Του Κωνσταντίνου Μπαρτζώκα,
Ο μινιμαλισμός στην τέχνη είναι ένα αξιόλογο κίνημα. Με τα αφηρημένα σχέδια και τα σχήματα που δίνουν έμφαση στη μορφή με σκληρές άκρες και εκθέτοντας την ουσία και τα μέσα της δημιουργίας της τέχνης ή κάτι τέτοιο, τέλος πάντων, άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο οι καλλιτέχνες και οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την τέχνη. Ο μινιμαλισμός στην καθημερινότητα, όμως, είναι κάτι λιγότερο αφηρημένο, αλλά μπορεί και αυτός με την έμφαση στην ουσία να αλλάξει εξίσου τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη σχέση τους όχι μόνο με τα υλικά αντικείμενα, αλλά και με τον ίδιο τους τον εαυτό και με τους άλλους ανθρώπους. Και μπορεί να αλλάξει και τη δική σου ζωή!
Με λίγα λόγια, ο μινιμαλισμός λέει ότι τα υπερβολικά αντικείμενα δεν μας κάνουν ευτυχισμένους. Αυτό βέβαια το ακούμε από μικρά παιδιά, ότι τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία, αλλά σπάνια μεθοδεύουμε τρόπους να το κάνουμε πράξη. Και είναι δύσκολο να το κάνουμε, γιατί όταν η κοινωνία μας είναι δομημένη να κινείται από το χρήμα και τον καταναλωτισμό και όταν «βομβαρδιζόμαστε» από διαφημίσεις και πρότυπα καταναλωτισμού, δεν γίνεται να πεις «Α, όχι βρε, όλα αυτά μια απάτη είναι για να κερδοσκοπούν κάποιοι, εγώ μπορώ να ζήσω και με τα μισά από αυτά που έχω». Οπότε, είναι πολύ σημαντικό και πολύ βοηθητικό αν ξεκινήσουμε από αυτή τη βάση. Η «απληστία» δεν είναι ένα ατομικό χαρακτηριστικό, το οποίο τυγχάνει να το έχουμε μεμονωμένα οκτώ δισεκατομμύρια άνθρωποι. Είμαστε κοινωνικά όντα και είναι λογικό να επηρεαζόμαστε από τους ανθρώπους γύρω μας, από τα πρότυπα που κυριαρχούν, από τις τάσεις. Και λογικά δεν θα υπάρξει ποτέ ενθάρρυνση από την κοινωνία για έναν πιο υγιή καταναλωτισμό, αφού δεν συμφέρει. Οπότε είμαστε μόνοι μας σε αυτό το ταξίδι αυτοβελτίωσης. Μόνοι μας, εντάξει, ίσως και με φίλους ομοϊδεάτες, αλλά σίγουρα πηγαίνουμε κάθετα στην κοινωνία.
Αφήνοντας επίσης τα περιττά πράγματα και ζώντας σε ένα τακτοποιημένο και μινιμαλιστικό χώρο έχει θετικό αντίκτυπο στη ψυχολογία. Ας συγκρίνουμε ένα σπίτι όπως είναι της γιαγιάς μας για παράδειγμα με ένα από αυτά τα υπερ-μοντέρνα, λιτά σπίτια τύπου ΙΚΕΑ. Φυσικά, το πρώτο μας φέρνει όμορφες αναμνήσεις και θετικά συναισθήματα και έχει και τον δικό του χαρακτήρα, αλλά όλα αυτά τα σεμεδάκια και τα τραπεζομαντηλάκια (με τις φούντες στις άκρες συνήθως) και τα κεντητά μαξιλαράκια (τα όχι πάντα καλόγουστα), τα τσιγκελάκια, τα τραπεζάκια, τα σκαλιστά ντουλαπάκια, τα πιατάκια, τα ποτηράκια, τα πιρουνάκια, τα γυαλάκια, τα μπολάκια με τα γλυκάκια μέσα (που δεν αγγίζουμε, έτσι;), τα τζαμάκια, τα κρυσταλλάκια, τα σκαμπουδάκια, τα χαλάκια, τα κουρτινάκια, τα χιλιάδες καδράκια και τα λοιπά μπιχλιμπιδάκια δημιουργούν δύο προβλήματα. Αρχικά, αγχώνεσαι ότι ένα λάθος βήμα και σίγουρα θα σπάσεις κάτι. Και θα ακούσεις μετά ότι δεν μπορείς να ελιχθείς σαν φίδι μέσα από τα εμπόδια.
Πέρα από αυτό όμως, όλα αυτά τα ατελείωτα πράγματα σου δημιουργούν πίεση και ένταση. Είναι υποσυνείδητο, αλλά παραβιάζεται ο προσωπικός σου χώρος, υπάρχουν άπειρες διασπάσεις που δημιουργούν άπειρες σκέψεις και συναισθήματα που δεν βοηθάνε πάντα στη ψυχική σου γαλήνη. Στο λιτό «ικεακό» (αλλά πολύ οικιακό) χώρο, από την άλλη, νιώθεις ότι υπάρχει περισσότερη «άπλα» και δεν πνίγεσαι από πράγματα. Και αυτό, με τη σειρά του, συμβάλλει στην ψυχική σου ισορροπία. Ένας χώρος που δεν είναι γεμάτος από αντικείμενα και έχει απαλά χρώματα και τόνους συνεχίζει να έχει χαρακτήρα και δεν είναι απαραίτητα «κρύος» και «απρόσωπος», το αντίθετο μάλιστα. Έχεις γύρω σου μερικά μόνο από τα πράγματα που είναι σημαντικά για σένα και εστιάζεις σε αυτά. Και σκέψου πόσο χρόνο γλιτώνεις ταυτόχρονα στο καθάρισμα και στην τακτοποίηση!
Από αυτό καταλαβαίνουμε ότι μόνο αφού αποχωριστούμε κάποια πράγματα συνειδητοποιούμε ότι δεν τα χρειαζόμαστε. Ο μινιμαλισμός δεν σου λέει τι να κάνεις, τι να κρατήσεις και τι πετάξεις, δεν έχει κάποια συγκεκριμένη ατζέντα. Απλά σε προτρέπει να σκέφτεσαι, να πράττεις και να αγοράζεις κυρίως με περισσότερη ενσυνείδηση. Κάτι έξυπνο κατά τη γνώμη μου, το οποίο άκουσα από «μινιμαλιστές» (όπως αποκαλούνται αυτοί που ασκούν τον μινιμαλιστικό τρόπο ζωής) είναι ότι μπορείς να χωρέσεις όλα τα βιβλία που χρειάζεσαι σε μια μικρή βιβλιοθήκη και τα οποία βγαίνουν ας πούμε μέχρι τριάντα στο σύνολο ή και είκοσι ακόμα, για τον κάθε άνθρωπο είναι διαφορετικά. Κάθε φορά που θέλεις ένα καινούριο βιβλίο, το αντικαθιστάς με ένα που έχεις. Έτσι, δεν γεμίζεις βιβλία και αξιοποιείς και τις δανειστικές βιβλιοθήκες. Το ίδιο ισχύει και με τα ρούχα.
Ένα καλό παράδειγμα ταχύτατης μύησης στον μινιμαλιστικό τρόπο ζωής είναι τα ταξίδια, γιατί εκεί αναγκάζεσαι να περάσεις χρόνο μόνο με πράγματα που σου είναι απολύτως απαραίτητα. Φτιάχνοντας βαλίτσες σκέφτεσαι ότι χρειάζεσαι κι αυτό κι εκείνο και το άλλο, αλλά στο ταξίδι βλέπεις ότι είσαι καλυμμένος με αυτά που έχεις πάρει. Η εμπειρία μου από πέρυσι, που ταξίδεψα ενάμιση μήνα με το τρένο στην Ευρώπη και τώρα που είμαι έξι μήνες στη Γερμανία μέσω Εράσμους «λέει» ότι με δύο βαλίτσες πράγματα μπορείς να ζήσεις σχετικά άνετα και μακροπρόθεσμα. Υπάρχουν πολλοί συνδυασμοί που γίνονται και με λίγα ρούχα, ώστε να μη «φαίνεται» ότι φοράς τα ίδια κάθε μέρα. Και άμα βαρεθείς κάτι ή θέλεις αλλαγή, μπορείς να το χαρίσεις και να το αντικαταστήσεις με κάτι άλλο. Και έτσι υπάρχει ποικιλία, χωρίς να παραγεμίζεις ντουλάπες ολόκληρες με ρούχα που μετά θα βρίσκεις κάτω από άλλα και που είχες ξεχάσει ότι τα είχες. Έχεις συγκεκριμένα ρούχα και κάθε φορά που θέλεις να αγοράσεις ένα άλλο ρούχο, χαρίζεις ένα δικό σου και δεν το πετάς. Πρέπει να βάλουμε τα μεταχειρισμένα ρούχα στη ζωή μας, διότι έτσι εξοικονομούμε πολλά χρήματα και βοηθάμε το περιβάλλον, καθώς οι βιομηχανίες ρούχων είναι από τις πιο μολυσματικές.
Η κλιματική κρίση είναι εδώ και το βλέπουμε πλέον κάθε μέρα με όλες τις καταστροφές γύρω μας. Η ανθρώπινη παρέμβαση στη Γη είναι καταστροφική και τα απόβλητα και τα σκουπίδια που δημιουργούνται από την ρυπογόνο παραγωγή είναι επίσης μολυσματικά. Ας σκεφτούμε όμως το ότι αν ζούσαμε με λιγότερα πράγματα θα παράγονταν και λιγότερα πράγματα. Και άμα παράγονταν και λιγότερα πράγματα θα είχαμε και λιγότερα σκουπίδια. Δεν αντιμετωπίζουμε το θέμα των σκουπιδιών με την ανακύκλωση, το αντιμετωπίζουμε αποτρέποντας την παραγωγή τους! Τι να μας κάνει η σωστή επεξεργασία και η σωστή περισυλλογή… προσπαθούμε να μαζέψουμε τα ασυμμάζευτα. Και αποτρέπουμε τη δημιουργία σκουπιδιών μόνο αγοράζοντας λιγότερα. Άρα, μιλάμε για ένα φλέγον ζήτημα. Το να αρχίσουμε να ζούμε με λιγότερα είναι αυτό που ίσως μας επιτρέψει να ζήσουμε και περισσότερο σε αυτό τον πλανήτη. Και ενώ αναφέραμε ότι είμαστε μόνοι μας σε αυτό το ταξίδι, αξιοσημείωτο αντίκτυπο στο περιβάλλον θα έχουμε αν κινητοποιηθούμε μαζικά ως κοινωνία.
Ένα άλλο είδος μινιμαλισμού είναι ο ψηφιακός μινιμαλισμός, ο οποίος μας ενθαρρύνει λιγότερο σκρολάρισμα και να έχουμε τακτοποιημένα αρχεία στον υπολογιστή και το κινητό μας. Τα σωστά αρχεία στους σωστούς φακέλους. Και ό,τι δεν χρειαζόμαστε πάλι να το διαγράψουμε, όπως άχρηστα ή άδεια αρχεία, άχρηστα screenshots ή φωτογραφίες και να κρατήσουμε αυτά που χρειαζόμαστε, ώστε να τα βρίσκουμε εύκολα. Μπορούμε επίσης να διαγράψουμε πολλές δημοσιεύσεις στο Instagram και στο Facebook που νομίζουμε ότι θα μας χρησιμέψουν κάποτε αλλά δεν τα ξανακοιτάμε ποτέ. Και να ακόμα ένα παράδειγμα πράγματος που δεν θα μας λείψει αν το αποχωριστούμε.
Πρέπει να παραδεχτούμε κάτι παράλληλα. Ένα μεγάλο μέρος των πραγμάτων μας υπάρχουν ως ενθύμια. Ενθύμια κάποιου ανθρώπου μας που χάσαμε ή που έχουμε χαθεί, ενθύμια από την παιδική μας ηλικία. Ενθύμια από μια παλιά μας ζωή, την παλιά μας πόλη, τα παλιά μας επιτεύγματα. Και είναι απόλυτα φυσικό. «Δενόμαστε» με τα αντικείμενα που υποβοηθούν τις αναμνήσεις μας. Το μυαλό ξεχνάει και ξεχνάει ανεπανόρθωτα και τα αντικείμενα «ξυπνούν» αισθήσεις, συναισθήματα και αναμνήσεις. Οπότε, καλά κάνουμε και κρατάμε τα αντικείμενα αυτά, ο μινιμαλισμός δεν θα σου πει να τα αποχωριστείς, επειδή δεν θα σου πει να αποχωριστείς κάτι που είναι σημαντικό για σένα. Και μπορεί να χρειαστεί να τα κρατήσεις μέχρι να βρεις τη δύναμη να ξεκινήσεις ένα καινούριο κεφάλαιο στη ζωή σου. Πρέπει να κρατάμε ένα μέτρο στη ζωή μας και να μην φτάνουμε στα άκρα, ακόμα και με ιδέες, όπως ο μινιμαλισμός. Μια πολλή καλή εναλλακτική παρ’ όλα αυτά είναι να ξεκινήσεις να καταγράφεις τη ζωή σου, τις σκέψεις σου. Και χωρίς να σου παίρνει δύο ώρες κάθε μέρα. Μία παράγραφος, δύο προτάσεις ή δύο φράσεις αρκούν να κρατήσουμε το παρελθόν μας ζωντανό.
Ακολουθώντας έναν πιο μινιμαλιστικό «less is more» τρόπο ζωής εξαλείφεις πράγματα που σε αποσπούν και εστιάζεις σε αυτά που είναι σημαντικά για σένα, στους φίλους και στην οικογένειά σου και περνάς περισσότερο ποιοτικό χρόνο μαζί τους. Είσαι πιο στοχοπροσηλωμένος και ζεις μια πιο γεμάτη ζωή. Και από αυτόν τον τρόπο ζωής αντλείς ευχαρίστηση και περισσότερη ευγνωμοσύνη, φτάνεις στην πληρότητα.
