Της Ναταλίας Κωσταδήμα,
Οι περισσότεροι από μας έχουμε βιώσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή μας το αίσθημα εκείνο όπου στο μεσοδιάστημα μεταξύ ύπνου και ξύπνιου το σώμα μας πραγματοποιεί κάποιους ακούσιους σπασμούς – τινάγματα των χεριών, των ποδιών ή των μυών του κορμού. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό και ως υπνική μυοκλονία ή υπναγωγικός σπασμός θεωρείται αβλαβές και οι απόψεις γύρω από τα αίτια εμφάνισής του είναι διφορούμενες.
Οι μυοκλονίες είναι, ουσιαστικά, αιφνίδιες, μικρής διάρκειας και μη ηθελημένες συσπαστικές κινήσεις ενός μυός ή μιας μυϊκής ομάδας. Δεν θεωρούνται πάθηση, αλλά περιγραφή ενός κλινικού συμπτώματος. Εκδηλώνονται είτε σαν μεμονωμένα συμβάντα ή σαν πολλαπλές συσπαστικές κινήσεις που εμφανίζονται κατά παροξυσμούς ή συνεχόμενα. Τα είδη των μυοκλονιών διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη μυϊκή κατανομή, το εύρος δηλαδή των μυών που συμμετέχουν στις συσπάσεις (στην περίπτωση του υπναγωγικού σπασμού συμμετέχουν οι μυς των άνω και κάτω άκρων και του κορμού), αλλά και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδηλώνονται, όπως είναι περιβαλλοντικά ερεθίσματα π.χ. ένας ήχος ή ένα άγγιγμα, μυοκλονίες που επιτείνονται τις πρωινές ώρες ή που σχετίζονται με τον ύπνο. Οι υπνικές μυοκλονίες συγκεκριμένα, εμφανίζονται κατά την υπναγωγία, δηλαδή το χρονικό εκείνο διάστημα κατά το οποίο ο οργανισμός μεταβαίνει από την κατάσταση εγρήγορσης στον ύπνο.
Η ισχύς μιας υπνικής μυοκλονίας ποικίλει. Κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν επίγνωση των σωματικών κινήσεών τους και γνωρίζουν ότι αυτές συνέβησαν μόνο αν κάποιος το παρατηρήσει και τους το αναφέρει, δεδομένου ότι το άτομο βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ συνείδησης και ύπνου. Σε άλλες περιπτώσεις, οι σπασμοί μπορεί να είναι τόσο ισχυροί, ώστε να διαταραχθεί ο ύπνος του ανθρώπου και να ξυπνήσει. Τα άτομα που βιώνουν υπναγωγικό σπασμό συνήθως περιγράφουν την εμπειρία τους είτε ως ένα αίσθημα ότι σκοντάφτουν ή πέφτουν από κάποιο ύψος, είτε μία διαπεραστική διέγερση σαν ηλεκτρικό σοκ είτε μία παραίσθηση ή ένα πολύ ζωντανό όνειρο, το οποίο συνήθως εμπεριέχει κάποιας μορφής πτώση. Τα φαινόμενα αυτά δεν υποδηλώνουν κάποια πάθηση και δεν έχουν κλινική σημασία. Ο υπναγωγικός σπασμός κατατάσσεται στις φυσιολογικές μυοκλονίες που συμβαίνουν σε υγιή άτομα, δεν προκαλούν κάποια μετέπειτα δυσκολία και δεν απαιτούν ιατρική παρέμβαση. Εν τούτοις, αν είναι πολύ έντονα μπορεί να διακόπτουν την ομαλή ροή του ύπνου ενός ατόμου οδηγώντας σε αϋπνίες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποιο σαφές αίτιο ή υποκείμενη εξήγηση για την εμφάνιση υπνικής μυοκλονίας. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλές θεωρίες που επιχειρούν εξηγήσουν την εμφάνιση αυτού του φαινομένου:
- Υπερκόπωση και ανεπαρκής διάρκεια ύπνου: Οι καταστάσεις αυτές θεωρούνται η πιο κοινή αιτία εμφάνισης υπναγωγικού σπασμού. Η άβολη στάση του σώματος κατά τον ύπνο μπορεί επίσης να συνεισφέρει στην εμφάνισή του.
- Διεγερτικές ουσίες: Η καφεΐνη, η νικοτίνη και κάποια φάρμακα μπορούν να επηρεάσουν τη διεγερσιμότητα ή την καταστολή ενός ατόμου και κατ’ επέκταση την εμφάνιση άκουσιων σπασμών, ενώ θεωρείται ότι επιδρούν και στη συχνότητα εμφάνισής τους.
- Άγχος: Τα υψηλά επίπεδα στρες στην καθημερινότητα καθιστούν δύσκολη την χαλάρωση του ατόμου κατά την προετοιμασία του πριν τον ύπνο. Όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται σε κατάσταση διέγερσης λόγω του άγχους είναι πιο εύκολο να επάγει αυτές τις ακούσιες κινήσεις και το άτομο είναι επιρρεπές στο να τις αντιληφθεί και να ξυπνήσει.
Παρόλο που δεν είναι εφικτή η πλήρης αποφυγή των περιστατικών υπναγωγικού σπασμού έχει διαπιστωθεί ότι μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας μπορούν σίγουρα να μειώσουν τη συχνότητα εμφάνισης τους. Συστάσεις που γίνονται για τη βελτίωση των συνηθειών μας προς αυτή την κατεύθυνση είναι:
- Αποφυγή της υπερκόπωσης, ώστε το άτομο να κάνει επαρκή και καλής ποιότητας ύπνο. Σε αυτό συμβάλλει η άθληση κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και η διατήρηση ενός χώρου ύπνου σκοτεινού, ήσυχου, με ήπια θερμοκρασία και χωρίς ηλεκτρονικές συσκευές κατά τη διάρκεια του ύπνου.
- Αποφυγή ουσιών που μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο: Ουσίες που περιέχουν καφεΐνη, όπως ο καφές, το τσάι και η σοκολάτα καθώς και χημικές ουσίες, όπως η νικοτίνη και το αλκοόλ πρέπει να αποφεύγονται, καθώς μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπαρκή ύπνο και τελικά μυοκλονίες.
- Αντιμετώπιση του άγχους: Μολονότι δεν είναι εύκολο να αποβάλλουμε ολοκληρωτικά το άγχος από την καθημερινότητά μας, όταν αυτό υπάρχει σε υπερβολικό βαθμό που διαταράσσει τον ύπνο, είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε τρόπους διαχείρισης και εκτόνωσης του.
- Τέλος, θεωρείται μεγάλη σημασίας η καθιέρωση μιας ρουτίνας πριν την ώρα του ύπνου, η οποία βοηθάει στη χαλάρωση τόσο του μυαλού όσο και του σώματος. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει χαλαρωτική μουσική, ένα ζεστό μπάνιο, την ανάγνωση ενός βιβλίου, ροφήματα όπως το ζεστό γάλα (περιέχει τρυπτοφάνη, μία βιολογική ουσία που προκαλεί υπνηλία).
Συνοψίζοντας, η υπνικές μυοκλονίες είναι ένα φαινόμενο που αφορά κάθε σύγχρονο άνθρωπο, η ζωή του οποίου διακατέχεται από συνεχή πίεση και έγνοιες, με αποτέλεσμα έναν ανεπαρκή, ανήσυχο ύπνο. Παρόλο που δεν υποδηλώνουν κάποιο πρόβλημα υγείας, είναι σημαντικό για την αποφυγή τους να υιοθετήσουμε απλές συνήθειες που όμως μπορούν να έχουν καθοριστική συμβολή για έναν πιο ήρεμο και ξεκούραστο ύπνο, ώστε να παίρνουμε την απαραίτητη ενέργεια για να ανταπεξέλθουμε σωματικά και πνευματικά στις έντονες απαιτήσεις της καθημερινότητας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is a hypnic jerk?, Medical News Today. Διαθέσιμο εδώ
- Myoclonus, National Institute of Neurogical Disorders and Stroke. Διαθέσιμο εδώ
- Μυόκλονος (μυοκλονίες), neurologos. Διαθέσιμο εδώ
