Της Χρυσάνθης Θανάση,
1961: Ο Πρόεδρος John F. Kennedy, μιλώντας για την πολιτική άμυνα, συμβούλευσε τις αμερικανικές οικογένειες να κατασκευάσουν καταφύγια βομβών για να προστατευτούν από τις βομβιστικές επιθέσεις σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης από τη Σοβιετική Ένωση. Ο Kennedy διαβεβαίωσε, επίσης, το κοινό ότι το πρόγραμμα πολιτικής άμυνας των Η.Π.Α. θα ξεκινούσε σύντομα να παρέχει τέτοια προστασία σε κάθε Αμερικανό πολίτη.
Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. δήλωσε στο Κογκρέσο στις 25 Μαΐου, την παραμονή της συνάντησής του στη Βιέννη με τον Σοβιετικό Πρωθυπουργό Nikita Khrushchev, ότι «η κυβέρνησή του εξέταζε προσεκτικά τι ακριβώς μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει η πολιτική άμυνα. Δεν μπορεί να αποκτηθεί φθηνά. Δεν μπορεί να παρέχει εγγύηση προστασίας από εκρήξεις που θα είναι απόδειξη έναντι αιφνιδιαστικής επίθεσης ή εγγυημένη κατά της απαρχαιωμένης ή καταστροφής. Και δεν μπορεί να αποτρέψει μια πυρηνική επίθεση».
Στη συνέχεια, στις 25 Ιουλίου, αφού οι Σοβιετικοί επέβαλαν αποκλεισμό στο Δυτικό Βερολίνο, ο Πρόεδρος δήλωσε σε μια τηλεοπτική ομιλία σε εθνικό επίπεδο ότι «σε περίπτωση επίθεσης, οι ζωές εκείνων των οικογενειών που δεν έχουν πληγεί από πυρηνική έκρηξη και πυρκαγιά μπορούν ακόμα να σωθούν εάν μπορέσουν να βρουν καταφύγιο και υπό την προϋπόθεση ότι αυτό είναι διαθέσιμο».
Στον απόηχο της ομιλίας του Kennedy, το Κογκρέσο διέθεσε 169 εκατομμύρια δολάρια για τον εντοπισμό, τη σήμανση και την αποθήκευση καταφυγίων σε υπάρχοντα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Μόνο έναν χρόνο αργότερα, πιστός στους φόβους του Kennedy, ο κόσμος αιωρούνταν στο χείλος ενός πλήρους κλίμακας πυρηνικού πολέμου, όταν ξέσπασε η κουβανική κρίση πυραύλων λόγω της τοποθέτησης πυρηνικών πυραύλων από την ΕΣΣΔ στην Κούβα. Κατά τη διάρκεια της τεταμένης κρίσης των 13 ημερών, ορισμένοι Αμερικανοί προετοιμάστηκαν για πυρηνικό πόλεμο, αγοράζοντας κονσερβοποιημένα προϊόντα και ολοκληρώνοντας εργασίες της τελευταίας στιγμής στα καταφύγια βομβών στην αυλή τους.
Το ερώτημα «αν θα χτιστεί ένα καταφύγιο» ήταν ένα θέμα συζήτησης σε πολλά νοικοκυριά και κοινότητες το 1961 και οι ίδιοι οι Αμερικανοί απέρριψαν σε μεγάλο βαθμό την πρόταση. Αυτό αντικατοπτρίστηκε τόσο στις σύγχρονες δημοσκοπήσεις όσο και στις εκτιμήσεις της πραγματικής κατασκευής καταφυγίου. Μια δημοσκόπηση της Gallup το 1961, αποκάλυψε ότι το 93% των Αμερικανών δεν είχαν σχέδια να χτίσουν ένα καταφύγιο. Μια δημοσκόπηση με κατοίκους της Πολιτείας της Νέας Υόρκης και μια πανεθνική δημοσκόπηση που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Columbia βρήκε παρόμοια απροθυμία για την κατασκευή καταφυγίων, επικαλούμενη το υψηλό κόστος, την έλλειψη χώρου και τη μη ύπαρξη ιδιοκτητών ακινήτων. Μια έρευνα των US News και το ρεπορτάζ των New York Times σημείωσαν, επίσης, ότι παρά το γεγονός ότι η κατασκευή καταφυγίων συζητήθηκε πολύ και κυρίως στο μυαλό των περισσότερων Αμερικανών, επικράτησαν συμπεριφορές απάθειας και μοιρολατρίας.
Παρόλο που οι οικογένειες πίστευαν ότι ο πυρηνικός πόλεμος ήταν μια σαφής πιθανότητα, εκτός από το πρακτικό πρόβλημα του υψηλού οικονομικού κόστους, αμφισβήτησαν και την ίδια την αποτελεσματικότητα των καταφυγίων, το ηθικό ζήτημα του αποκλεισμού άλλων, καθώς και αν μια ζωή μετά από έναν πυρηνικό πόλεμο θα άξιζε. Αυτή η ανθεκτική νοοτροπία αποτυπώθηκε στο τραγούδι του Bob Dylan “Let Me Die in My Footsteps“ το 1962.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- President Kennedy urges Americans to build bomb shelters, history.com, Διαθέσιμο εδώ
- Kennedy, Rockefeller, and Civil Defense, nps.gov, Διαθέσιμο εδώ
