Του Κωνσταντίνου Μεταξά,
Η Δουνκέρκη είναι ίσως η πιο… βρετανική ταινία του Nolan, τουλάχιστον όσον αφορά το θέμα. Η Δουνκέρκη είναι ένα μοναδικό βρετανικό φαινόμενο. Η εκκένωση περισσότερων από 300.000 Βρετανών και Γάλλων στρατιωτών από τη Δουνκέρκη τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1940 έχει γίνει μέρος της βρετανικής λαϊκής ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενώ ο ιστορικός Joshua Levine επισημαίνει ότι πολλοί Αμερικανοί θα έβλεπαν ένα περιστατικό όπως η μάχη της Δουνκέρκης ως «τρομερή ήττα», η ιστορικός προφορικού λόγου Penny Summerfield υποστηρίζει ότι η Δουνκέρκη κατέχει «μια εικονική θέση στη βρετανική κουλτούρα». Η ομιλία του Churchill στη Βουλή των Κοινοτήτων μετά την εκκένωση έχει γίνει μια από τις πιο εμβληματικές ομιλίες σε καιρό πολέμου στην ιστορία. Το «πνεύμα της Δουνκέρκης» έχει εισέλθει στο λαϊκό λεξικό για να περιγράψει τη στάση που δεν λέει ποτέ να πεθάνει και που συχνά καταφέρνει να αρπάξει κάποια μικρή νίκη από τα σαγόνια της τεράστιας ήττας.
Όπως πολλές από τις ταινίες του Nolan, η Δουνκέρκη έχει τις ρίζες της σε μια προσωπική εμπειρία του σκηνοθέτη. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ο Nolan και η Thomas ξεκίνησαν ένα ταξίδι με πλοίο στη Μάγχη, μαζί με έναν φίλο τους από το κολέγιο. «Συνηθίζαμε να κάνουμε εκδρομές με το σκάφος ενός φίλου τα Σαββατοκύριακα, συνήθως γύρω από τις νότιες ακτές, αλλά ήταν Σαββατοκύριακο του Πάσχα, οπότε είχαμε λίγο παραπάνω χρόνο και μας πρότεινε τη Δουνκέρκη», θυμάται η Thomas. Οι καιρικές συνθήκες μετέτρεψαν αυτό που θα έπρεπε να είναι ένα ευχάριστο ημερήσιο ταξίδι σε μια 19ωρη δοκιμασία. Nolan: «Ήταν μια πολύ έντονη εμπειρία, και κανείς δεν μας έριχνε βόμβες». Τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν το ενδιαφέρον για την ιστορία της πραγματικής εκκένωσης της Δουνκέρκης που είχε λάβει χώρα το καλοκαίρι του 1940.
Η ιδέα αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε με την πάροδο του χρόνου. «Η ιδέα διηθήθηκε για πολλά χρόνια», λέει ο Nolan. «Πριν από περίπου πέντε ή έξι χρόνια, η Emma άρχισε να μου δίνει μαρτυρίες από πρώτο χέρι από ανθρώπους που είχαν βρεθεί εκεί. Αυτό μου άνοιξε κάτι όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσες να ασχοληθείς με αυτή την ιστορία». Η Thomas είχε σπουδάσει ιστορία στο πανεπιστήμιο και η μάχη της Δουνκέρκης την ενδιέφερε πάντα πολύ. Έδωσε στον σύζυγό της και συνεργάτη της στην παραγωγή ένα αντίγραφο του βιβλίου του Joshua Levine Forgotten Voices of Dunkirk, το οποίο τον ενέπνευσε να αρχίσει να συγκεντρώνει μια αφήγηση βασισμένη σε αυτές τις αφηγήσεις από πρώτο χέρι. Ο Levine έγινε ιστορικός σύμβουλος για την ταινία και έγραψε, μάλιστα, ένα βιβλίο για τη σχέση της ταινίας με τα ιστορικά γεγονότα που την ενέπνευσαν.
Ο Nolan και η Thomas είχαν πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι η Δουνκέρκη θα ασχολούνταν με κάτι που αποτελούσε μέρος της βρετανικής ιστορίας και ταυτότητας. «Ως Βρετανοί, έχει μια πολύ ιδιαίτερη απήχηση, δεν υπάρχει αμφιβολία», λέει ο Nolan. Κατά την παρουσίαση της ταινίας στη Warner Brothers, τόσο ο Nolan όσο και η Thomas ήταν ανένδοτοι στο ότι έπρεπε να συμμετέχουν Βρετανοί ηθοποιοί και δεν μπορούσαν να επιλεγούν Αμερικανοί ηθοποιοί. Το cast που, τελικά, εμφανίστηκε στη Δουνκέρκη θα ήταν κατά κύριο λόγο βρετανικό. Η «βρετανικότητα» της Δουνκέρκης αποτελεί σαφή αντίθεση με την έντονη «αμερικανικότητα» του Interstellar. Αν το Batman Begins και το The Prestige έπαιξαν με τη σχέση μεταξύ των δύο πατρίδων του Nolan μέσα στις επιμέρους αφηγήσεις και παραγωγές τους, το Interstellar και η Δουνκέρκη παρέχουν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σε δύο διαφορετικές ταινίες. Κατά κάποιον τρόπο, σε αυτές τις διαδοχικές ταινίες, ο Nolan παίζει συνειδητά με τους εθνικούς μύθους των δύο χωρών που θεωρεί πατρίδα του. Η ιστορική θέση που κατέχει η εκκένωση της Δουνκέρκης στη βρετανική λαϊκή συνείδηση θα μπορούσαμε να πούμε ότι αντικατοπτρίζει την εκτίμηση που απολαμβάνει η αμερικανική λαϊκή κουλτούρα για τη N.A.S.A. και τη διαστημική «κούρσα».
Όσον αφορά αυτήν τη διχοτόμηση μεταξύ των δύο ταινιών, είναι ίσως κατατοπιστικό ότι το Interstellar είναι μια ταινία επιστημονικής φαντασίας που εκτυλίσσεται ρητά στο μέλλον, ενώ η Δουνκέρκη είναι η πρώτη ιστορική ταινία στη φιλμογραφία του Nolan.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mooney D.: Christopher Nolan: A critical study of the films. McFarland. 2018.
- Frayling, C.: Cinema: The whole story (P. Kemp, Ed.). Thames & Hudson. 2019.
