Της Ματίνας Γεώργα,
Όπως είναι ήδη γνωστό, η τέχνη της ζωγραφικής μετρά χιλιετίες ετών υπάρξεως, με μια από τις πρώτες μορφές της να είναι οι τοιχογραφίες των σπηλαίων της Παλαιολιθικής εποχής. Σε αυτές αποτυπώνονταν κυρίως σκηνές της καθημερινής ζωής, όπως το κυνήγι, και πρωταγωνιστές ήταν οι άνθρωποι θύτες και τα ζώα, είτε αυτά που τους συντρόφευαν, όπως ο σκύλος, είτε τα θηράματά τους, όπως βόδια και ελάφια. Σταδιακά, διασχίζοντας τους αιώνες και μελετώντας διάφορες περιοχές του κόσμου, εντοπίζεται η αδιάκοπη καλλιτεχνική παρουσία των ζώων σε τοιχογραφίες, σε αγγεία, σε αγάλματα, ακόμα και σε τάφους, αφού σε ορισμένες περιπτώσεις συνδέθηκαν άμεσα με τη θρησκεία ενός λαού.
Ας μελετήσουμε, όμως, και ας εξετάσουμε αναλυτικά τη διαχρονική απεικόνιση των ζώων σε καλλιτεχνικά έργα και ας επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τον συμβολισμό του καθενός εξ αυτών. Οι γάτες, για παράδειγμα, τιμήθηκαν ιδιαιτέρως στην Αρχαία Αίγυπτο, όπου και θεωρούνταν πλάσματα μαγικά, τα οποία προστάτευαν τις οικείες των ανθρώπων, αλλά και μετέφεραν εντός τους την ουσία της Θεάς Μπαστέτ. Έτσι, συχνότατες ήταν οι απεικονίσεις τους σε τοιχογραφίες αλλά και χάλκινα αγάλματα της εποχής. Στη σύγχρονη, ωστόσο, ζωγραφική, οι γάτες έχουν συνδεθεί περισσότερο με την πονηριά και τον παιχνιδιάρικο χαρακτήρα. Όσο για τους σκύλους, τους καλούς συντρόφους των ανθρώπων, αν και αρχικά συνδέθηκαν με την κυνηγετική δραστηριότητα, έφτασαν να συμβολίζουν την πίστη, την υπακοή, τη φιλία και την αφοσίωση. Καθόλου τυχαίο δεν είναι άλλωστε το γεγονός πως σε πολλούς πίνακες βασιλέων, πολιτικών και γενικώς, σημαντικών προσώπων, παρατηρείται και η παρουσία της σκυλίσιας συντροφιάς, ως σημάδι της αγάπης και της αφοσίωσης και των ιδίων.
Επίσης, συνήθης σε απεικονίσεις σπουδαίων προσωπικοτήτων είναι και η εμφάνιση του αλόγου, ειδικά σε πίνακες στρατιωτικών και όχι μόνο. Το άλογο συνδέεται υποσυνείδητα με την ελευθερία, την ισχύ, τη δύναμη και τη γενναιότητα και προσφέρει την αίσθηση της κίνησης στον πίνακα. Παράλληλα, στη χριστιανική ορθόδοξη πίστη, έφιπποι εμφανίζονται και ορισμένοι Άγιοι, όπως ο Γεώργιος και ο Δημήτριος, αναδεικνύοντας τον λεοντόκαρδο χαρακτήρα τους και την αυτοθυσία τους. Το πιο ευρέως, όμως, και αμεσότερα συνδεδεμένο με την πίστη του Χριστιανισμού ζώο είναι σαφέστατα ο αμνός, το πρόβατο, με το οποίο ταυτίζεται ο ίδιος ο Χριστός. Σύμβολο της αγνότητας, της πραότητας, της καλοσύνης αλλά και της θυσίας, αποτελεί σπουδαία καλλιτεχνική αναφορά, καθώς εμφανίστηκε από τα πρώιμα χρόνια του Βυζαντίου, τουλάχιστον, και επιβιώνει με τον ίδιο ακριβώς σημασιακό ρόλο έως και σήμερα.
Σε αντίθεση με τον ήπιο αμνό, τα άγρια ζώα της φύσης που απεικονίζονται σε πίνακες ζωγραφικής, συχνά αποτυπώνονται με σκούρα ή έντονα χρώματα, σε χαλαρή στάση, μη σύμφωνη με τη βίαιη φύση τους, σε στάση ετοιμότητας ή ακόμα και σε φάση επίθεσης. Ο λύκος, παραδείγματος χάριν, συμβολίζει την κακία και το σκοτάδι, και είναι ζωγραφισμένος έτσι, ώστε να γεννά αρνητικά συναισθήματα στον θεατή. Η τίγρης, ως προσωποποίηση της επιθετικότητας και του κινδύνου, προκαλεί εσωτερικευμένο φόβο και τις πιο πολλές φορές τη θαυμάζουμε στον χώρο της, μέσα σε κάποιο δάσος ή ζούγκλα. Κλασικό παράδειγμα συνιστά το έργο του Ανρί Ρουσσώ, Τίγρη σε τροπική καταιγίδα. Τέλος, ένα ακόμα μέλος του ζωικού βασιλείου στο οποίο έχουν αφιερωθεί πολλά έργα τέχνης είναι οι πίθηκοι, ειδικά από τον 16ο έως και τον 17ο αιώνα μ.Χ. Με την «άτακτη» συμπεριφορά τους, συχνά σατίριζαν τα ανθρώπινα σφάλματα, επιβεβαιώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την εξυπνάδα και εφευρετικότητά τους.
Αυτά και άλλα πολλά ζώα, ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν μεγάλους και μικρούς σπουδαίους καλλιτέχνες, οι οποίοι επιλέγουν να τα προσεγγίζουν με ποικίλους τρόπους. Υπάρχουν έργα σουρεαλιστικά, αφηρημένης τέχνης, ρεαλιστικά, σκίτσα και άλλα πολλά, μέσα από τα συγκεκριμένα υπογραμμίζεται ότι μια φορά όχι μόνο η σύνδεση των ανθρώπων με τη φύση, αλλά και η βαθύτερη ανάγκη τους για τη συνέχεια του δεσμού αυτού. Εξάλλου, αυτός είναι και ο λόγος σύμφωνα με τον οποίο, όπως είδαμε, οι άνθρωποι από τα αρχαία κιόλας χρόνια απέδωσαν ανθρώπινα στοιχεία και συμπεριφορές στα ζώα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Διάσημοι πίνακες ζωικών ζώων και πού να τους βρείτε, tiqets.com, διαθέσιμο εδώ
