Του Ιωάννη Περγαντή,
Ο θεσμός της Τετραρχίας ήταν το αντίδοτο που χρειάζονταν η παραπαίουσα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: εξάλειψη διαφθοράς, καλύτερη διοίκηση των περιφερειών και η συγκρότηση ενός κρατικού μηχανισμού ανθεκτικού στις κρίσεις, εκτός αλλά και εντός των συνόρων. Όλα έβαιναν καλώς, μέχρι τη «συνταξιοδότηση» του εμπνευστή αυτής της καινοτομίας το 305 μ.Χ., του Διοκλητιανού (παραιτήθηκε από την θέση του λόγω ασθένειας). Η εσωτερική αρμονία και ειρήνη που είχε επιτευχθεί τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, διερράγη μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, με τις έριδες και προσωπικές φιλοδοξίες των στρατιωτικών να επανέρχονται στο προσκήνιο. Μέσα σε αυτό το κλίμα της σύγκρουσης, θα διεξαχθεί μια μάχη μείζονος σημασίας στα προάστια της Ρώμης, η οποία θα ανοίξει τον δρόμο για την επικράτηση ενός μοναδικού ηγεμόνα, στα όρια της αχανούς αυτής αυτοκρατορίας.
Με την αποχώρηση του Διοκλητιανού, οι συγκρούσεις μεταξύ των Αυγούστων και Καισάρων για την καθολική επικράτησή τους ξεκίνησαν σχεδόν αυτόματα. Ο καθένας επιδίωκε να σφετεριστεί τη θέση του άλλου και να αναδείξει τους απόγονους του ως διαδόχους του, παρόλο που κάτι τέτοιο δεν συμπεριλαμβάνονταν στα σχέδια του Διοκλητιανού. Στο πλαίσιο αυτών των διαμαχών, αναδείχθηκε και το όνομα του Κωνσταντίνου Α΄, Καίσαρα της Δύσης. Παρ’ όλο που στη θέση του προορίζονταν ο γιος του πρώην Αυγούστου της Δύσης Μαξέντιος, τα στρατεύματα του Κωνστάντιου ανέδειξαν τον Κωνσταντίνο ως Αύγουστο της Δύσης στην Υόρκη, αξίωμα που αναγνωρίστηκε και από την Αύγουστο της Ανατολής, Γαλέριο. Έτσι, ο Μαξέντιος θεωρήθηκε ως σφετεριστής του θρόνου, με έναν κύκλο συγκρούσεων μεταξύ των τριών ηγετών να ξεκινά.
Από το 307 έως το 312 μ.Χ., ο Γαλέριος προέβη σε αρκετές προσπάθειες καθυπόταξης του Μαξέντιου, με όλες να οδηγούν σε αποτυχία. Αυτή η καθυστέρηση ώθησε τον Κωνσταντίνο να εκδιώξει ο ίδιος τον Μαξέντιο. Την άνοιξη του 312 μ.Χ., με τη συγκέντρωση περίπου 35.000 στρατιωτών, ο Κωνσταντίνος κινήθηκε κατά του αντίπαλου δέους του, ο οποίος ήταν κύριος της ιταλικής χερσονήσου. Μέσα σε λίγου μήνες, μετά από δύο πετυχημένες μάχες στο Τορίνο και στη Βερόνα, ο Κωνσταντίνος κατάφερε να γίνει κύριος της βορείου Ιταλίας, με τον δρόμο προς τη Ρώμη να είναι ανοιχτός. Σε αυτό βοήθησε και η φήμη που συνόδευε το όνομά του, ως δίκαιου ηγεμόνα, στην οποία στηρίχθηκαν οι κάτοικοι αυτών των περιοχών, καθώς τον υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες, προβάλλοντας μηδαμινή αντίσταση.
Η συγκεκριμένη εκστρατεία, με τη σημαντική μάχη που θα ακολουθήσει, δεν είναι μόνο μεγάλου γεωπολιτικού ενδιαφέροντος, αλλά και θρησκευτικού. Έχουν ειπωθεί αρκετές θεωρίες και μαρτυρίες για μια συγκεκριμένη εμπειρία που έζησε ο Κωνσταντίνος, την οποία η ιστορική βιβλιογραφία του παρελθόντος ερμηνεύει με δύο λέξεις: θεϊκό σημάδι. Σύμφωνα με αυτές τις πηγές, ο Κωνσταντίνος έγινε λήπτης δύο διαφορετικών οραμάτων κατά τη πορεία του προς τη Ρώμη. Στο πρώτο, λέγεται ότι κατά τη πρωινή πορεία του στρατού του, ο Κωνσταντίνος αντίκρυσε στον ουρανό την εξής εικόνα: έναν σταυρό που να σχηματίζεται από τις ακτίνες του ηλίου, ενώ συνοδευόταν από τη φράση «Εν Τούτω Νίκα», δηλαδή «με αυτό νίκησε». Το άλλο όραμα του Κωνσταντίνου έλαβε μέρος την προηγουμένη της καθοριστικής μάχης που θα δοθεί στις 28 Οκτωβρίου 312 μ.Χ., στην Μιλβία Γέφυρα. Εκεί, ο Κωνσταντίνος στον ύπνο του έλαβε εντολές ότι για να νικήσει στη μάχη, θα πρέπει να σχεδιάσει στις ασπίδες των στρατιωτών του το Χριστόγραμμα ή Σταυρογράφημα, δηλαδή τον συνδυασμό των γραμμάτων «ΧΡ».
Πολλά έχουν λεχθεί για αυτές τις πηγές. Άλλοι τις αποδίδουν στην σταδιακή υιοθέτηση του Χριστιανισμού από τον Κωνσταντίνο, ενώ άλλοι ως ένα μέσο προπαγάνδας, ώστε ο Κωνσταντίνος να φέρει με το μέρος του τους χριστιανικούς πληθυσμούς της ανατολής. Εν πάση περιπτώσει, ανεξαρτήτως των κινήτρων του, ο στρατός του Κωνσταντίνου παρατάχθηκε απέναντι από τον στρατό του Μαξέντιου κοντά στις όχθες του Τίβερη. Αυτό προκάλεσε την έκπληξη του Κωνσταντίνου, καθώς περίμενε τον Μαξέντιο να κλειστεί στα απόρθητα τείχη της πόλης και να περιμένει πολιορκία. Αυτό ήταν το αρχικό σχέδιο του Μαξέντιου, αλλά λόγω εσωτερικών πιέσεων (λάθος ερμηνεύσιμος χρησμός, λαός Ρώμης υπέρ του Κωνσταντίνου), τον ώθησαν να τον αντιμετωπίσει στα περίχωρα της πόλης.
Η μάχη διεξήχθη πλησίον μιας από τις πολλές γέφυρες της πόλης, της Μιλβίας Γέφυρας. Ο Μαξέντιος, αναμένοντας πολιορκία, κατεδάφισε μέρος της, προσδοκώντας την καθυστέρηση των στρατευμάτων του Κωνσταντίνου. Με την αλλαγή, όμως, του σχεδίου, ο Μαξέντιος έδωσε εντολή για την κατασκευή μιας προσωρινής πλωτής γέφυρας, για τη μεταφορά των ανδρών του στην άλλη όχθη του Τίβερη. Αυτή η επιλογή είχε καθορίσει την έκβαση της μάχης, πριν καν την έναρξή της.
Εν ολίγοις, ο καλύτερα οργανωμένος και εκπαιδευμένος στρατός του Κωνσταντίνου κατατρόπωσε τον Μαξέντιο. Η επιλογή του Μαξεντίου να παρατάξει τον στρατό του κοντά στις όχθες του Τίβερη, περιόρισαν την κινητικότητά του, με τυχόν ανασυντάξεις να είναι αδύνατες. Ο στρατός του Κωνσταντίνου άσκησε τέτοια πίεση στον αντίστοιχο του Μαξέντιου, όπου ο τελευταίος χρειάστηκε να προβεί σε άτακτη υποχώρηση, με μόνη επιλογή την προσωρινή πλωτή γέφυρα. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια μεγάλων διαστάσεων καταστροφή, με την γέφυρα να καταρρέει και ένα μεγάλο μέρος του στρατού να βρίσκει τραγικό θάνατο στα νερά του Τίβερη, μαζί με τον ηγέτης τους Μαξέντιο.
Τα επακόλουθα της μάχης, καθώς και το ίδιο το αποτέλεσμά της, ήταν καθοριστικά για την μετέπειτα πορεία της αυτοκρατορίας: ο Κωνσταντίνος μπήκε στη Ρώμη ως θριαμβευτής, έλαβε την αναγνώριση της Συγκλήτου και ορίσθηκε επισήμως ως Αύγουστος της Δύσης. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να λειτουργήσει ως προοικονομία, καθώς μέσα στην επόμενη δεκαετία ο Κωνσταντίνος θα καταφέρει να υποτάξει και ο ανατολικό μέρος της αυτοκρατορίας, ανεβαίνοντας στον θρόνο πια ως ο μοναδικός ηγεμόνας της Ρώμης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μάχη της Μιλβίας Γέφυρας, byzantium.gr, Διαθέσιμο εδώ
- ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 28 Οκτωβρίου 312 μ.Χ.: Μάχη της Μιλβίας γέφυρας, ο Κωνσταντίνος κυρίαρχος της Ρώμης, military-history.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Battle of Milvian Bridge, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
