Του Πάνου Σταθόπουλου,
Οι κυτταροκίνες είναι χημικοί αγγελιαφόροι, συνήθως πρωτεϊνικής φύσεως, που μεταβιβάζουν σήματα μεταξύ των κυττάρων του οργανισμού. Ανάλογα με τον τύπο των κυττάρων και τη διεργασία την οποία ρυθμίζουν διακρίνουμε διάφορες κατηγορίες. Ο ρόλος τους έχει διερευνηθεί χαρακτηριστικά στο ανοσοποιητικό σύστημα, όπου πυροδοτούν πολλαπλές αντιδράσεις που οδηγούν στη φλεγμονή, την απόκριση, δηλαδή, που χαρακτηρίζει τις λοιμώξεις, αλλά και τις αυτοάνοσες καταστάσεις. Μεταξύ άλλων, οι κυτταροκίνες μπορούν να ανατροφοδοτήσουν την παραγωγή τους ενεργοποιώντας τα κύτταρα-στόχους τους, για να παράγουν περισσότερες. Αυτή η δράση μπορεί μερικές φορές να προκαλεί μια αλυσιδωτή αντίδραση: Tην καταιγίδα κυτταροκινών.
Η καταιγίδα κυτταροκινών είναι ο μηχανισμός τον οποίο επιστρατεύει το ανοσοποιητικό σύστημα στην ύστατη προσπάθεια να αντιμετωπίσει μια απειλή. Αυτός ο μηχανισμός, όμως, δεν ενδιαφέρεται για παράπλευρες απώλειες, ακόμα και αν μία από αυτές είναι ο ίδιος ο οργανισμός. Με την πανδημία της COVID-19 αυτός ο όρος διαδόθηκε από τους ειδικούς στο ευρύ κοινό ως ο μηχανισμός που μπορεί τελικά να οδηγήσει στον θάνατο έναν ασθενή με κορωνοϊό. O κορωνοϊός, όπως οι περισσότεροι πλέον διαπιστώσαμε, προσβάλλει την αναπνευστική οδό και συνήθως οδηγεί σε πνευμονία και στο 15% των ασθενών σε Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας (ARDS). Το ARDS είναι η βασικότερη αιτία θανάτου σε ασθενείς με COVID-19 και προκαλείται από αυξημένα επίπεδα κυτταροκινών που προκαλούν βλάβη στους πνεύμονες, αλλά και στα υπόλοιπα όργανα. Πιο απλά, οι τραγικές εκδηλώσεις της νόσου είναι αποτέλεσμα υπερβάλλουσας απάντησης του ανοσοποιητικού και δεν σχετίζονται άμεσα με το ιικό φορτίο, το πόσα αντίγραφα του ιού, δηλαδή, κυκλοφορούν στον οργανισμό.
Με αυτά τα δεδομένα, η θεραπευτική στρατηγική άρχισε να στρέφεται στην καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος προκειμένου να αποφευχθεί η ραγδαία και αυτοκαταστροφική φλεγμονώδης απόκριση. Μια κυτταροκίνη, η ιντερλευκίνη-6 (IL-6), γνωστή για τον ρόλο της σε λοιμώξεις και αυτοάνοσα νοσήματα, φάνηκε από έρευνες ότι σχετίζεται στενά με το Σύνδρομο Απελευθέρωσης Κυτταροκινών (το επίσημο όνομα της καταιγίδας κυτταροκινών) και γι’ αυτό μπήκε στο στόχαστρο. Το Tocilizumab, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που δεσμεύει την IL-6 και εμποδίζει τη δράση της, χρησιμοποιείται ήδη στη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα και σε άλλα αυτοάνοσα νοσήματα. Κλινικές μελέτες, που πραγματοποιήθηκαν σε ασθενείς με σοβαρή COVID-19 λοίμωξη, είχαν αντικρουόμενα μεταξύ τους αποτελέσματα, με κάποιες από αυτές να δείχνουν σημαντική βελτίωση στην πορεία της νόσου και άλλες χωρίς διαφορά από τη θεραπεία χωρίς το Tocilizumab.
Στη μεγάλη προσπάθεια αντιμετώπισης της πανδημίας, από την άποψη της θεραπείας, το ενδιαφέρον των ερευνητών στράφηκε προς τις κυτταροκίνες, ψάχνοντας αυτή την οποία θα καταστείλουν με το κατάλληλο αντίσωμα. Τα αποτελέσματα των ερευνών έδειξαν ότι ίσως η χορήγηση αντισωμάτων, που παρεμποδίζουν την δράση κυτταροκινών, μπορεί να περιορίσει τη θνητότητα και να επισπεύσει την ανάρρωση στους ασθενείς με COVID-19. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι ο στόχος της θεραπευτικής στρατηγικής σε αυτή τη λοίμωξη δεν είναι ο ιός που την προκαλεί, αλλά το ανοσοποιητικό σύστημα που υπεραντιδρά σε αυτόν. Αυτό οφείλεται στο συμπέρασμα ότι η COVID-19 είναι μια νόσος που απορρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα, προκαλώντας θορυβώδεις αντιδράσεις που μπορούν να οδηγήσουν στον θάνατο.
Τελικά, εκτός από την επιτακτική ανάγκη να θεραπεύσουμε τη νόσο, η ερευνητική προσπάθεια γύρω από την COVID-19 ικανοποίησε την ανάγκη της επιστημονικής κοινότητας να κατανοήσει ακόμα καλύτερα τον τρόπο που αντιδρά ο οργανισμός σε μια λοίμωξη. Τα μονοκλωνικά αντισώματα που προκαλούν ανοσοκαταστολή και χρησιμοποιούνται κυρίως όταν το ανοσοποιητικό σύστημα απορρυθμίζεται, βρήκαν θέση στη θεραπεία μιας λοίμωξης, που προκαλεί μια τέτοια κατάσταση. Παρόλα αυτά, η απόκριση στη λοίμωξη διαφέρει μεταξύ των ανθρώπων και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιες κυτταροκίνες θα στοχεύσουμε με αντισώματα στον κάθε ασθενή. Αντί, λοιπόν, να χρησιμοποιούμε αντισώματα, μπορούμε να επάγουμε την παραγωγή τους αυτή τη φορά με στόχο τον ιό και αντί για παράδοξη θεραπεία να χρησιμοποιούμε την ορθόδοξη πρόληψη: tα εμβόλια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The COVID-19 Cytokine Storm; What We Know So Far, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- IL-6: a cytokine at the crossroads of autoimmunity, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Interleukin-6 receptor blocking with intravenous tocilizumab in COVID-19 severe acute respiratory distress syndrome: A retrospective case-control survival analysis of 128 patients, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Cytokine storm and COVID-19: a chronicle of pro-inflammatory cytokines, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
