Της Γεωργίας Κυριακοπούλου,
Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Βαρσοβία είχε έναν από τους μεγαλύτερους εβραϊκούς πληθυσμούς στην Ευρώπη, καθιστώντας την ένα ζωντανό κέντρο του εβραϊκού πολιτισμού. Η κοινότητα είχε ποικίλο φάσμα θρησκευτικών, κοσμικών και πολιτικών πεποιθήσεων, με πλούσια και σημαντική ιστορία. Η Γερμανία καταλαμβάνει τη Βαρσοβία το φθινόπωρο του 1939, βρίσκοντας τον πολιτικό κόσμο της Πολωνίας σε βαθιά αποσύνθεση με τους περισσότερους κατοίκους της να έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Αυτό διευκόλυνε το έργο των κατακτητών και σύντομα οι πράξεις των Ναζί, σε συνδυασμό με την προπαγάνδα, δημιούργησαν ένα ασφυκτικό περιβάλλον για τους Εβραίους της χώρας. Οι κρατούμενοι υποχρεώνονταν να φορούν το αστέρι του Δαυίδ στο χέρι και απαγορευόταν να έχουν μηνιαίο εισόδημα πάνω από 500 ζλότι το μήνα. Δεν τους επιτρέπονταν επίσης οι αγοραπωλησίες με «άριους», η περίθαλψή τους σε «άριους» γιατρούς καθώς και η χρήση των μαζικών μέσων μεταφοράς, κινδυνεύοντας ανά πάσα στιγμή να εκτελεστούν για ασήμαντους λόγους.
Τον Νοέμβριο του 1940, δημιουργείται το πρώτο γκέτο, το μεγαλύτερο από όλα (τα ναζιστικά γκέτο) κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Με εντολή του Χανς Φρανκ αποφασίζεται να φυλακιστούν 400.000 Εβραίοι, που αντιστοιχούσαν στο 37% του πληθυσμού. Οι συνθήκες ήταν άθλιες με συνωστισμό, πείνα, ασθένειες και ακραίες στερήσεις. Περιτοιχισμένοι και απομονωμένοι οι έγκλειστοι, βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των δημίων τους. Το 1942 ξεκινούν οι μαζικές απελάσεις από το γκέτο, σε στρατόπεδα θανάτων, κυρίως στην Τρεμπλίνκα, ένα από τα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, όπου πρωταρχικός σκοπός ήταν η μαζική δολοφονία και όχι η καταναγκαστική εργασία. Η λειτουργία της ήταν εξαιρετικά μυστική και η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που στάλθηκαν εκεί σκοτώθηκε αμέσως κατά την άφιξή της. Αυτές οι εκτοπίσεις οδήγησαν στην εξόντωση σημαντικής μερίδας του πληθυσμού. Οι κάτοικοι του γκέτο γνώριζαν τις συστηματικές δολοφονίες των Εβραίων, γεγονός που τροφοδότησε την απόφασή τους να αντισταθούν. Έτσι, δημιουργούνται η Εβραϊκή Οργάνωση Μαχητών και η Εβραϊκή Στρατιωτική Ένωση με σκοπό να συνεργαστούν και να αντιταχθούν στις απόπειρες των Γερμανών.
Τον Απρίλιο του 1943, ξεσπά η εξέγερση, ως μια θαρραλέα πράξη αντίστασης ενάντια στις απελάσεις και τη βάναυση μεταχείριση, και διαρκεί σχεδόν ένα μήνα. Ο Γιούργκεν Στρόοπ, υψηλόβαθμος αξιωματικός των SS στη Ναζιστική Γερμανία, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καταστολή της εξέγερσης. Υπό τις διαταγές του, οι ναζιστικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν βάναυσες τακτικές για να συντρίψουν την αντίσταση. Έκαψαν και ανατίναξαν τα κτίρια του γκέτο, μαζεύοντας ή δολοφονώντας οποιονδήποτε μπορούσαν να συλλάβουν. Σε μια έκθεση του Στρόοπ (γνωστή και ως «έκθεση Stroop») για την καταστολή της εξέγερσης τεκμηριώνεται η καταστροφή του γκέτο και η συντριβή της εξέγερσης περιλαμβάνοντας φωτογραφίες και λεπτομερείς απολογίες της επιχείρησης.
Οι μάχες ωστόσο ήταν έντονες και οι αντάρτες επέδειξαν αξιοσημείωτο θάρρος. Η αντίσταση έληξε στις 28 Απριλίου και η ναζιστική επιχείρηση σταμάτησε επίσημα στα μέσα του Μαΐου με τη συμβολική κατεδάφιση της Μεγάλης Συναγωγής της Βαρσοβίας. Ο συνολικός αριθμός θανάτων μεταξύ κρατουμένων του γκέτο εκτιμάται σε τουλάχιστον 300.000 νεκρούς, σε συνδυασμό με 92.000 θύματα λιμοκτονίας και σχετικές ασθένειες.
Αργότερα ο Στρόοπ συνελήφθη από τις συμμαχικές δυνάμεις μετά τον πόλεμο και οδηγήθηκε σε δίκη για τη συμμετοχή του σε έγκλημα πολέμου. Κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η έκθεση Stroop μαζί με άλλα έγγραφα και μαρτυρίες παρείχε κρίσιμα στοιχεία για τις τακτικές που χρησιμοποίησαν οι Ναζί για να καταπνίξουν την εβραϊκή αντίσταση κατά τη διάρκεια του ολοκαυτώματος. Οι πληροφορίες της έκθεσης, έριξαν φως στη φρίκη του γκέτο και χρησιμοποιήθηκαν ως μέρη της ιστορικής καταγραφής των ναζιστικών εγκλημάτων, βοηθώντας μεταπολεμικά στις δίκες που διεξήχθησαν εναντίων των ναζί. Αν και η εξέγερση τελικά καταπνίγηκε από τους ναζί, έγινε σύμβολο της εβραϊκής αντίστασης, υποδεικνύοντας περίσσια γενναιότητα και ανυπακοή κατά του ολοκαυτώματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας, encyclopedia.ushmm.org, Διαθέσιμο εδώ
- Η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας, encyclopedia.ushmm.org, διαθέσιμο εδώ
