Της Ξένης Μουστάκα,
Τι μπορεί να χαρακτηριστεί ως χουλιγκανισμός; Στην πραγματικότητα, το φαινόμενο αυτό μπορεί να «εξεταστεί» από παραπάνω από μία οπτικές γωνίες. Οι άνθρωποι στη συζήτηση περί κοινωνικών φαινομένων τείνουν να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση σε θέματα οικονομίας, εκπαίδευσης και πολιτικής της εκάστοτε χώρας, αγνοώντας και παραμερίζοντας αρκετές φορές άλλους σημαντικούς κλάδους, όπως αυτόν του αθλητισμού. Πέραν, όμως, του εύ αγωνίζεσθαι και της ενασχόλησης με αθλήματα, όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, το βόλεϊ κ.λπ., ο κλάδος αυτός παρουσιάζεται συχνά και ως ένα τμήμα μίας ευρύτερης υποκουλτούρας, η οποία σχετίζεται με περιστατικά και φαινόμενα σκληρής και επιθετικής συμπεριφοράς. Ένα από αυτά είναι ο χουλιγκανισμός, ο οποίος μπορεί να χαρακτηριστεί ως η βίαιη συμπεριφορά μίας ομάδας ανθρώπων, εξαιτίας του εξέχοντος φανατισμού τους προς μία αθλητική ομάδα και, ταυτόχρονα, του έντονου μίσους για μία άλλη. Σημαντική, ωστόσο, είναι η διάκριση μεταξύ φιλάθλου, οπαδού και χούλιγκαν για την αποφυγή πολλές φορές παρερμηνειών.
Αρχικά, φίλαθλος ονομάζεται εκείνος ο οποίος φανερώνει ένα ενδιαφέρον απέναντι στα αθλητικά δρώμενα, στηρίζοντας πάντοτε τις αρχές του “fair–play” και κρατώντας μια αντικειμενική στάση σε περίπτωση ήττας της ομάδας του με καθαρή κρίση για τον αντίπαλο. Αντίθετα, οπαδός χαρακτηρίζεται αυτός που βρίσκεται συνεχώς δίπλα στην ομάδα του, ακολουθώντας μια συγκεκριμένη ιδεολογία. Το παιδί που βρίσκεται κάθε Κυριακή στο γήπεδο με ένα κασκόλ, μία σημαία, έτοιμος να τραγουδήσει για την αγάπη του προς την ομάδα και χωρίς να δέχεται ή να κατανοεί μία κακή εμφάνισή της. Θα πήγαινε παντού, θα έκανε τα πάντα για αυτή, θα την υποστήριζε με κάθε μέσο, εκτός της αδικαιολόγητης επίθεσης και έξαρσης της βίας έναντι οπαδών άλλης ομάδας. Αυτή είναι η κύρια διαφορά μεταξύ οπαδού και χούλιγκαν. Δυστυχώς, η νοοτροπία και η εικόνα των τελευταίων είναι που απεικονίζεται τις περισσότερες φορές σε ταινίες και άλλα πολιτιστικά μέσα και μία από αυτές αποτελεί το Green Street Hooligans της Alexander Green.
Η ταινία έχει ως κύριο θέμα το πώς ο εθισμός και η συνεχής ενασχόληση ενός ανθρώπου με τον χουλιγκανισμό μπορούν να αλλάξουν ριζικά τη ζωή του, φέρνοντας στην επιφάνεια κρυμμένα στοιχεία του χαρακτήρα του. Στην ταινία, ο Ματ, ένας νεαρός φοιτητής δημοσιογραφίας, σε ένα ταξίδι για να επισκεφτεί την αδερφή του γνωρίζει τον σύζυγό της, Στιβ, και τον αδερφό του, Πητ. Τότε, έρχεται σε επαφή με μία διαβόητη συμμορία οπαδών της West Ham, βιώνοντας τα σκηνικά βίας και αντιπαλότητας μεταξύ άλλων συμμοριών και προσπαθώντας να κατανοήσει τον κώδικα ηθικής μεταξύ αυτών των ανθρώπων.
Παρόλα αυτά, το φαινόμενο του χουλιγκανισμού μπορεί να ερμηνευτεί και να εξηγηθεί κοινωνιολογικά μέσα από την ταινία. Παρά την ανομοιομορφία των οπαδών κατά το πέρασμα των χρόνων, ο χουλιγκανισμός από την απαρχή της εμφάνισής του συνδέθηκε, κυρίως, με την εργατική τάξη. Εργάτες σε βιομηχανίες και καθημερινοί άνθρωποι αντιλαμβάνονταν τον ποδοσφαιρικό αγώνα της Κυριακής ως μία διέξοδο από τη σκληρή και κουραστική ρουτίνα, με σκοπό να εκτονωθούν και να φέρουν στο προσκήνιο την ανταγωνιστικότητά τους. Έτσι, δημιούργησαν και ίδρυσαν σωματεία και συνδέσμους υποστήριξης της ομάδας, στους οποίους βασικές αρχές που ο καθένας έπρεπε να διαθέτει ήταν αυτές της πίστης και της δύναμης. Όπως γίνεται αντιληπτό και από τα λόγια του Πητ στην ταινία, «όταν είσαι μαζί μας στέκεσαι και πολεμάς», αυτοί οι άνδρες της εργατικής τάξης είχαν τη συνήθεια να επιδεικνύουν και να αποδεικνύουν τον ανδρισμό τους μέσω βίαιων πράξεων και επεισοδίων μεταξύ διαφορετικών ποδοσφαιρικών συνδέσμων. Θεωρούσαν ότι είναι ένας τρόπος για να επιβεβαιώσουν την επικράτειά τους ανάμεσα στις υπόλοιπες συμμορίες και συγχρόνως για να εκθέσουν την ανωτερότητά τους. Η βία αποτελούσε κάτι το «φυσικό» για εκείνους, οι οποίοι μεγάλωναν σε ένα περιβάλλον που η επιβίωση ήταν ο πρωταρχικός τους στόχος.
Στην ταινία, ο σύνδεσμος της West Ham προσπαθούσε συνεχώς να αυξήσει το κύρος του, εξευτελίζοντας άλλες ομάδες οπαδών. Λόγω του τρόπου ζωής του, οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονταν σε συνεχή άρνηση με τους «ξένους», όντας επιφυλακτικοί και χωρίς να εμπιστεύονται εύκολα. Τα περισσότερα μέλη της ομάδας ανοιχθήκαν και έδειξαν εμπιστοσύνη στον Ματ μόνο εφόσον ο ίδιος είχε αποδείξει την πίστη του και την αφοσίωσή του, ακολουθώντας τους στο γήπεδο και όντας στο πλευρό τους σε σκηνικά ξυλοδαρμού. Η συμμετοχή αυτή είναι που αλλάζει σταδιακά και την ίδια την ψυχοσύνθεση του Ματ. Όντας ένας άνθρωπος με δυσκολία στο να βρει και να υλοποιήσει τους στόχους του και αδύναμος στο να υπερασπισθεί τον εαυτό του, μέσω της συμμετοχής του στον κόσμο του χουλιγκανισμού, ξεκινάει σταδιακά να γίνεται ένας από αυτούς, καθώς η βία γίνεται ένα με αυτόν.
Συμπερασματικά, είναι καίριο να αναγνωρίζουμε ότι όλοι οι τύποι φαινομένων έχουν ποικίλες και διαφορετικές εξηγήσεις. Η ίδια αρχή εφαρμόζεται και στον χουλιγκανισμό, ο οποίος δεν πρέπει να γενικεύεται και να απλοποιείται απλώς ως μία πράξη μερικών επιθετικών και βίαιων ανθρώπων. Στον αντίποδα, πρέπει να επισημανθεί πως το φαινόμενο αυτό σχετίζεται με κοινωνικές ομάδες και να επηρεάζει τον τρόπο σκέψης, καθώς οι άνθρωποι που εμπλέκονται σε αυτόν είναι στην πραγματικότητα και εκείνοι που διαμορφώνουν το περιεχόμενό του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Green Street (2005): Cast, soundtrack & all you need to know about the football hooligan drama, goal.com, διαθέσιμο εδώ
- Ο Χουλιγκανισμός ως Κοινωνικό Φαινόμενο, inka.support, διαθέσιμο εδώ
