Άρθρο 3 διατάγματος περί αρμοδιότητας των Εμποροδικείων – Θαλάσσιο εμπόριο

Της Δωροθέας Λυπηρίδου,

Ανέκαθεν η Ελλάδα αποτελούσε χώρα με σημαντική εμπορική ανάπτυξη στον θαλάσσιο χώρο, αν και αμφισβητείται το αν έχουν αξιοποιηθεί στο μέγιστο οι δυνατότητες της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Τόσο τα χωρικά ύδατα όσο και η ανοιχτή θάλασσα, αποτελούν εμπορικό χώρο. Ο νόμος θεωρεί εμπορικές πράξεις όσες προβλέπονται στο Βασιλικό Διάταγμα 2/14.5.1835 (Περί αρμοδιότητος Εμποροδικείων), ωστόσο η αρίθμηση είναι ενδεικτική και αυτό διότι ο θαλάσσιος χώρος είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος εμπορίου, ρίσκου, κέρδους και κινδύνου. Από τα παραπάνω συνάγουμε πως κάθε θαλάσσια επιχείρηση και δοσοληψία είναι εμπορικές.

Ειδικότερα ορίζεται κατά το άρθρο 3 ΔΑΕ πως: «Ο νόμος θεωρεί επίσης πράξεις εμπορικάς: Πάσαν επιχείρησιν κατασκευής και πάσαν αγοράν, πώλησιν ή μεταπώλησιν πλοίων, προς την εντός ή εκτός του Κράτους ναυτιλίαν χρησίμων· Όλας τας θαλασσίας αποστολάς· Πάσαν αγοράν ή πώλησιν αρμένων, εξαρτίων και ζωοτροφιών· Πάσαν ναύλωσιν· Παν ναυτικόν δάνειον, όλα τα περί ασφαλειών συναλλάγματα και όσα άλλα αφορώσι την ναυτικήν εμπορίαν· Όλας τας περί μισθώσεως του πληρώματος συμφωνίας και συμβάσεις· Όλας τας προς υπηρεσίαν εμπορικών πλοίων μισθώσεις ναυτικών». Για τις παραπάνω εμπορικές πράξεις που αναγράφονται στον νόμο επειδή, είναι ενδεικτική όπως αναφέραμε η λίστα, θεωρούμε ότι η εκάστοτε πράξη που δεν αναφέρεται ρητά, εμπίπτει σε μία από τις περιπτώσεις που έχουν διευρύνει την λίστα και είναι πρωτότυπα ή αντικειμενικά εμπορική πράξη.

Αναλυτικότερα, για το πρώτο εδάφιο του άρθρου 3 ΔΑΕ, είναι εμπορική κάθε «επιχείρηση» κατασκευής πλοίου και κάθε αγορά, πώληση ή μεταπώληση πλοίου που μπορούν να αποβούν χρήσιμα στην εντός ή εκτός του Κράτους ναυτιλία. Με λίγα λόγια η ναυπήγηση, επισκευή και μεταβίβαση πλοίου, εμπίπτουν στα παραπάνω. Η μεταβίβαση δεν ενδιαφέρει με ποιον τρόπο πραγματοποιήθηκε, ενώ πρέπει να σημειωθεί πως δεν συμπεριλαμβάνεται στον εμπορικό χαρακτήρα η αναγκαστική εκποίηση πλοίου.

Για τις «θαλάσσιες αποστολές» κρίνονται εμπορικές τόσο αυτές που πραγματοποιούνται μέσω πλοίων όσο και εκείνες με άλλα μέσα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η πόντιση καλωδίων, η ναυαγιαίρεση, τα περιηγητικά ταξίδια τουριστικού περιεχομένου.

Σχετικά με τα εξαρτήματα του πλοίου «Πάσαν αγοράν ή πώλησιν αρμένων, εξαρτίων και ζωοτροφιών». Το παραπάνω εδάφιο αναφέρεται στην αμαρτωσιά του ιστιοφόρου, στα εξαρτήματα του καταστρώματος και στις ζωοτροφές που χρησιμοποιούνται επάνω στο πλοίο. Ορίζεται ως εμπορική κάθε αγορά, πώληση ή μεταπώληση των παραπάνω. Παράλληλα κάθε είδους εκμετάλλευσης του πλοίου, από οποιοδήποτε πρόσωπο, είτε τον πλοιοκτήτη και κύριο του πλοίου, είτε από κάποιον τρίτο είναι εμπορικού χαρακτήρα. Η «κάθε ναύλωση (πάσα ναύλωση)» δηλαδή αφορά σε παραχώρηση μέρους ή ολόκληρου του πλοίου με αντάλλαγμα, και για μεταφορές πραγμάτων ή προσώπων μέσω πλοίων.

Κάθε ναυτικό δάνειο «Παν ναυτικόν δάνειον», είναι εμπορική πράξη, ωστόσο αυτό δεν συμπεριλαμβάνει το δάνειο για την αγορά του πλοίου, εκτός αν ληφθεί υπόψη ως παράγωγη εξ αντικειμένου εμπορική πράξη, πράξη δηλαδή αστική παρεπόμενη, που εμπορικοποιείται εξαιτίας κάποιας άλλης κύριας. Ναυτικό δάνειο θεωρείται αυτό που έχει άμεση σχέση με το θαλάσσιο εμπόριο, παρέχεται δηλαδή προς το πλοίο ενόψει κάποιου πλου ή με σκοπό την συνέχεια ταξιδιού, ενέχοντας ο δανειστής τον κίνδυνο. Αξίζει, παρά ταύτα, να σημειωθεί πως στην κατηγορία των «ναυτικών δανείων» ενσωματώνεται η περίπτωση που επιβάλλει εξαιτίας κρίσιμης κατάστασης, τη σύναψη δανείου από τον πλοίαρχο.

Για τις συμβάσεις θαλάσσιας ασφάλισης, «Όλα τα περί ασφαλειών συναλλάγματα» που περιλαμβάνουν τόσο την ασφάλιση του ίδιου του πλοίου, όσο και των επιβατών, πρέπει να σημειωθεί πως είναι αμφιμερώς εμπορική πράξη, είναι δηλαδή πρωτότυπα εμπορική πράξη και για τα δύο μέρη, τον ασφαλιστή και τον ασφαλιζόμενο. Ταυτόχρονα, εμπορικές είναι και «όλες οι συμφωνίες και συμβάσεις περί μισθώματος του πληρώματος», δηλαδή συμβάσεις ναυτολόγησης. Συμβάσεις με το προσωπικό (πλήρωμα) του πλοίου το οποίο λειτουργεί ως τέτοιο, συνεπώς η οποιαδήποτε άλλη χρήση του πλοίου με απασχόληση προσωπικού, δεν συνιστά εμπορική πράξη. Οι συμβάσεις με ναυτικούς που υπηρετούν το πλοίο, εκτός αυτού, εντάσσονται στην τελευταία κατηγορία που προβλέπει το άρθρο 3 «όλας τας προς υπηρεσίαν εμπορικών πλοίων μισθώσεις ναυτικών» και αποτελούν εμπορικές πράξεις.

Η εμπορικότητα σε ναυτικές επιχειρήσεις διευρύνεται, όπως σημειώθηκε, και σε πράξεις εκτός λίστας, που σχετίζονται με το θαλάσσιο εμπόριο, αποδίδοντας και εκεί τον εμπορικό χαρακτήρα. Αυτό αποτυπώνεται στα υπόλοιπα συναλλάγματα που αναφέρονται μέσα στο άρθρο 3, τα οποία αφορούν την εμπορική ναυτιλία «όσα άλλα αφορώσι την ναυτικήν εμπορίαν». Εύλογο είναι επομένως το ερώτημα που γεννάται, σχετικά με τις πολεμικές και δημόσιες εμπορικές αποστολές για το αν εμπίπτουν στο πεδίο των εμπορικών πράξεων, στο οποίο απαντάται πως οι πρώτες αποκλείονται της εμπορικότητας, ενώ οι τελευταίες δραστηριότητες χαρακτηρίζονται εμπορικές μόνο αν κινούνται στο πλαίσιο της οικονομικής αρχής.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ

• Ευάγγελος Εμμ. Περάκης, ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, Οκτώβριος 2018 (2^η αναθεωρημένη έκδοση)