρονα με ορισμένες νευρολογικές ασθένειες. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες από αυτές:

• Ασθένεια Αλτσχάϊμερ
• Δυστονία
• Επιληψία
• Νόσος του Huntington
• Πολλαπλή σκλήρυνση
• Νόσος Πάρκινσον
• Εγκεφαλικό Επεισόδιο

Συμπτωματολογία

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της αλεξιθυμίας αποτελεί η έλλειψη συναισθημάτων. Επομένως, είναι αρκετά δύσκολο να αναγνωρίσουμε με σαφήνεια τα συμπτώματα της. Ωστόσο, ένα άτομο με αλεξιθυμία είναι πιθανό να βιώσει κατά τη διάρκεια της ζωής του κάποια από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά ή και όλα:

• Δυσκολία στην αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων.
• Υπερευαισθησία στις σωματικές αισθήσεις.
• Δυσκολίες στην αναγνώριση και την ανταπόκριση στα συναισθήματα των άλλων, συμπεριλαμβανομένου του τόνου της φωνής και των εκφράσεων του προσώπου.
• Περιορισμένος τρόπος σκέψης (λογική σκέψη απαλλαγμένη από συναισθήματα).
• Ανεπαρκείς δεξιότητες αντιμετώπισης του άγχους.
• Τα άτομα αυτά παρουσιάζονται απόμακρα, άκαμπτα και χωρίς χιούμορ.
• Περιορισμένη φαντασία.

Διάγνωση

Η αλεξιθυμία δεν θεωρείται διαταραχή ψυχικής υγείας, όπως έχει ήδη επισημανθεί. Για τον λόγο αυτό, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν μπορούν να διαγνώσουν επίσημα το φαινόμενο αυτό, αν και πολλές κλίμακες μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό των σημείων και συμπτωμάτων της. Επιπλέον, μια ιδιαίτερα χρήσιμη εξέταση είναι η μαγνητική τομογραφία, καθώς παρέχει στον εκάστοτε θεράποντα ιατρό εικόνες από τη νησίδα του εγκεφάλου, οι οποίες πιθανότατα, σε συνδυασμό με το ιστορικό του ασθενή, θα οδηγήσουν στη λήψη μιας σωστής διάγνωσης.

Θεραπευτικές Προσεγγίσεις

Όσον αφορά τη θεραπεία, οι επαγγελματίες υγείας δεν συνιστούν ούτε συνταγογραφούν φάρμακα για την αλεξιθυμία αυτή καθ’ αυτή. Ωστόσο, εάν μαζί με την αλεξιθυμία συνυπάρχει και κάποια άλλη πάθηση, όπως για παράδειγμα κατάθλιψη ή διαταραχή μετατραυματικού στρες, τότε στους ασθενείς αυτούς μπορεί να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή από τον θεράποντα ιατρό, με απώτερο σκοπό την αποφυγή της επιδείνωσης τόσο των συμπτωμάτων όσο και των επιπλοκών. Η ακριβής θεραπευτική προσέγγιση, λοιπόν, εξαρτάται από τις γενικές ανάγκες υγείας του κάθε ασθενή. Στόχος των ατόμων που ζουν με αλεξιθυμία είναι να ενισχύσουν την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν και να κατανοούν τα συναισθήματα τόσο τα δικά τους όσο και των γύρω τους. Κάποιες ενδεικτικές θεραπευτικές επιλογές αναφέρονται παρακάτω:

• Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)
• Ομαδική θεραπεία (group therapy)
• Ψυχοθεραπεία
• Θεραπευτική Ύπνωση (βοηθά στην ενίσχυση της συναισθηματικής κατανόησης)
• Εκφραστικές Τέχνες (υποκριτική, χορός, μουσική κ.λπ. έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν τόσο στην αναγνώριση όσο και στην εξωτερίκευση των συναισθημάτων)

Συμπερασματικά, τα άτομα που πάσχουν από αλεξιθυμία χαρακτηρίζονται κυρίως από τη δυσκολία τους να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν συναισθήματα. Συχνά η διαταραχή αυτή συμπίπτει με κάποια άλλη υποκείμενη νευρολογική πάθηση ή διαταραχή ψυχικής υγείας. Αν και δεν είναι εγγενώς επικίνδυνη, αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει ακούσια σε διαπροσωπικά ζητήματα και θέματα σχέσεων. Αυτά τα ζητήματα μπορεί να οδηγήσουν μετέπειτα τους πάσχοντες σε δυσκολίες όσον αφορά τον κοινωνικό τους περίγυρο, καθώς, επίσης, μπορεί να επηρεάσουν και τις διαπροσωπικές σχέσεις τους. Τα ευχάριστα νέα, όμως, είναι πως οι ειδικοί έχουν στη διάθεσή τους πολλές και διαφορετικές εναλλακτικές θεραπείες που πιθανόν μελλοντικά να βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμό τη βελτίωση της ψυχικής υγείας αυτών των ασθενών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• All About Alexithymia, or Difficulty Recognizing Feelings, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
• What to know about alexithymia, medicalnewstoday.com. Διαθέσιμο εδώ
• Alexithymia, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
• The Emotional Blindness of Alexithymia, scientificamerican.com Διαθέσιμο εδώ