Της Βρισηίδας Τζιόρτζιου,
Το θεατρικό έργο Miss Julie του August Strindberg ανήκει σε ένα νατουραλιστικό φάσμα έργων του 19ου αιώνα και τοποθετείται στο κτήμα ενός βαρώνου στη Σουηδία, παραμονή του θερινού ηλιοστασίου. Η γραφή του Σουηδού συγγραφέα έχει λάβει σημαντική επιρροή από τις κοινωνικές και ιδεολογικές αλλαγές εκείνης της εποχής.
Κατά τη διάρκεια της Βικτωριανής περιόδου, παρατηρείται μία αύξηση της χειρωνακτικής και βιομηχανικής παραγωγής, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στη Βιομηχανική Eπανάσταση, που είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο της μεσαίας τάξης, της αποκαλούμενης “bourgeoisie”, κατέχοντας μεγάλο μερίδιο του κεφαλαίου και των μέσων μαζικής παραγωγής. Σημαντική θεωρείται, επίσης, και η αλλαγή που επέφερε η βιομηχανοποίηση στη θέση των γυναικών, επιτρέποντας τη συμμετοχή τους στην εργασία, με τη διαφορά, βέβαια, ότι εξακολουθούν να βρίσκονται σε μία κατώτερη κοινωνική θέση από αυτήν των ανδρών, χωρίς τα δικαιώματα ψήφου και έκτρωσης. Σε αυτό το καπιταλιστικό πλαίσιο εδραιώνει και ο Strindberg τους βασικούς του χαρακτήρες, οι οποίοι, μέσω της καταπίεσης που βιώνουν, προσπαθούν τόσο με θεμιτά όσο και με αθέμιτα μέσα να ξεφύγουν από την προκαθορισμένη κοινωνική τους θέση.
Στο επίκεντρο, λοιπόν, βρίσκονται η δεσποινίδα Julie και ο υπηρέτης της Jean, γύρω από τη σχέση των οποίων περιστρέφεται και το μεγαλύτερο μέρος της πλοκής του έργου. Η πρώτη σκηνή λαμβάνει χώρο κατά τον εορτασμό της έναρξης της θερινής περιόδου στην αρχοντική έπαυλη του βαρώνου, ο οποίος λείπει σε ταξίδι. Μέσα στο κλίμα ξέφρενης διασκέδασης βλέπουμε τη νεαρή κόρη του βαρώνου, Juliet, να κατεβαίνει στην κουζίνα και να ξεκινάει έτσι ένα ψυχολογικό παιχνίδι με τον Jean, μέσω μακροσκελών συζητήσεων με ανταλλαγή ύβρεων και έντονων εξομολογήσεων, ενώ σε αρκετές σκηνές σημαντικό ρόλο παίρνει και η παρουσία της Kathleen, μαγείρισσας της έπαυλης και αρραβωνιαστικιάς του Jean.
Στην προσπάθεια του Jean να κατακτήσει την καρδιά της νεαρής κοπέλας και στη δική της επιθυμία να έχει τον έλεγχο της ζωής της, ξετυλίγεται η ματαιοδοξία τους και η αδυναμία που έχουν να αποδεχθούν την εκάστοτε κοινωνική τους τάξη, εξαιτίας της ηλικίας και του φύλου τους. Αρχικά, ο Jean, λόγω της θέσης του στην εργατική τάξη και βιώνοντας την καταπίεση από την αστική τάξη, μετατρέπεται σε έναν άπληστο και χειριστικό άνθρωπο. Η κύρια φιλοδοξία του είναι η κοινωνική του ανέλιξη, καθώς πιστεύει ότι αξίζει μια καλύτερη μεταχείριση. Ωστόσο, τον στόχο του αυτόν επιλέγει να τον πετύχει με την εκμετάλλευση της Miss Julie, καθώς παρουσιάζει τον εαυτό του ως κατώτερο για να καταφέρει να κερδίσει την εύνοιά της, ώστε να του χαρίσει έναν χορό. Όταν, όμως, παίρνει την αποδοχή της και έχοντας εξομολογήσει την αγάπη του για αυτή, αρχίζει να χειρίζεται τα συναισθήματά της, προτείνοντάς της, τελικά, να φύγουν μαζί για μία νέα αρχή. Ο αληθινός χαρακτήρας του, παρόλα αυτά, γίνεται εμφανής μόνο τη στιγμή που εκείνη θα εκφράσει τις αμφιβολίες της, με αποτέλεσμα να την προδώσει, εγκαταλείποντάς την.
Από την άλλη μεριά, η Julie αισθάνεται καταπιεσμένη λόγω της θέσης που έχει σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Αν και ανήκει στην αστική τάξη, ψάχνει τρόπο να ξεφύγει από εκεί, θεωρώντας πως οι συντηρητικές αξίες που όφειλαν να χαρακτηρίζουν τις γυναίκες εκείνης της περιόδου δεν της ταιριάζουν. Η κακομεταχείριση και το μίσος της προς το ανδρικό φύλο βασίζεται κυρίως στον θάνατο της αγαπημένης μητέρας της, αλλά και στον αυστηρό και απόμακρο χαρακτήρα του πατέρα της. Την ίδια στιγμή το κυρίαρχο στοιχείο του χαρακτήρα της, η δύναμη που θέλει να ασκεί στους άνδρες, επισημαίνεται και από τη σχέση που έχει με τον αρραβωνιαστικό της, καθώς του φέρεται εξευτελιστικά, μειώνοντας την ανδρική του φύση με κάθε τρόπο. Παρά τις ιδέες και τη συμπεριφορά της, έχει ανάγκη την παρουσία μιας ανδρικής φιγούρας στη ζωή της και για αυτόν τον λόγο εμπιστεύεται και βασίζεται στον Jean, προκειμένου να δραπετεύσει από την ανιαρή ζωή της. Γενικά, η στάση της παρουσιάζει αναρχικά στοιχεία, από την άποψη ότι θέλει και επιδιώκει να βρει την ελευθερία των δικών της πράξεων και σεξουαλικών επιλογών.
Μέσα στο πλαίσιο ανάγκης για κοινωνική αλλαγή των δύο χαρακτήρων, η Kathleen αποτελεί τον εξισορροπητικό παράγοντα της υπόθεσης. Είναι μία γυναίκα που γνωρίζει τον ρόλο της στον κόσμο και δεν επιθυμεί ούτε την κοινωνική ανέλιξη ούτε την κοινωνική κάθοδο. Αναγνωρίζει τις νόρμες της κοινωνίας και το μόνο που επιθυμεί για την ίδια είναι μια θεοσεβούμενη οικογένεια, η οποία θα ζει από τα γενναιόδωρα «ψίχουλα» της τάξης των ευγενών.
Συμπερασματικά, μπορεί να αναγνωριστεί πως ο Strindberg με το έργο του ήθελε να δώσει έμφαση και μία καθαρή απεικόνιση της κοινωνίας εκείνης της περιόδου. Όντας ο ίδιος ενάντια στους θεσμούς της οικογένειας και της θρησκείας, προσπαθεί να παρουσιάσει ένα αντιπροσωπευτικό μοντέλο της ζωής, όπως εκείνος την είχε βιώσει μέσα από προσωπικές εμπειρίες. Μέσω του έργου Miss Julie εκφράζει μία μισογυνιστική διάθεση, εξαιτίας των συνεχών αποτυχημένων του γάμων. Αλλά, κυρίως, το έργο δείχνει την επιρροή που ένα σύστημα μπορεί να ασκήσει στην ψυχολογική σύνθεση του ανθρώπου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Miss Julie, slps.org, διαθέσιμο εδώ
- Miss Julie: Το θέατρο στον κινηματογράφο, in2life.gr, διαθέσιμο εδώ
