Της Μαρίας Σαρηγιαννίδου,
Στις μέρες μας όλο και περισσότερες οικογένειες καλούνται να αναθρέψουν ένα παιδί ως μονογονεϊκές, με τον γονέα που αναλαμβάνει το παιδί συνήθως να είναι η μητέρα. Αυτό προκύπτει από τον αυξημένο αριθμό διαζυγίων που παρατηρείται στις ημέρες μας, αλλά και από διάφορες κοινωνικό – οικονομικές συνθήκες, που ενδέχεται να διαχωρίσουν την οικογένεια. Πολλές είναι οι περιπτώσεις όπου οι πατεράδες εξακολουθούν να αναμιγνύονται στη ζωή των παιδιών, δημιουργώντας ασφαλή δεσμό και υγιείς σχέσεις που παρέχουν τα κατάλληλα συναισθηματικά εφόδια στο παιδί, ώστε να αναπτυχθεί, αλλά υπάρχουν και κάποιοι που επιλέγουν να είναι απόντες. Πώς επηρεάζει, όμως, αυτή η απουσία του πατέρα την ανάπτυξη και την εξέλιξη του παιδιού;
Για αρχή, αξίζει να διευκρινιστεί πως οι περισσότερες έρευνες και η προσφερόμενη βιβλιογραφία επικεντρώνονται στον ρόλο που έχει η μητέρα στην ανατροφή και στον δεσμό που δημιουργείται ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί. Αυτό ίσως να συμβαίνει λόγω της κοινωνικής νόρμας που θέλει τη μητέρα να βρίσκεται στη θέση του κύριου φροντιστή και αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι δυσλειτουργικές συμπεριφορές που εμφανίζονται από το παιδί σε μια μονογονεϊκή οικογένεια να αποδίδονται στη μητέρα. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ο τύπος δεσμού που αναπτύσσεται με τον πατέρα, επηρεάζει εξίσου την εξέλιξη του παιδιού και επομένως, η απουσία του έχει ορισμένες επιδράσεις στην ανάπτυξή του.
Με τον όρο απουσία του πατέρα δεν εννοούμε πάντα τη φυσική απουσία, αλλά στην προκειμένη περίπτωση αναφερόμαστε κυρίως στην συναισθηματική απουσία του από τη ζωή του παιδιού. Η απουσία αυτή μπορεί να περιλαμβάνει αδιαφορία για τα συναισθήματα και τις ανάγκες του παιδιού, μειωμένο ενδιαφέρον για τις σχολικές του επιδόσεις και καθυστερημένη ανταπόκριση στα προσωπικά προβλήματα του παιδιού. Έχουν παρατηρηθεί διαφορετικές αντιδράσεις από το παιδί, όταν η απουσία του πατέρα δεν προκύπτει από επιλογή, όπως για παράδειγμα απουσία στο εξωτερικό για εργασία, θάνατος του πατέρα, καθώς και διαφορετικές αντιδράσεις, όταν το παιδί αντιλαμβάνεται ότι ο πατέρας απέχει εσκεμμένα από τη ζωή του.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η επιλογή του πατέρα να είναι απών από την ανατροφή του παιδιού του έχει επιδράσεις στην ψυχολογική του ανάπτυξη, καθώς και στην εικόνα του εαυτού και το well-being. Αυτό σημαίνει πως τα παιδιά που μεγαλώνουν με απουσία του πατέρα παρουσιάζουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, αλλά και χαμηλότερες επιδόσεις σε σχέση με τα παιδιά που μεγαλώνουν σε δυαδική οικογένεια, όπου υπάρχουν υγιείς σχέσεις ανάμεσα στο ζευγάρι. Τα αγόρια παρουσιάζουν, επίσης, δυσκολία στη διαμόρφωση των προσωπικών τους αξιών και εμφανίζουν έντονες αντιδράσεις θυμού και παραβατική συμπεριφορά, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η χρήση ουσιών και αλκοόλ.
Πολύ σημαντικό είναι να αναφερθεί πως τα παιδιά αυτά συνήθως παρουσιάζουν δυσκολίες στη σύναψη σχέσεων και στην εγγύτητα μέσα σε αυτές τις σχέσεις, με τα κορίτσια να αναπαράγουν μοτίβα της σχέσεις τους με τον πατέρα μέσα στη σχέση τους με το αντίθετο φύλο. Αυτό σημαίνει ότι αναζητούν περισσότερη προσοχή και παρουσιάζουν πρόωρη ωρίμανση και εκκίνηση της σεξουαλικής δραστηριότητας σε μικρότερη ηλικία, με αυξημένο κίνδυνο για ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Επίσης, παρουσιάζεται έντονα το φαινόμενο τις καχυποψίας, με τα κορίτσια να αναφέρουν πως δεν μπορούν να εμπιστευτούν τις πράξεις και τα κίνητρα των ανθρώπων που έχουν δίπλα τους.
Όλα τα παραπάνω, βέβαια, δεν είναι ο κανόνας και υπάρχουν και άλλοι παράγοντες εκτός από την απουσία του πατέρα που εμπλέκονται στη διαδικασία ανάπτυξης του παιδιού. Σημαντικό ρόλο παίζει η μητέρα και ο τρόπος διαπαιδαγώγησης, καθώς και η ανάπτυξη δεσμού ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί, αλλά και οι κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνει το παιδί. Επομένως, η απουσία του πατέρα δεν συνεπάγεται αυτομάτως πως το παιδί θα παρουσιάσει τις παραπάνω αντιδράσεις και συμπεριφορές καθώς πολύ συχνά το περιβάλλον που αναπτύσσεται γύρω του, του παρέχει τα συναισθηματικά και πρακτικά εφόδια, για να αναπτύξει την προσωπικότητά του με υγιή και ολοκληρωμένο τρόπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Father absence and adolescent development: a review of the literature, Journal of Child Health Care. Διαθέσιμο εδώ
- Experiences of young adult women with emotionally absent fathers, Journal of Psychology in Africa, researchgate.net. Διαθέσιμο εδώ
