Της Αναστασίας Κούρλα,
Ο Ανδρέας Φραγκιάς γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα, με καταγωγή από τα Σφακιά της Κρήτης. Ήταν γιος του Εμμανουήλ και της Αλεξάνδρας Φραγκιά. Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Πρότυπο Λύκειο (πρακτικό τμήμα), στο περιοδικό του οποίου «Μαθητική Ζωή» δημοσίευσε τα πρώτα του έργα πιο συγκεκριμένα τέσσερα διηγήματα. Στη συνέχεια, γράφτηκε στην ΑΣΟΕΕ αλλά δεν κατόρθωσε να αποκτήσει πτυχίο, καθώς εντάχθηκε ενεργά στην εθνική αντίσταση και συγκεκριμένα στο τμήμα της πληροφόρησης, στην απογευματινή εφημερίδα του ΕΑΜ «Ελεύθερη Ελλάδα».
Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου εξορίστηκε για τα αριστερά φρονήματά του στην Ικαρία για 8 μήνες, από τον Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβριο του 1947. Το κατηγορητήριο βασιζόταν στο νόμο περί ληστείας που προέβλεπε ποινές για τους παρέχοντες άσυλο στους ληστές, δηλαδή στους κομμουνιστές. Τον Σεπτέμβριο του 1949 όφειλε να εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, όμως οι πολιτικές πεποιθήσεις του, τον οδήγησαν στη Μακρόνησο, όπου παρέμεινε μέχρι την αφυπηρέτησή του το 1952.
Στο πέρασμα του χρόνου και κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Ανδρέας Φραγκιάς έγινε ένας λαμπρός δημοσιογράφος και συγγραφέας. Εξέδωσε μόλις τέσσερα μυθιστορήματα σε μία περίοδο 31 ετών: «Άνθρωποι και Σπίτια» (1955), «Καγκελόπορτα» (1962), «Λοιμός» (1972) και «Το Πλήθος» (σε δύο τόμους, 1985 και 1986), το οποίο τιμήθηκε με το Α’ Βραβείο Μυθιστορήματος το 1987. Εντάσσεται στην πρώτη μεταπολεμική γενιά (γενιά της αντίστασης ή γενιά της ήττας) με υπαρξιακά τραύματα και πολιτικό προβληματισμό. Σε όλα του τα έργα χρησιμοποιεί ηθικό ρεαλισμό με λυρικά στοιχεία. Καθιστά φανερή τη σχέση έλξης – άπωσης με τον ρεαλισμό. Ακολουθεί έναν αργό αφηγηματικό ρυθμό με σύμβολα και αυτοσυμβολοποίηση της πραγματικότητας.
Οι περιγραφές του αφομοιώνουν την ψυχική κατάσταση των ηρώων, αφού έχει εμμονή με την περιγραφική λεπτομέρεια, αλλά δεν προσδιορίζει ποτέ το χρόνο και το χώρο. Η ατομική περιπέτεια των ηρώων του εντάσσεται στους μηχανισμούς της απρόσωπης ιστορίας κι ενός αλλοτριωτικού κοινωνικοοικονομικού συστήματος, χωρίς να χάνουν την ατομικότητα τους που υπόκειται στο κινητό της φθοράς και της αλλοτρίωσης. Δεν αναπτύσσονται ως άτομα, αλλά ως δείκτες κοινωνικής παθογένειας. Η γραφή του αποτελείται από μία ρεαλιστική απεικόνιση μιας κατάστασης που μέσω της χειρότερης κατάληξης των γεγονότων λειτουργεί ως αλληγορία. Εξάλλου, στην μεταπολεμική πεζογραφία, ο ρεαλισμός επανέρχεται ως αίτημα επιχείρησης συγχρονισμού με τις σύγχρονες τάσεις και αποδόσεις ρεαλιστικών καταστάσεων που θα αποφύγουν την λογοκρισία.
Συγκεκριμένα, στο έργο του «Λοιμός» απεικονίζεται, με σύμβολα και στοιχεία φανταστικά, όχι μια υποθετική εξέλιξη του κόσμου προς το χειρότερο, ούτε ένα ιστορικό γεγονός μέσα από βιβλία, αλλά από την προσωπική του εμπειρία μια υπαρκτή κατάσταση. Ωστόσο, αποστασιοποιείται από την προσωπική του μαρτυρία και την αποκάλυψη της ταυτότητας του. Δημιουργεί ένα πεδίο αμφιβολίας τόσο στους ίδιους τους ήρωες, όσο και στους αναγνώστες. Γενικότερα, πλέκει την αφήγηση του σε ένα σχήμα πραγματικού-φανταστικού-παράλογου. Η επιφανειακή αοριστία δίνει την εντύπωση της αποσπασματικότητας και της έλλειψης συνοχής, καθιστώντας αδύνατη την παρακολούθηση της υπόθεσης. Έτσι, διαγράφονται στο βάθος του κειμένου στοιχεία που φέρνουν σε σύγκρουση την λογική με την αίσθηση του τυχαίου και του άσκοπου.
Μεταφράσεις των βιβλίων του έχουν γίνει στα Γερμανικά, τα Γαλλικά, τα Ρωσικά, τα Ρουμανικά και τα Ουγγρικά. Το 2000 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργο του. Το 1960 έγραψε το σενάριο της ταινίας «Το μεγάλο κόλπο» του Χρήστου Θεοδωρόπουλου και το 1962 το θεατρικό έργο «Πέντε Στρέμματα Παράδεισος» μαζί με τον Γεράσιμο Σταύρου. Το μυθιστόρημά του «Η Καγκελόπορτα» έγινε ταινία το 1978 από τον σκηνοθέτη Δημήτρη Μακρή, ενώ η ταινία «Happy Day» (1976) του Παντελή Βούλγαρη έχει βασιστεί στο έργο του «Ο λοιμός».
Ο Αντρέας Φραγκιάς άφησε την τελευταία του πνοή στις 6 Ιανουαρίου του 2002 στην γενέτειρά του, τα Σφακιά, σε ηλικία 81 ετών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Έρη Σταυροπούλου, «Προτάσεις ανάγνωσης για τη πεζογραφία μιας εποχής», Εκδόσεις Σόκολη, Αθήνα 2005
- Αντρέας Φραγκιάς, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
