Της Στέλλας Κίζυλη,
Η κοινωνική ασφάλιση, ως βασικός θεσμός μιας ευνομούμενης και δημοκρατικής κοινωνίας, αποβλέπει πρωτίστως στην εξασφάλιση του κεκτημένου βιοτικού επιπέδου του εργαζόμενου με την αναπλήρωση του «χαμένου» εισοδήματος, λόγω της επέλευσης ασφαλιστικού κινδύνου, αλλά και εν γένει στην άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων μέσω της αναδιανομής εισοδήματος. Για την υλοποίηση των στόχων αυτών καθιερώνεται η υποχρεωτική ασφάλιση ή ασφάλιση εκ του νόμου, η οποία είναι δημόσια, παρέχεται, δηλαδή, αποκλειστικά από δημόσιους φορείς, καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό και τις εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων και οφείλει να εξασφαλίζει την κάλυψη αναγκών από απώλεια εισοδήματος σε περιπτώσεις ασθένειας, μητρότητας, αναπηρίας ή γήρατος. Επομένως, η λειτουργία της κοινωνικής ασφάλισης πρέπει να είναι συλλογική και να διέπεται από τις αρχές της υποχρεωτικότητας, της καθολικότητας και της ανταποδοτικότητας μεταξύ των γενεών.
Κατά την αρχή της τυπικής ασφάλισης, η οποία είναι καίριας σημασίας στο ασφαλιστικό δίκαιο, αν κάποιος κατέβαλλε μεν τακτικά τις ασφαλιστικές εισφορές ως ασφαλισμένος σε οργανισμό κοινωνικής ασφάλισης, θεωρώντας προφανώς με καλή πίστη ότι υπάγεται στην ασφάλισή του και ο οργανισμός δε εισέπραττε ανεπιφύλακτα τις εισφορές αυτές, η αμφισβήτηση από τον οργανισμό μετά την πάροδο μακρού- κατ’ εύλογη κρίση- χρόνου, αντίκειται στις αρχές της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης και της χρηστής διοίκησης. Αυτό ορίζεται ευθέως και στο άρθρο 34 παρ 3. του ν. 4387/16, σύμφωνα με το οποίο πρόσωπα που έχουν υπαχθεί καλόπιστα στην ασφάλιση των εντασσόμενων στον e-ΕΦΚΑ φορέων, τομέων, κλάδων και λογαριασμών, ενώ δεν συνέτρεχαν οι νόμιμες προϋποθέσεις, συνεχίζουν την ασφάλισή τους στον e-ΕΦΚΑ για όσο διάστημα διατηρούν την ιδιότητα ή απασχόληση για την οποία υπήχθησαν στην ασφάλιση των εντασσόμενων στον e-ΕΦΚΑ φορέων, τομέων, κλάδων και λογαριασμών.
Καταστάσεις λοιπόν και πραγματικά περιστατικά, τα οποία δημιουργούν δικαιώματα υπέρ του διοικούμενου είναι ανεκτές, εφόσον δεν προκύπτουν από δόλια ενέργεια του τελευταίου. Έτσι στην τυπική ασφάλιση, αυτό που ενδιαφέρει κυρίως είναι η συνδρομή καλής ή κακής πίστης στο πρόσωπο του διοικούμενου. Επιπλέον, η τυπική ασφάλιση δεν αποβλέπει αφηρημένα στην προστασία της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης αλλά στην προστασία αυτών των επωφελών για τον διοικούμενο καταστάσεων. Η μόνη περίπτωση, στην οποία η αρχή κάμπτεται, είναι όταν υπάρχει ρητή αντίθετη διάταξη ή διάταξη, από την οποία συνάγεται σαφώς ότι δεν χωρεί η εφαρμογή της αρχής αυτής.
Στον αντίποδα της υποχρεωτικότητας και της «εξουσιαστικής» επιβολής ρυθμίσεων που αφορούν την πρόσβαση, το περιεχόμενο και την αποχώρηση από την ασφαλιστική σχέση, έρχεται ο θεσμός της προαιρετικής ασφάλισης, χαρακτηριστικό γνώρισμα του οποίου είναι η ιδιωτική βούληση. Έτσι, γίνεται αντιληπτό ότι ο νόμος δεν αποκλείει πλήρως την ιδιωτική βούληση από την κοινωνικοασφαλιστική σχέση, αλλά της παραχωρεί έναν επιβοηθητικό ρόλο ιδίως όταν η αποδοχή της υποχρεωτικότητας δημιουργεί κενά προστασίας. Ειδικότερα, η προαιρετική ασφάλιση επιτρέπει στους ασφαλισμένους, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, οι οποίοι για οποιοδήποτε λόγο δεν παρέχουν πλέον εργασία, δηλαδή πρόσωπα που ενώ διετέλεσαν στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ, έπαυσαν να είναι ενεργοί ασφαλισμένοι του, να συνεχίσουν την ασφάλισή τους στον e-ΕΦΚΑ. Η δυνατότητα προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης επιτρέπει τη μη απώλεια του ήδη συμπληρωθέντος χρόνου και απευθύνεται ιδιαίτερα σε όσους πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν στο εγγύς μέλλον, αλλά αδυνατούν να συνεχίσουν την υποχρεωτική ασφάλιση λόγω διακοπής της εργασίας ή της εν γένει δραστηριότητάς τους.
Όσον αφορά στο χρόνο προαιρετικής ασφάλισης, αυτός λογίζεται ως χρόνος κανονικής ασφάλισης και λαμβάνεται υπόψη για τη χορήγηση παροχών, εκτός από την περίπτωση των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, καθώς σε αυτά εκλείπει η πραγματική απασχόληση σε εργασίες που προβλέπονται στο σχετικό Κανονισμό. Οι ασφαλισμένοι που δύνανται να συνεχίσουν προαιρετικά την ασφάλισή τους πρέπει να πληρούν σωρευτικά τις προϋποθέσεις του ν.4387/16. Ειδικότερα, δικαίωμα έχουν αυτοί που έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον πέντε έτη, εκ των οποίων τουλάχιστον ένα έτος εντός της τελευταίας πριν την υποβολή της αίτησης πενταετίας και υποβάλλουν τη σχετική αίτηση εντός δώδεκα μηνών από την τελευταία ασφάλισή τους σε φορέα, κλάδο ή λογαριασμό κύριας ασφάλισης ή που έχουν πραγματοποιήσει οποτεδήποτε στην υποχρεωτική ασφάλιση δέκα έτη εργασίας, ανεξάρτητα από τον χρόνο υποβολής της αίτησης για προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης. Το ποσό της μηνιαίας εισφοράς βαρύνει εις ολόκληρον τον προαιρετικά ασφαλισμένο και αναλογεί στις εισφορές μισθωτού και εργοδότη των κλάδων στους οποίους ασφαλίζεται, ενώ η καταβολή των εισφορών έχει προαιρετικό χαρακτήρα και συνεπώς αποτελεί δικαίωμα του ασφαλισμένου. Η δε διακοπή καταβολής επιφέρει την απώλεια της προστασίας και όχι την ενεργοποίηση του μηχανισμού αναγκαστικής είσπραξης.
Εν κατακλείδι, τόσο ο θεσμός της τυπικής όσο και ο θεσμός της προαιρετικής ασφάλισης, αν και διαφέρουν στα επιμέρους στοιχεία τους, αποβλέπουν σε έναν κοινό στόχο που δεν είναι άλλος από τη διασφάλιση όσο το δυνατόν πληρέστερης προστασίας – ασφαλιστικής κάλυψης του ασφαλισμένου από την επέλευση των ασφαλιστικών κινδύνων και την πραγμάτωση της κοινωνικής αλληλεγγύης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η αρχή της τυπικής ασφάλισης στον ΟΑΕΕ, kremalis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Προαιρετική ασφάλιση δημοσίων υπαλλήλων, μισθωτών, επαγγελματιών, oenet.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δίκαιο Κοινωνικής Ασφάλισης, Άγγελος Στεργίου, Δ’ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2020
