Του Χρήστου Πεξομάτη,
«Όπως όλοι γνωρίζετε, μας βρήκε μια ατυχία: Αναφέρομαι στο ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ. Ήταν μια οδυνηρή εμπειρία για τον σοβιετικό λαό και προκάλεσε ανησυχία σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίσαμε μια τόσο τρομερή δύναμη, όπως η πυρηνική ενέργεια, που ξέφυγε από τον έλεγχο».
Κάπως έτσι ξεκινά την ομιλία του, απευθυνόμενος προς τον λαό της Σοβιετικής Ένωσης, ο Mikhail Gorbachev, Πρόεδρος της ΕΣΣΔ, για μία καθοριστική στιγμή που μετέβαλε και καθόρισε τον τρόπο που αντιμετωπίζεται η πυρηνική ενέργεια για πάντα. Μέχρι και σήμερα, στο άκουσμα της γεννάται φόβος, αφού οι επιπτώσεις ενός πυρηνικού ατυχήματος είναι ιδιαίτερα καταστροφικές. Παρότι ένας τέτοιος φόβος είναι απόλυτα κατανοητός, δε σημαίνει, ότι είναι και ρεαλιστικός.
Η πυρηνική ενέργεια είναι ένα εργαλείο που διάφορα κράτη ανά τον κόσμο έχουν αποφασίσει να αξιοποιήσουν, υπό την επίβλεψη διαφόρων διεθνών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Υπηρεσίας για την Ατομική Ενέργεια. Βέβαια, πρόκειται για ένα πολύπλοκο και σχετικά αμφιλεγόμενο ζήτημα, εφόσον οι απόψεις γύρω από αυτό διίστανται. Φυσικά, αντίστοιχες αντιπαραθέσεις έχουν τεθεί και σε ευρωπαϊκό έδαφος, με το πιο πρόσφατο παράδειγμα να είναι η κίνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας να εγκαταλείψει πλήρως τα πυρηνικά της εργοστάσια. Παρ ’όλα αυτά, στο παρόν άρθρο θα δοθεί μία μεγαλύτερη έμφαση στην αντιμετώπιση της πυρηνικής ενέργειας από τη – σχετικά μακρινή – Σκανδιναβία.
Ας ξεκινήσουμε από την αρχή λοιπόν. Η Σουηδία είναι ένα κράτος με 12 πυρηνικούς αντιδραστήρες. Αυτοί κατασκευάστηκαν σε μία περίοδο 15 ετών, από το 1970 έως το 1985. Το 2019 παρέμειναν σε λειτουργία οι 8 και σήμερα οι 6. Η πυρηνική ενέργεια καλύπτει ένα ποσοστό 40% των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Ένα εξίσου υψηλό ποσοστό καλύπτεται από την υδροηλεκτρική ενέργεια, καθώς και από άλλες ανανεώσιμες πηγές, ενώ τα ορυκτά καύσιμα είναι αρκετά περιορισμένα. Με την Κυβέρνηση να ανακοινώνει την κατασκευή 10 ακόμη, για την επίτευξη των ενεργειακών στόχων της Σουηδίας μέχρι το 2045, είναι εύλογο το συμπέρασμα, ότι η αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας είναι επιθυμητή. Βέβαια, η συγκεκριμένη κίνηση έχει δεχθεί αρκετά έντονη κριτική, καθώς υπάρχουν ερωτήματα για το κόστος, τον χρόνο λειτουργίας, καθώς και το αν παραμερίζονται πιο άμεσα ζητήματα, για χάριν μιας κίνησης περισσότερο επικοινωνιακής παρά ουσιαστικής. Το αν θα επιτευχθεί αυτό το σχέδιο μένει για να διαπιστωθεί στα επόμενα χρόνια.
Μια αντίστοιχη κατάσταση φαίνεται να ισχύει και στη Φινλανδία, ένα κράτος στο οποίο η πυρηνική ενέργεια εξυπηρετεί περίπου ένα 40% των αναγκών του, με την πολύ πρόσφατη προσθήκη ενός πέμπτου πυρηνικού αντιδραστήρα στο δίκτυο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Φιλανδίας, μόλις τον Απρίλιο του 2023. Η προσθήκη αυτή θα βοηθήσει τη Φινλανδία να φτάσει τους στόχους που έχουν τεθεί για την ουδετερότητα, ως προς τις εκπομπές αερίων και διοξειδίου του άνθρακα. Η Φινλανδία, βέβαια, έχει μία ιδιαιτερότητα ως προς την πυρηνική ενέργεια. Προσπαθεί ενεργά τα τελευταία χρόνια να βρει έναν τρόπο για την ασφαλή και μόνιμη απομάκρυνση των πυρηνικών αποβλήτων.
Στην αξιοποίηση της ισχύος της πυρηνικής ενέργειας, είναι κρίσιμη και η ταυτόχρονη εγγύηση της ασφάλειας και της περιβαλλοντικής ευθύνης. Αυτό απαιτεί αποτελεσματική διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων. Συνήθως, τα πυρηνικά απόβλητα φυλάσσονται σε ασφαλείς εγκαταστάσεις, σε ειδικούς περιέκτες. Η επανεπεξεργασία των απορριμμάτων επιτρέπει την απομάκρυνση πολύτιμων υλικών και τη μείωση της ραδιενέργειας. Οι βαθιές γεωλογικές αποθήκες, όπου τα απόβλητα διαχωρίζονται κατάλληλα, βαθιά στο υπέδαφος για να αποφευχθεί οποιαδήποτε βλάβη στο περιβάλλον ή στον γενικό πληθυσμό, είναι μεταξύ των μακροπρόθεσμων επιλογών. Παρ ’όλα αυτά, δεν είναι και η πιο διαδεδομένη, κυρίως λόγω κόστους και περιβαλλοντικών φόβων για τη μόλυνση του υπεδάφους. Ως πυρηνικά απόβλητα αντιμετωπίζονται είτε ελαφρώς ραδιενεργά υλικά, όπως για παράδειγμα ορισμένα εργαλεία και ρούχα, μέχρι το χρησιμοποιημένο καύσιμο των πυρηνικών αντιδραστήρων. Μία ακόμη μέθοδος είναι και η ανακύκλωση των πυρηνικών ράβδων καυσίμου, καθώς και η αποθήκευσή τους σε νερό. Η πιο συνηθισμένη πρακτική, βέβαια, είναι η τοποθέτηση τους μέσα σε μεταλλικά και σφραγισμένα container, μέσα σε κάποιο πυρηνικό εργοστάσιο.
Η πρωτοπορία της Φινλανδίας είναι ότι τα κάνιστρα που θα χρησιμοποιηθούν θα παραμείνουν σφραγισμένα για αρκετές χιλιάδες χρόνια. Ουσιαστικά πρόκειται για μία φιλική προς το περιβάλλον, και κυρίως μόνιμη, ελαχιστοποίηση του κινδύνου μόλυνσης, τόσο κατά τη λειτουργία ενός αντιδραστήρα, όσο και μετά το τέλος αυτής. Χώρες, όπως η Δανία και η Νορβηγία δεν έχουν κάποιον πυρηνικό αντιδραστήρα για σκοπούς παραγωγής ενέργειας. Στη Νορβηγία υπάρχουν τέσσερις, αλλά για ερευνητικούς σκοπούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- First Address on Chernobyl: Mikhail Gorbachen – Address on Soviet Television (14 May 1986), Seventeen Moments in Soviet History, διαθέσιμο εδώ
- After 18 years, Europe’s largest nuclear reactor starts regular output, Reuters, διαθέσιμο εδώ
