Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Σε πολλές χώρες τα τυχερά παιχνίδια συνδέονται με τη διασκέδαση, τον τουρισμό και τον αθλητισμό και έχουν γίνει μια σημαντική βιομηχανία. Το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς τυχερών παιχνιδιών μέσω διαδικτύου αποτιμήθηκε σε $ 65 δις το 2021 και αναμένεται να αυξηθεί με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 11,6% έως το 2030, αγγίζοντας τα $ 172 δις (Grand View Research, 2022 – Εικόνα 1).
Η Ευρώπη κυριάρχησε στην αγορά το 2022, με μερίδιο αγοράς της τάξης του 40% (EGBA, 2023). Τα έσοδα της ευρωπαϊκής αγοράς τυχερών παιχνιδιών σταθεροποιήθηκαν το 2022 και έφτασαν τα € 108,5 δις, σημειώνοντας αύξηση 8% σε σύγκριση με τα προ της πανδημίας επίπεδα του 2019 και 23% αύξηση σε σύγκριση με το 2021, λόγω της επαναλειτουργίας των επίγειων χώρων τυχερών παιχνιδιών μετά την πανδημία. Παράλληλα, τα έσοδα από τα τυχερά παίγνια μέσω διαδικτύου αυξήθηκαν κατά 8% σε € 38,2 δις ακαθάριστα έσοδα από τυχερά παίγνια ή 35% των συνολικών εσόδων από τυχερά παίγνια στην Ευρώπη (EGBA, 2023).
Το 2022, το καζίνο ήταν το πιο δημοφιλές προϊόν διαδικτυακών τυχερών παιχνιδιών στην Ευρώπη με βάση τα έσοδα, φτάνοντας τα € 14,9 δις ακαθάριστα έσοδα από τυχερά παιχνίδια και αντιπροσωπεύοντας το 39% των εσόδων από διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια στην Ευρώπη (EGBA, 2023). Τα αθλητικά και άλλα είδη στοιχημάτων βρίσκονταν πολύ κοντά, με ακαθάριστα έσοδα από τυχερά παιχνίδια ύψους € 13,6 δις και ποσοστό 35% των συνολικών εσόδων από τα διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια στην Ευρώπη.
Να σημειώσουμε ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στα μερίδια των διαφόρων εθνικών αγορών τυχερών παιχνιδιών στην Ευρώπη. Το 2021, η Σουηδία ήταν η ευρωπαϊκή χώρα με το υψηλότερο ποσοστό (80%) της δραστηριότητας τυχερών παιχνιδιών που λαμβάνει χώρα στο διαδίκτυο, ακολουθούμενη από τη Λετονία (75%), τη Λιθουανία (67%), τη Ρουμανία (65%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (65%). Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές χώρες που έχουν πολύ μεγαλύτερες αγορές τυχερών παιχνιδιών με βάση τα έσοδα, όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Γερμανία και η Γαλλία, εξακολουθούσαν να έχουν σχετικά χαμηλό διαδικτυακό μερίδιο των αντίστοιχων αγορών τους (Εικόνα 2).
Το 2022, ο ελληνικός πληθυσμός επέδειξε πρωτοφανή πίστη για τη «θεά της τύχης», με τα στοιχήματα να φτάνουν το αξιοσημείωτο 14% του Α.Ε.Π. της χώρας. Τα επίσημα στοιχεία που παρείχε η Επιτροπή Ελέγχου και Εποπτείας Παιγνίων (Ε.Ε.Ε.Π.) αποκάλυψαν ότι οι Έλληνες στοιχημάτισαν € 29,2 δις σε διάφορες μορφές τυχερών παιχνιδιών, συμπεριλαμβανομένων του Ο.Π.Α.Π., των λαχείων, των ιπποδρομιών, των διαδικτυακών τυχερών παιχνιδιών και των καζίνο (Καθημερινή, 2023). Αυτό σηματοδότησε σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τα € 22,6 δις που στοιχηματίστηκαν το 2021 και τα € 15,9 δις που καταγράφηκαν το 2019. Κατά συνέπεια, τα ακαθάριστα έσοδα από τα τυχερά παιχνίδια παρουσίασαν σημαντική άνοδο, φθάνοντας τα € 2,35 δις το 2022, από € 1,86 δις το 2021 και € 2,23 δις το 2019, τα οποία κατείχαν προηγουμένως το ρεκόρ για τα υψηλότερα έσοδα του κλάδου των νόμιμων τυχερών παιχνιδιών στη χώρα (Εικόνα 3).
Η αυξανόμενη διείσδυση του διαδικτύου και η αύξηση της χρήσης κινητών τηλεφώνων μεταξύ των χρηστών για την αναπαραγωγή online παιχνιδιών αυξάνει τη ζήτηση για τυχερά παιχνίδια μέσω διαδικτύου (Grand View Research, 2022). Τα σύγχρονα smartphones υποστηρίζουν την επαυξημένη πραγματικότητα, τη μηχανική μάθηση και την τεχνητή νοημοσύνη, τα οποία βοηθούν τους προγραμματιστές να δημιουργήσουν καθηλωτικές και διαδραστικές εφαρμογές τυχερών παιχνιδιών και, σε συνδυασμό το χαμηλό τους κόστος, αναμένεται να διευρύνουν περαιτέρω την αγορά.
Επιπλέον, η πολιτιστική και νομιμοποιητική έγκριση, η εύκολη πρόσβαση στα διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια, οι προωθήσεις από διάσημους και οι εταιρικές χορηγίες βοηθούν, επίσης, στην ανάπτυξη της αγοράς. Πολλές Kυβερνήσεις, οδηγούμενες από τις οικονομικές τους απαιτήσεις, έχουν ισχυρό κίνητρο να διευρύνουν τις προσφορές τυχερών παιχνιδιών εντός των συνόρων τους. Η άνοδος των επιλογών τυχερών παιχνιδιών σε απευθείας σύνδεση αποτελεί πρόκληση για τις Kυβερνήσεις που επιδιώκουν να εισπράττουν φόρους και έσοδα από τα τυχερά παιχνίδια, παρακινώντας τες περαιτέρω να διασφαλίσουν τις εγχώριες αγορές τους. Η επέκταση της βιομηχανίας τυχερών παιχνιδιών ήταν πιο έντονη στη Βόρεια Αμερική, την περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού και την Ευρώπη, όπου οι κανονισμοί έχουν χαλαρώσει, για να τονωθεί η αύξηση της απασχόλησης, να αυξηθούν τα φορολογικά έσοδα και να υποστηριχθούν φιλανθρωπικοί σκοποί (Woods, 2019).
Για παράδειγμα, διάφορες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προβεί στη νομιμοποίηση των τυχερών παιχνιδιών, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Χαρακτηριστικά, ο νόμος περί τυχερών παιχνιδιών του 2005 που επιβλήθηκε από την U.K.G.C. (U.K. Gambling Commission, 2023) επέτρεψε στις εταιρείες να προωθήσουν τους ιστότοπους τυχερών παιχνιδιών τους, γεγονός που βοήθησε, επίσης, στην επέκταση της αγοράς στην περιοχή. Ο νόμος αποσκοπούσε στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των συμφερόντων του κλάδου και της προστασίας των καταναλωτών. Όμως, περιελάμβανε σημαντική συμβολή και διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς του κλάδου και όχι αδικαιολόγητα, δημιουργούνται ανησυχίες σχετικά με την ευθυγράμμιση της νομοθεσίας με τα συμφέροντα της βιομηχανίας των τυχερών παιχνιδιών.
Η σύγχρονη βιβλιογραφία παρουσιάζει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη σχέση μεταξύ της φτώχειας και της ενασχόλησης με τυχερά παιχνίδια (Gútlich, 2023). Οι Nower et al. (2014) εξέτασαν τη σχέση μεταξύ της φτώχειας και των προβλημάτων τυχερών παιχνιδιών και παρέχουν ενδείξεις ότι τα άτομα είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα τυχερών παιχνιδιών, όταν προέρχονται από χαμηλό οικονομικό επίπεδο, σε σύγκριση με ένα υψηλότερο οικονομικό επίπεδο. Οι Roberts et al. (2017) διεξήγαγαν έρευνα που επικεντρώθηκε στο ατομικό επίπεδο και διαπίστωσαν ότι τα άτομα που αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν προβλήματα τζόγου.
Ο Tom Watson, πρώην αναπληρωτής ηγέτης του Εργατικού Κόμματος του Ηνωμένου Βασιλείου, χρησιμοποίησε μέρος της ομιλίας του στο συνέδριό του το 2017 για να συνδέσει άμεσα τον τζόγο με τη φτώχεια (Ukpol, 2017). Υποστηρίζει ότι ορισμένες εταιρείες τυχερών παιχνιδιών, καθοδηγούμενες από απληστία, στοχεύουν σκόπιμα τις φτωχότερες κοινότητeς. Η ομιλία του Watson απηχούσε ευρύτερες ανησυχίες που αναδύονται στην τρέχουσα έρευνα για τα τυχερά παιχνίδια, ότι οι ατομικές αποφάσεις σχετικά με τα τυχερά παιχνίδια είναι πάντα συνδεδεμένες με τις κοινωνικές ανισότητες, το πλαίσιο και τη δομή.
Η Cassey (2021) προτρέπει τους κοινωνικούς επιστήμονες να προσπαθήσουν να εξετάσουν τις εμπειρίες και τις συνέπειες των τυχερών παιχνιδιών μεταξύ των ομάδων με χαμηλότερο εισόδημα. Σε περιόδους οικονομικής λιτότητας, οι νεοφιλελεύθερες συζητήσεις, ιδίως για την προσωπική επιλογή και την κρίση και επιτήρηση των άλλων, οξύνονται και οι αφηγήσεις για τον εαυτό αφθονούν με λεξιλόγια αυτονομίας και ατομικής «επιλογής», ατομικής «ευθύνης», προσωπικής ευχαρίστησης και καταναλωτισμού. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το άτομο θεωρείται υπεύθυνο για τις δικές του επιτυχίες και αποτυχίες. Αυτό είναι σημαντικό για τους μελετητές των τυχερών παιχνιδιών όχι μόνο από την άποψη της κατανόησης της πρακτικής των τυχερών παιχνιδιών της εργατικής τάξης ως «προσωπικής» και ατομικής επιλογής που γίνεται στο πλαίσιο ευρύτερων κοινωνικοοικονομικών δομών, αλλά και από την άποψη της ανάπτυξης πολιτικής για τα τυχερά παιχνίδια που υπερβαίνει την υπερβολική εξάρτηση από την «ατομική» και «προσωπική» κοινωνική ευθύνη και, αντίθετα, εξετάζει τα ευρύτερα οικονομικά, πολιτιστικά και κοινωνικά πλαίσια, μέσα στα οποία υπάρχουν τα τυχερά παιχνίδια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Casey, E. (2021). Gambling, deprivation and class: Reflections from a UK case study. Critical Gambling Studies
- EU Market, egba.eu, διαθέσιμο εδώ
- Online Gambling Market Size, Share & Trends Analysis Report By Type (Sports Betting, Casinos, Poker, Bingo), By Device (Desktop, Mobile), By Region (North America, Europe, APAC, Latin America, MEA), And Segment Forecasts, 2023 – 2030, grandviewresearch.com, διαθέσιμο εδώ
- Gútlich, M. (2023). The relationship between growing up in poverty and gambling risk-taking behaviour. Master Thesis, Economics (MAN-MTHEC)
- Τυχερά παιχνίδια: Οι Έλληνες τζόγαραν 29 δισ. ευρώ το 2022, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Nower, L., Eyrich-Garg, K. M., Pollio, D. E., & North, C. S. (2014). Problem gambling and homelessness: Results from an epidemiologic study. Journal of Gambling Studies, 31(2), 533–545
- Roberts, A., Sharman, S., Coid, J., Murphy, R., Bowden-Jones, H., Cowlishaw, S., & Landon, J. (2017). Gambling and negative life events in a nationally representative sample of UK men. Addictive Behaviors, Dec(75), 95–102
- Guidance to licensing authorities: The Gambling Commission’s guidance for licensing authorities, gamblingcommission.gov.uk, διαθέσιμο εδώ
- Tom Watson – 2017 Speech to Labour Party Conference, ukpol.co.uk, διαθέσιμο εδώ
- Setting Limits to Stop the Gambling Epidemic: The balance of money collected from gambling is a transfer from the poor to the rich, says Thomas Babor, addiction researcher at UConn Health,today.uconn.edu, διαθέσιμο εδώ
