Του Γιάννη Τζούφα,
Το Περσέπολις αποτέλεσε μια επανάσταση στον χώρο της τέχνης. Το μεγαλειώδες έργο της Μαργιάν Σατράπι είναι μια αυτοβιογραφία με τη μορφή του graphic novel, γράφτηκε το 2000 και εκδόθηκε σε 2 τόμους. Το ταξίδι της πρωταγωνίστριας ξεκινάει από το 1979 με την ανατροπή του Σάχη και καταλήγει στα ενήλικα χρόνια της στο Παρίσι. Μέσα από τη ματιά της, στις αλλαγές του Ιράν, βλέπουμε την ανατροπή του Σάχη, την υποτιθέμενη Δημοκρατία και τον πόλεμο μεταξύ Ιράκ και Ιράν.
Η Μαργιάν φαίνεται από μικρή να είναι επαναστατική, να θέλει να εξερευνήσει τον κόσμο και, όπως αναφέρει η ίδια, να γίνει «μεσσίας». Μέσα στο έργο δείχνει την ίδια να μιλάει με τον Θεό κάθε βράδυ πριν κοιμηθεί και να μοιράζεται ανησυχίες για προσωπικά και εθνικά θέματα. Οι γονείς της, έχοντας υιοθετήσει την ιδεολογία του λενινισμού και του μαρξισμού, άνθρωποι απελευθερωμένοι σε σύγκριση με τους υπόλοιπους που βλέπουμε να περνούν από τις σελίδες του έργου (εκτός των φίλων και συγγενών των γονιών της).
Μεγαλώνοντας, η Μαργιάν είδε την ανάδειξη του Αγιατολάχ Χομεϊνί εις βάρος του Σάχη και συμμετείχε ενεργά στις διαδηλώσεις της Ισλαμικής Επανάστασης. Μεγάλωσε με τις αξίες του αλληλοσεβασμού, της αλληλεγγύης, της ελευθερίας έκφρασης και λόγου και της ισότητας που στηρίζει την προσωπικότητά της σε αυτές τις αξίες. Βίωσε τη θεοκρατική κοινωνία από μικρή και είδε με την ανατροπή του Σάχη τη χώρα της να βυθίζεται στον φόβο και την ανασφάλεια. Είδε φίλους της να πεθαίνουν, άλλους να ακολουθούν αντίθετους δρόμους από αυτούς της οικογένειάς τους, έχασε αρκετούς στη διαδρομή, αλλά ο θάνατος που τη στιγμάτισε πιο πολύ απ’ όλους ήταν του αντιφρονούντος θείου της Ανούς. Ήταν αυτός που την έβγαλε από τον σκοταδισμό της εποχής και την αβεβαιότητα του μέλλοντος και γι’ αυτόν συνέχισε να αγωνίζεται και να θυμώνει απέναντι στο άδικο και την παραφροσύνη.
Εκείνη την εποχή βλέπουμε τις ανατροπές και τις αλλαγές τόσο στο Ιράν, όσο και γενικά στην ανατολή και την ιδέα της δύσης που επικρατούσε στο σπίτι της και γαλουχήθηκε με αυτήν. Όταν η ίδια προσπαθεί να απελευθερωθεί απ’ την ίδια της τη χώρα και εκφράζει έναν πατριωτισμό που διαφέρει με των υπολοίπων, βρίσκει θαλπωρή στον δυτικό κόσμο που είναι απαγορευτικό για τη χώρα της. Εκφράζεται μέσω της rock και της metal μουσικής των Η.Π.Α. και φαντάζει τόσο διαφορετική. Βλέπουμε ακόμα την ίδια να παίρνει κασέτες από «μαύρες αγορές» και τους γονείς της, γυρνώντας από ένα ταξίδι στην Ευρώπη, να έχουν περάσει κρυφά αφίσες της αγαπημένης της μπάντας.
Σε αυτήν την ιστορία βρήκαν φωνή αρκετές γυναίκες της Μέσης Ανατολής που δεν ήξεραν πώς αλλιώς να εκφραστούν. Μιλάει ωμά και απλοϊκά για το θέμα της Σαρίας, της μαντίλας στις γυναίκες, την απαγόρευση των δυτικών προτύπων και τη συνήθεια της απώλειας και της παραπληροφόρησης σε περιόδους πολέμου και ανασφάλειας. Η πρωταγωνίστρια από μικρή μαθαίνει την απώλεια και σε μια ύστατη προσπάθεια να συμφιλιωθεί με τον θάνατο φαίνεται ο θεός να την έχει εγκαταλείψει στις καθημερινές συζητήσεις τους που γίνονταν κάθε βράδυ. Ως ανάγνωσμα για έναν πολίτη του δυτικού κόσμου φαίνεται αδιανόητο ότι τόσοι άνθρωποι τρέχουν κάθε μέρα στο καταφύγιο πολέμου που έχει κάθε πολυκατοικία ή η απαγόρευση σε κάθε είδους διασκέδαση και βία του κράτους σε κάθε κίνηση του πολίτη που θεωρείται απειλή για μια πατρίδα που ταιριάζει στα μέτρα του εκάστοτε δικτάτορα.
Το Περσέπολις αποτελεί ένα ταξίδι εξερεύνησης και αναζήτησης της αλήθειας και υπό τις συνθήκες της πρωταγωνίστριας φαίνεται σαν μία ακούραστη Οδύσσεια. Ένα ταξίδι ενηλικίωσης και όξυνσης της κριτικής σκέψης που δημιουργεί στον αναγνώστη αγάπη για τον συνάνθρωπο και συγκεκριμένα για τη συγγραφέα που μένει πιστή στο ήθος της και τις αξίες της και δεν ξεχνάει ποτέ την πατρίδα που μεγάλωσε. Η Μαργιάν Σατράπι, έχοντας ζήσει αρκετά χρόνια στην Ευρώπη, επιστρέφει ενήλικη ξανά στην Τεχεράνη, όπου μεγάλωσε και αισθάνθηκε πλέον άπατρις και συμπεραίνει τη χαμένη της ταυτότητα στην εξής φράση: «Ήμουν Ιρανή στη Δύση, δυτική στο Ιράν».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Satrapi, Marjane (2000), Περσέπολις, Εκδόσεις Ηλίβατον
