Της Κατερίνας Αϊβαλιώτη,
«Φως της αλήθειας, μάρτυρας των καιρών, δάσκαλος της ζωής είναι η Ιστορία.»
Κικέρων, Ρωμαίος ρήτορας & πολιτικός (106-43 π.Χ.)
Στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου της Ελλάδος (1946-1949), συναντάται μια πρακτική από τους Κομμουνιστές με χαρακτήρα αμφιλεγόμενο. Αμφιλεγόμενο όχι διότι δεν υπάρχουν επαρκείς πηγές να επιβεβαιώσουν αυτό που οι περισσότεροι πράγματι βίωσαν, αλλά επειδή οι απάνθρωπες αυτές πράξεις εναντιώνονται με τις ιδέες περί δικαιωμάτων και ισότητας που επικαλούνται ότι πρεσβεύουν οι ίδιοι μέχρι σήμερα. Τι είναι, λοιπόν, το παιδομάζωμα; Ποια η ανάμειξη του Κ.Κ.Ε. σε αυτή την πρακτική κατά τον Εμφύλιο;
Το έτος 1947, ήδη ένα χρόνο μετά την έναρξη του Εμφυλίου, οι Κομμουνιστές βρίσκονταν αντιμέτωποι με το πρόβλημα της έλλειψης δυνάμεων για την επάνδρωση του στρατού τους. Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ), ο αντάρτικος στρατός που λειτουργούσε σύμφωνα με τις οδηγίες του Κ.Κ.Ε., από πολύ νωρίς είχε αρχίσει να αντιστρέφει τα ποσοστά στελέχωσής του από εθελοντές σε βίαια στρατολογημένους. Ο ίδιος ο αρχηγός του ΔΣΕ, Μάρκος Βαφειάδης, αναφέρει πως «από τα μέσα του 1947 η στρατολογία στον ΔΣΕ είχε πάρει ολότελα βίαιο χαρακτήρα. Η εθελοντική κατάταξη δεν έφτανε ούτε τα 10%». Μάλιστα, από ένα σημείο και μετά, η βίαιη στρατολόγηση άρχισε να αφορά περισσότερο τις γυναίκες, διότι στις ορεινές περιοχές ο μόνος πληθυσμός που είχε απομείνει ήταν οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι. Καταλαβαίνουμε, συνεπώς, ότι χιλιάδες νέες και νέοι του ΔΣΕ δεν βρίσκονταν εκεί με τη θέλησή τους.
Εύλογο, λοιπόν, είναι το ερώτημα σχετικά με το πώς πραγματοποιούνταν αυτή η επιστράτευση. Σύμφωνα με τους Καλύβα και Μαραντζίδη, σε αντίθεση με την υποχρεωτική στρατολογία του επίσημου κράτους, ο ΔΣΕ βασίστηκε κατά κύριο λόγο στις βραδινές εισβολές σε χωριά και κωμοπόλεις ή στις ενέδρες που έστηναν οι αντάρτες σε συγκεντρώσεις, όπως, για παράδειγμα, σε πανηγύρια και παζάρια. Διαβάζουμε στο προσωπικό αρχείο της Μαργαρίτας Λαζαρίδου τις οδηγίες στρατολόγησης:
«1. Να ψάχνουμε καλά μία μία γωνιές, κάμαρες, αποθήκες, αποχωρητήρια, κρυψώνες, καταφύγια. 2. Να μην ξεγελιώμαστε από κεράσματα και ξεχνάμε το καθήκον της στρατολογίας δίνοντας καιρό να κρύψουν τα παιδιά τους. 3. Να χρησιμοποιούμε πονηρίες π.χ. θα γκρεμίσουμε το σπίτι γιατί είναι ανάγκη για τη μάχη. 4. Η στρατολογία θα γίνεται θαρρετά κατά τη διάρκεια της μάχης. 5. Να προετοιμασθούμε ποιες μαχήτριες θα δώσουμε για συνεργεία στρατολογίας. 6. Να τους προετοιμάσουμε τι να πουν στις μάνες όταν κλαίνε για να τους δώσουν τα κορίτσια τους μ’ εμπιστοσύνη. 7. Να μην κάνουμε πλιάτσικο».
Ως απόρροια των γεγονότων αυτών, οι πληθυσμοί της υπαίθρου άρχισαν να αντιλαμβάνονται το βάθος της ανθρωπιστικής κρίσης. Ταυτόχρονα, ο Εθνικός Στρατός προειδοποιούσε εκείνους που δεν μπορούσε να προστατέψει ότι βρίσκονταν σε κίνδυνο. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτές οι κακουχίες, το ελληνικό κράτος αποφάσισε να γίνει αρωγός και με πρωτοβουλία της Βασίλισσας Φρειδερίκης οργανώθηκαν σε όλη τη χώρα μια σειρά από ιδρύματα για την προστασία των ταλαιπωρημένων από τον πόλεμο παιδιών. Σε αυτά τα κέντρα φιλοξενίας στεγάστηκαν περίπου 25.000 παιδία καθόλη τη διάρκεια του πολέμου και μετά. Σημειωτέον ότι στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, στεγάζονταν παιδιά ανταρτών και εθνικοφρόνων, έτσι ώστε να μην μπορεί το Κ.Κ.Ε. να κάνει παιδομάζωμα ή να σκοτώνει παιδιά στις συγκρούσεις.
Επομένως, κατέστη κατανοητό ότι η διαφορά των παιδουπόλεων με το παιδομάζωμα, ήταν η απουσία του καταναγκασμού ή του στοιχείου της αρπαγής, ενώ εξάλλου, μετά τον πόλεμο, ήταν ελεύθερα να επιστρέψουν σπίτι τους. Καθώς, όμως, φτάνουμε στο 1949, ο ΔΣΕ άρχισε να αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα εφεδρειών, με αποτέλεσμα τέσσερις στους πέντε μαχητές του ΔΣΕ να είναι κάτω των 25 ετών. Παρόλο που στον κομματικό τύπο του Κ.Κ.Ε. το θέμα αυτό παρουσιάζεται ωραιοποιημένο με διάφορα άρθρα, όπως για την Αλίκη στην Πολιτοφυλακή που «η επιμονή της για τη δουλειά έχει κάνει σε όλους εντύπωση», η αλήθεια πίσω από αυτό το γεγονός ή άλλα παρόμοια είναι ότι ο ΔΣΕ είχε επιτακτική ανάγκη από εφεδρείες για αυτό και οι έφηβοι αποτέλεσαν για αυτόν μια καλή πηγή στρατολόγησης.
Μετά την ήττα των Κομμουνιστών στα βουνά του Γράμμου και του Βίτσι, ο ΔΣΕ με γοργούς ρυθμούς και προκειμένου να αποφύγει τα στρατοδικεία και τα αντίποινα, αποφασίζει την αποστολή των παιδιών στο Ανατολικό Μπλοκ. Υπήρχαν περιπτώσεις όπου γονείς αναγκάζονταν να τραυματίζουν οι ίδιοι τα παιδιά τους για να μην τους τα αρπάξουν, ενώ όσοι κατηγορούνταν έστω και για υποψίες ότι έπραξαν κάτι τέτοιο, θανατώνονταν. Στο σημείο αυτό, δεν μπορεί να λησμονηθεί η μνήμη της Ελένης Γκατζογιάννη, η όποια, εν τέλει, εκτελέστηκε εν ψυχρώ σε ηλικία 41 ετών, επειδή φυγάδευσε τα παιδιά της στην Αμερική, προκειμένου να τα σώσει από το μαρτύριο της στρατολόγησής τους από τους Κομμουνιστές.
Σύμφωνα με την κομματική εφημερίδα Εξόρμηση, «από τα μέσα του Φλεβάρη ως τις 5 του Μάρτη από 59 χωριά οι γονείς έδωσαν 4784 παιδιά». Επιπλέον, σύμφωνα με την έκθεση της Ειδικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Βαλκάνια (UNSCOB), μέχρι τον Ιανουάριο του 1950 μετακινήθηκαν από τον ΔΣΕ στις λαϊκές δημοκρατίες συνολικά 28.296 παιδιά. Όσα από αυτά κατάφεραν να μην πεθάνουν από το χιόνι και την ασιτία, περίπου 11.000 έως 12.000 κατευθύνθηκαν στη Γιουγκοσλαβία όπου εξισλαβίστηκαν και έγιναν οι «Μακεδόνες» του Τίτο, ήτοι οι Σκοπιανοί του σήμερα.
Το ελληνικό κράτος έκανε πολλές προσπάθειες για τον επαναπατρισμό των απαχθέντων παιδιών και εξαιτίας αυτού κατάφεραν να γυρίσουν πίσω στις οικογένειές τους μόλις 10.000 παιδιά. Αντιθέτως, στους εξόριστους Κομμουνιστές που επέστρεψαν το 1982 επί κυβερνήσεως ΠΑ.ΣΟ.Κ., τους δόθηκε συλλήβδην γενική αμνηστία. Εντούτοις, αφενός οι ενέργειες των Κομμουνιστών δεν καταδικάστηκαν μεταπολιτευτικά, αφετέρου, τους δόθηκε «άφεση αμαρτιών» από τη φιλικά προσκείμενη προς αυτούς κυβέρνηση.
Κλείνοντας, θα καταγράψουμε ορισμένες σκέψεις. Το Κ.Κ.Ε. έως σήμερα είναι το μοναδικό κόμμα που μεριμνά περισσότερο για την εξιστόρηση του παρελθόντος παρά για τη δημιουργία μιας μετανεωτερικής-μεταμοντέρνας πολιτικής ατζέντας. Ακόμα και στην εφημερίδα του κόμματος, γίνονται οι περισσότερες ιστορικές δημοσιεύσεις από κάθε άλλη κομματική εφημερίδα. Βέβαια, αυτό συμβαίνει διότι από τη στιγμή της γέννησής του το Κ.Κ.Ε. είχε ως στόχο τη δημιουργία μιας δικής του αφήγησης, μιας δικής του «ιστορίας». Γι’ αυτό άλλωστε κάνει τόσο συχνά λόγο για την εύρεση «νέων στοιχείων» στις ιστορικές πηγές ή για την αποκάλυψη «πολιτικών όπλων» από τους εχθρούς του κόμματος. Στόχος, επομένως, του παρόντος άρθρου δεν είναι η πόλωση, αλλά η παράθεση της αυταπόδεικτης και βαμμένης με αίμα αλήθειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Καλυβάς, Στάθης & Μαραντζίδης, Νίκος (2016), Εμφύλια Πάθη, Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο
- Το «παιδομάζωμα» στον Εμφύλιο, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
