Του Χαράλαμπου Βελλιανίτη,
Η Κυβέρνηση του κυρίου Μητσοτάκη, εξελθούσα νικήτρια από τις τελευταίες εκλογές, ξεκίνησε για μια ακόμα τετραετία. Παρόλα αυτά, η προηγούμενη θητεία της έχει πολλά σημεία, τα οποία παρέμειναν ανεξίτηλα, αν όχι για όλους, σίγουρα για πολλούς. Ένα εξ αυτών των σημείων είναι ασφαλώς και η σύγκρουση με τον καλλιτεχνικό χώρο στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Αρχικά, με τον νόμο 4692/2020 και την Υπουργική Απόφαση υπ’ αριθμόν 74181/Δ2, υπογραφούσα από την τότε Υφυπουργό Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη, στις 15/06/2020, τα μαθήματα (επιλογής) που αφορούσαν τις τέχνες εξοβελίζονταν από το σχολικό πρόγραμμα των Λυκείων, ενώ σε Γυμνάσιο και Δημοτικό, κατείχαν έκαστο από μια ώρα εβδομαδιαίος, πλην των εικαστικών στην Α’ και τη Β’ τάξη του Δημοτικού, που διδάσκονταν για δύο ώρες εβδομαδιαίως. Έπειτα, στις 17/12/2022, εκδόθηκε το Προεδρικό διάταγμα 85/2022, με το οποίο υποβαθμίστηκαν τα πτυχία των καλλιτεχνικών σχολών, από Ανώτατης σε Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Οι αντιδράσεις σχετικά με αυτές τις κυβερνητικές πράξεις πολλές, τόσο από συνδικαλιστικά όργανα, όπως η ΟΛΜΕ και η Ένωση Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων, όσο και από απλούς πολίτες και μαθητές. Έντονη ήταν η κινητοποίηση του φοιτητικού και καλλιτεχνικού κινήματος, με πληθώρα καταλήψεων και πορειών διαμαρτυρίας επιπλέον, αλλά και των κοσμητόρων εννέα πανεπιστημιακών τμημάτων, το αντικείμενο των οποίων σχετίζεται ή συμπεριλαμβάνει την μουσική, που έστειλαν επιστολή προς τον Πρωθυπουργό.
Σαφώς, η Κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν θα μπορούσε να αδιαφορήσει για την «ανυπαρξία» καλλιτεχνικών σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και γι’ αυτό σύστησε τρεις επιτροπές για τη δημιουργία πανεπιστημιακού επιπέδου σπουδών στην ορχηστρική τέχνη, τη δραματική τέχνη και τη μουσική. Οι διαμαρτυρόμενοι, κυρίως από τους συνδικαλιστικούς φορείς, αλλά και το φοιτητικό κίνημα, κάνουν λόγο για πλάγια πριμοδότηση του ιδιωτικού τομέα με αυτή την κίνηση, μιας και δεν είναι λίγα τα κολέγια που προσφέρουν ανώτατη εκπαίδευση επί των τεχνών, όντας συνεργαζόμενα με ξένα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Όσον αφορά την Υπουργική Απόφαση που προαναφέρθηκε, ίσως σε μικρότερο βαθμό, δίνει πλεονεκτήματα στον ιδιωτικό τομέα, μιας και δεν είναι λίγα τα ιδιωτικά σχολεία, ανεξαρτήτως βαθμίδας, τα οποία δραστηριοποιούνται έντονα στον καλλιτεχνικό χώρο, παράλληλα με το πρόγραμμα διδασκαλίας τους, δημιουργώντας ορχήστρες ή καλλιτεχνικές ομάδες. Επιπλέον, πολλά παιδιά, τα οποία ενδιαφέρονται για τις εκδιωχθείσες τέχνες, θα στραφούν σε ιδιωτικές εικαστικές Σχολές και Ωδεία. Άλλα πάλι, τα οποία θέλουν να ακολουθήσουν σχετικές σπουδές σε τμήματα, όπως η γραφιστική, θα αναγκαστούν να γραφτούν σε τέτοιες Σχολές ή και φροντιστήρια για την εξάσκηση του σχεδίου (γραμμικού ή ελεύθερου), που αν και πανελλαδικώς εξεταζόμενο, αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα.
Η Κυριακούλα Έλλη Μεταξά Λεβή, κάτοχος πτυχίου και διπλώματος στην κλασσική κιθάρα, καθώς και πτυχίων Ανώτατων θεωρητικών και σύνθεσης, μέλος του Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου και Διευθύντρια Ωδείου, αναφέρει πως η μουσική γαληνεύει τον άνθρωπο και βοηθάει στην ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Θέση της είναι ότι τα παιδιά μακριά από τη μουσική αναπτύσσουν πιο άγρια ένστικτα. Στα καλλιτεχνικά σχολεία, είπε, οι μαθητές αναπτύσσουν σεβασμό και συνεργατικότητα, μέσα από τα μουσικά σύνολα που οργανώνονται, ή άλλα δρώμενα. Οι τέχνες καθοδηγούν τα παιδιά προς την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και προσφέρουν καλαισθησία και ηρεμία, με την τελευταία να είναι ιδιαίτερα σημαντική στους εφήβους. Δεν είναι τυχαίο που οι Αρχαίοι μάθαιναν τόσο γυμναστική όσο και μουσική, με τη δεύτερη να εξισορροπεί τον άνθρωπο κατά το ρητό «νους υγιής σε σώμα υγιές».
Σε ερώτηση που της έγινε για τη στάση του κράτους απέναντι στην τέχνη, απάντησε πως το κράτος δεν ασχολείται με αυτό το θέμα ευρύτερα, μιας και τα προγράμματα σπουδών στα Ωδεία δεν έχουν αλλάξει από το ‘50. Είναι αναγκαία η οικοδόμηση ενός αναβαθμισμένου συστήματος εκπαίδευσης επί των τεχνών. Στην Αγγλία, στον εκπαιδευτικό ρου, οι τέχνες εντάσσονται στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, με την ευκαιρία κάποιου να γίνει σολίστας (στη μουσική) να έχει, πια, χαθεί. Τελικώς, σε ερώτηση για το αν η ίδια, εξαιτίας της επαγγελματικής της ιδιότητας, θα στήριζε την ανάπτυξη ενός σύγχρονου και δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος που θα περιείχε τις τέχνες, αποκρίθηκε πως «πρωτίστως είμαι μουσικός και μετά ωδειάρχεισα» και ότι πάντα είναι πρόθυμη να διδάξει εθελοντικά και να δώσει και υποτροφίες, σε ωδειακό επίπεδο. Ο άνθρωπος, χωρίς τέχνη, είναι αμόρφωτος, δηλώνει καταληκτικά, και χειραγωγήσιμος.
Πράγματι, η τέχνη έχει πολλά οφέλη στα παιδιά και ευρύτερα στον άνθρωπο. Σε διπλωματική εργασία του ανοικτού Πανεπιστημίου, με τίτλο «Η διερεύνηση του ρόλου της Τέχνης στη Συναισθηματική Νοημοσύνη των ενηλίκων με μέτρια διανοητική αναπηρία», της Σταματίνας Γεωργοβρεττάκου, υποστηρίζεται -μέσα από έρευνα- η σχέση των τεχνών με τη συναισθηματική νοημοσύνη, δεξιότητα απαραίτητη στην εποχή που ζούμε.
Η δικαιολογία της Κυβέρνησης στην αφαίρεση των καλλιτεχνικών μαθημάτων –την οποία τελικώς, το άρθρο αυτό θέλει να παραθέσει και εξετάσει– είναι η μη προσέλκυση του μαθητικού ενδιαφέροντος και τα πολύ χαμηλά ποσοστά συμμετοχής. Η ερώτηση, όμως, είναι μια: Γιατί, μιας και οι τέχνες έχουν τόσο μεγάλη θετική επιρροή στον άνθρωπο, όπως δείχνουν έρευνες και υποστηρίζουν καλλιτέχνες, δεν επιχειρήθηκε η προσέλκυση του μαθητικού ενδιαφέροντος και αντ’ αυτού, απλώς, αφαιρέθηκαν από το πρόγραμμα;
Η εποχή μας τρέφει τον άνθρωπο με μια χρησιμοθηρική αντίληψη των πάντων. Τα ιδανικά καταλύονται στον βωμό του «ο σκοπός αγιάζει τα (χρήσιμα) μέσα». Η τεράστια ανεργία, επίσης, και ο πληθωρισμός ενισχύουν την αντίληψη αυτή. Οπότε, μια εκδοχή σε σχέση με τις κυβερνητικές αυτές αποφάσεις, ίσως είναι η αλλαγή δεξιοτήτων στον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας, με σκοπό την καταπολέμηση της ανεργίας. Από την άλλη, και σε αυτό δίκαια τοποθετήθηκε η κυρία Μεταξά Λεβή, η τέχνη μορφώνει. Συνεπώς, και με μια πιο κριτική ματιά, εκκινούμενοι από την μαρξιστική θεωρία του Antonio Gramsci, στην οποία γίνεται λόγος για ιδεολογική ηγεμονία από μεριάς της άρχουσας τάξης (και του κράτους), αλλά και τμήμα της κοινωνίας (πολιτική κοινωνία), ο κυβερνητικός αποκλεισμός των τεχνών από ηλικίες που πολιτικά έχουν αρχίσει να ωριμάζουν, μπορεί να στοχεύει στη διαιώνιση αυτής της «ηγεμονίας» και του «συστήματος». Γιατί ας μην ξεχνάμε πως η όποια τέχνη επηρεάζεται και επηρεαζόταν από την Κοινωνία και την Ιστορία.
Ο καθένας, μπορεί να επιλέξει και να αιτιολογήσει τις εν λόγω κυβερνητικές πράξεις όπως νομίζει… Ένα είναι σίγουρο: ο μαθητικός βίος είναι πιο πλούσιος, καρπερός και πολύχρωμος με τις τέχνες μέσα του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΑΡΕΝ: Επαναφορά της καλλιτεχνικής παιδείας – Σχέδιο σε κάθε σχολείο, alfavita.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το νέο ωρολόγιο πρόγραμμα Γενικού και Εσπερινού Λυκείου, alfavita.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ένωση Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων: Έξωση της Καλλιτεχνικής Παιδείας από το Γενικό Λύκειο, alfavita.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κατάργηση καλλιτεχνικών μαθημάτων: Τι ισχύει και τι απαντά το υπουργείο Παιδείας, ethnos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η διερεύνηση του ρόλου της Τέχνης στη Συναισθηματική Νοημοσύνη των ενηλίκων με μέτρια διανοητική αναπηρία, apothesis.eap.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πτυχία καλλιτεχνών: Νέο «πριμ» στα κολέγια η υποβάθμιση και «τρεις σε μια» οι επιτροπές αναβάθμισης, alfavita.gr, διαθέσιμο εδώ
