Της Ειρήνης Τσαρούχα,
Αποτελεί καθημερινό φαινόμενο η πρόκληση ατυχημάτων μεταξύ των ανθρώπων, τα οποία προκαλούνται από υπαιτιότητα του ενός ή περισσότερων των εμπλεκομένων, με συνέπεια την πρόκληση ζημίας στον άλλον. Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή η υπαίτια πρόκληση ζημίας ονομάζεται αδικοπραξία, την οποία και ο αστικός κώδικας τυποποιεί στο άρθρο 914 που προβλέπει την αποζημίωση του ζημιωθέντος. Μάλιστα, η πρόκληση ζημίας πολλές φορές είναι τόσο μεγάλη που οδηγεί στη θανάτωση του ζημιωθέντος προσώπου. Την περίπτωση αυτή ρυθμίζει, επίσης, ο νομοθέτης στο άρθρο 928 ΑΚ.
Αρχικά, το άρθρο 928 ΑΚ διευρύνει την αξίωση αποζημίωσης και στα πρόσωπα που δεν είναι άμεσα ζημιωθέντα αλλά έμμεσα, δέχονται, δηλαδή, μόνο αντανακλαστικές συνέπειες της ζημίας. Θα ήταν, άλλωστε, ανεπιεικές και παράλογο να μην προβλέπεται η δυνατότητα κάλυψης ορισμένων εξόδων που τελούν σε άμεση συνέπεια με την αδικοπραξία, επειδή δεν θα μπορούσε να τα ζητήσει ο άμεσα ζημιωθείς. Βέβαια, περιορίζει τον κύκλο των δικαιούχων έμμεσων ζημιωθέντων μόνο σε αυτούς που συνδέονται στενά με το πρόσωπο ως δικαιούχοι διατροφής ή στους νομικά υποχρεωμένους να καταβάλλουν αυτά τα έξοδα υπό άλλες συνθήκες. Έτσι, με βάση το 928, ο υπόχρεος σε αποζημίωση οφείλει να καταβάλει στον έμμεσο ζημιωθέντα τα έξοδα κηδείας και τα νοσήλια, εφόσον, το θύμα έχει νοσηλευτεί.
Όσον αφορά τα έξοδα κηδείας, αυτά περιλαμβάνουν τις δαπάνες που έκανε ο δικαιούχος της αποζημίωσης και σχετίζονται άμεσα με τον θάνατο του άμεσα ζημιωθέντος. Έτσι, σε αυτά περιλαμβάνονται οι δαπάνες της θρησκευτικής τελετής, της κατασκευής του τάφου ή οι δαπάνες αποτέφρωσης. Δεν συμπεριλαμβάνεται, ωστόσο, κατά τη νομολογία, η συντήρηση του τάφου καθώς και οι μετέπειτα θρησκευτικές τελετές μνήμης του νεκρού, όπως τα μνημόσυνα. Πάντως, όσον αφορά το τι λογίζεται ως αποζημίωση για την επικήδεια τελετή, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα τοπικά έθιμα και η κοινωνική και οικονομική θέση του θανόντος. Έτσι, ο δικαιούχος ενός οικονομικά ευκατάστατου ζημιωθέντα, πρέπει να λάβει τις δαπάνες για την κατασκευή ενός πολυτελούς τάφου και επικήδειας τελετής.
Όσον αφορά τα νοσήλια, αυτά περιλαμβάνουν όλες τις δαπάνες που συνδέονται άμεσα με την αποκατάσταση της υγείας του θανόντος και προκλήθηκαν αιτιωδώς από την αδικοπραξία. Έτσι, στις δαπάνες αυτές συμπεριλαμβάνονται τα έξοδα νοσοκομείου και γιατρών.
Δικαιούχος των παραπάνω κονδυλίων είναι ο εξής: Εάν το θύμα συντηρούνταν το ίδιο με δικές του δυνάμεις και ήταν ανεξάρτητο, τότε αυτοί που μπορούν να ζητήσουν την αποζημίωση είναι οι κληρονόμοι του. Εάν, όμως, το θύμα δεν αυτοσυντηρούνταν, αλλά ήταν το ίδιο, με τη σειρά του, δικαιούχος διατροφής, τότε αυτό το πρόσωπο που το διέτρεφε είναι και ο δικαιούχος της αποζημίωσης.
Τέλος, το εδάφιο β του άρθρου 928 ΑΚ παρέχει μια επιπλέον υποχρέωση αποζημίωσης του ζημιώσαντα: την υποχρέωση καταβολής της διατροφής που θα λάμβανε από τον θανόντα εάν δεν είχε αποθάνει. Πρόκειται για την εκ του νόμου αξίωση διατροφής και όχι για απλή εκούσια παροχή κάποιου προσώπου. Το δικαίωμα θα πρέπει να είναι ήδη γεννημένο ή δικαίωμα που σίγουρα θα γεννηθεί στο μέλλον. Επίσης, δεν μας ενδιαφέρει εάν ο θανατωθείς εκπληρώνει την παροχή του ή όχι και περιλαμβάνει ό,τι θα παρείχε ο ζημιωθέντας από τον νόμο στον δικαιούχο διατροφής. Φυσικά, εδώ θα μπορούσε να επικαλεστεί ο υπόχρεος και την ένσταση συνυπαιτιότητας (άρθρο 300 ΑΚ), αλλά και τον συνυπολογισμό ζημίας και κέρδους, εφόσον ο δικαιούχος με βάση το 928 ΑΚ αποκτά ωφέλεια από τον πρόωρο θάνατο του άμεσα ζημιώσαντα και την απόκτηση της κληρονομιάς, εφόσον, βέβαια, εάν με αυτά τον διέτρεφε.
Τέλος, προβλέπεται και αποζημίωση σε περίπτωση που ο θανατωθείς παρείχε υπηρεσίες στον δικαιούχο της αποζημίωσης, όπως για παράδειγμα θα είχε ο ένας από τους δύο συζύγους και τα παιδιά, με βάση τις διατάξεις του οικογενειακού δικαίου.
Υπάρχουν, τέλος, ορισμένες φορές που τις παροχές αυτές καταβάλλουν τρίτοι που δεν είναι δικαιούχοι της αποζημίωσης είτε από χαριστική αιτία είτε επειδή προβλέπεται εκ του νόμου (π.χ. Ιατροφαρμακευτική ασφάλιση από τον ΕΦΚΑ). Σε αυτές τις περιπτώσεις τις περιπτώσεις, ο ζημιώσας δεν απαλλάσσεται από την ευθύνη προς αποζημίωση, αλλά ενδέχεται ο τρίτος που ενεργεί υπέρ του θύματος, να υποκατασταθεί στα δικαιώματα του δικαιούχου της αποζημίωσης. Επίσης, εδώ, σε αντίθεση με το γενικότερο πνεύμα του δικαίου της αποζημίωσης που ισχύει η αρχή της αποκαταστατικής δικαιοσύνης, ο δικαιούχος της αποζημίωσης μπορεί να την απολάβει σωρευτικά και από τον τρίτο και από τον δράστη, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της ιδιωτικής ασφάλισης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Πάνος Κ Κορνηλάκης, Επίτομο ειδικό ενοχικό δίκαιο, 4η έκδοση εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη
