Της Μαρίνας-Μαρίας Αντωναράκη,
Το σύνδρομο Li-Fraumeni είναι μια γενετική διαταραχή που σχετίζεται άμεσα με τον κίνδυνο ανάπτυξης πολλαπλών τύπων καρκίνου τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Οι συχνότερες μορφές καρκίνου που σχετίζονται με αυτό το σύνδρομο περιλαμβάνουν τον καρκίνο του μαστού, το οστεοσάρκωμα, αλλά και σαρκώματα μαλακών ιστών, όπως των χόνδρων και των μυών. Παράλληλα, έχουν παρατηρηθεί μορφές καρκίνου όπως λευχαιμίες, όγκοι εγκεφάλου, ενώ και όγκοι στο φλοιό των επινεφριδίων να συντρέχουν ταυτόχρονα.
Όμως, είναι αξιοσημείωτο ότι οι πιθανότητες να εμφανιστούν αυτοί οι πολλαπλοί τύποι ξεκινούν από τη παιδική ηλικία. Μάλιστα, οι τύποι καρκίνου που εμφανίζονται στα μέλη μιας οικογένειας δεν είναι συγκεκριμένοι και αυτό δυσχεραίνει ακόμη τα πράγματα.
Βάσει μελετών, το σύνδρομο Li-Fraumeni σχετίζεται άρρηκτα με μεταλλάξεις στο γονίδιο TP53. Οι μεταλλάξεις βλαστικής γραμμής είναι αυτές που κληρονομούνται και εμφανίζονται σε κάθε κύτταρο του σώματος. Το TP53 είναι ένα ογκοκατασταλτικό γονίδιο, γεγονός που αποδεικνύει ότι φυσιολογικά βοηθάει στον έλεγχο της σωστής ανάπτυξης και κυτταρικής διαίρεσης των κυττάρων. Οι μεταλλάξεις, λοιπόν, σε αυτό το γονίδιο μπορούν να προκαλέσουν παθολογικές καταστάσεις όπως το σχηματισμό όγκων, εξαιτίας του ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού στο κάθε κύτταρο ξεχωριστά.
Οι μέχρι τώρα μελέτες έχουν αποδείξει ότι εμφανίζεται σε 1 στους 5.000 έως 1 στους 20.000 ανθρώπους παγκοσμίως. Τα άτομα με LFS παρουσιάζουν περίπου 50% πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου μέχρι την ηλικία των 40 ετών και έως και 90% τοις εκατό πιθανότητα έως την ηλικία των 60 ετών. Οι γυναίκες με LFS κινδυνεύουν έως και 90% να αναπτύξουν καρκίνο, λόγω του υπάρχοντος καρκίνου του μαστού που έχουν εμφανίσει.
Πρέπει να σημειωθεί ότι σε οικογένειες με ιστορικό καρκίνο του μαστού – ειδικά αν έχει εμφανιστεί στην ηλικία των 20 ετών- κρίνεται ανάγκη για προσυμπτωματικό έλεγχο. Το ίδιο ακριβώς συνιστάται και για όγκους του γαστρεντερικού. Έχει παρατηρηθεί και ταξινομηθεί το σύνδρομο αυτό σε απλό LFS, σε φαινοτυπικό LFS και σε εξασθενημένο LFS.
Ένας όγκος που εμφανίζεται πριν από την ηλικία των 46 ετών σημαίνει ότι πρέπει σίγουρα να αποτελέσει σημείο ελέγχου του γονιδίου p53, καθώς μπορεί να σχετίζεται με το σύνδρομο και να έχει ήδη προκαλέσει ασθένειες, όπως το σάρκωμα μαλακών μορίων, οστεοσάρκωμα, προεμμηνοπαυσιακός καρκίνο του μαστού, όγκο εγκεφάλου, καρκίνο του πνεύμονα κ.λπ. Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία. Το LFS ως μια παραλλαγή του γονιδίου TP53 βλαστικής σειράς σε πολλαπλούς ιστούς φαίνεται να έχει προκληθεί από ακτινοβολία για αυτό και καθίσταται επιτακτική ανάγκη να μην έχουν επαφή οι άνθρωποι που πάσχουν με ραδιοκύματα και την ακτινοβολία. Η ιοντίζουσα ακτινοβολία λοιπόν απαγορεύεται ενώ η ακτινοθεραπεία μπορεί να πραγματοποιηθεί υπό συνθήκες και ιδιαίτερα αν τα οφέλη της υπερτερούν. Προκειμένου να γίνει σωστή πρόληψη είναι ανάγκη να υπολογιστεί η πιθανότητα μετάλλαξης του γονιδίου p53, πράγμα που πραγματοποιείται βάσει κάποιων σταθερών στοιχείων.
Η έγκαιρη διάγνωση και η πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου αποτελεί μείζον πλεονέκτημα που αυξάνει την επιβίωση. Μια ομάδα εμπειρογνωμόνων ογκολόγων γενετιστών και ερευνητών LFS πρότεινε να χρησιμοποιείται η μαγνητική τομογραφία ολόκληρου σώματος για ασθενείς με LFS προκειμένου να διεξάγεται μια ενδελεχής εξέταση.
Σε ένα έμβρυο, μπορεί να συμβεί μια σωματική μετάλλαξη TP53. Ανάλογα, όμως, τόσο με το χρόνο όσο και με τον τύπο του προσβεβλημένου κυττάρου, δημιουργείται μια κατάσταση μωσαϊκού κατά την οποία ορισμένα κύτταρα έχουν διαφορετική γενετική σύνθεση από άλλα. Στο μωσαϊκό η συγκεκριμένη αλλοίωση του γονιδίου αυτού μπορεί να μην ανακαλυφθεί κατά τη διάρκεια του γενετικού ελέγχου εάν τα λευκά αιμοσφαίρια δεν επηρεάζονται και δεν φέρουν τη μετάλλαξη. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται και πρόσθετος έλεγχος και άλλων ιστών προκειμένου να προσδιοριστούν οι πιθανότητες εμφάνισης διαφορετικών όγκων, μέσω αλγορίθμων γενετικής συχνότητας αλληλόμορφων όγκων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Li-Fraumeni syndrome, National Library of Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Li-Fraumeni syndrome 1, National Library of Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Li-Fraumeni syndrome 2, National Library of Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Cancer incidence, patterns, and genotype-phenotype associations in individuals with pathogenic or likely pathogenic germline TP53 variants: an observational cohort study, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Whole-genome sequencing analysis of phenotypic heterogeneity and anticipation in Li-Fraumeni cancer predisposition syndrome, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
