Της Ελένης-Παναγιώτας Μινάι,
Είναι ευρέως γνωστό και ιδιαίτερα στους χριστιανούς ότι το όνομα Λάζαρος και ο όρος νεκρανάσταση είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με ένα από τα θαύματα που ο Ιησούς Χριστός διετέλεσε όσο βρισκόταν εν ζωή. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ότι ο Χριστός ειδοποιήθηκε πως ο φίλος του Λάζαρος βρισκόταν βαριά άρρωστος και του ζητήθηκε να τον επισκεφτεί. Ο Λάζαρος, όμως, απεβίωσε πριν προλάβει να τον επισκεφτεί, έτσι όταν έφτασε ο Ιησούς Χριστός στο μνήμα του, αν και τέσσερις μέρες μετά το θάνατο του, λέγοντας τη γνωστή φράση: «Λάζαρε δέβρω έξω» πέτυχε κάτι το αδιανόητο για τη θνητή ανθρώπινη φύση, την ανάσταση του.
Ανάσταση σημαίνει έγερση από τον τάφο, επαναφορά στη ζωή. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό στην πραγματική ζωή, όταν πάψει η καρδιακή και εγκεφαλική λειτουργία τότε θεωρούμε ότι ο άνθρωπος είναι κλινικά νεκρός. Υπάρχει, όμως, μια περίπτωση στην οποία ασθενής μετά από καρδιακή ανακοπή και προσπάθεια για επαναφορά, ανακηρύσσεται νεκρός και στην πορεία εμφανίζει σημεία ζωής (αυτόματη επαναφορά κυκλοφορικού συστήματος). Αν και αυτό το περιστατικό που μόλις περιγράψαμε ονομάζεται «φαινόμενο του Λαζάρου», είναι ένας αρκετά παραπλανητικός τίτλος διότι ο ασθενής που εμφάνισε αυτό το φαινόμενο δεν επανήλθε στη ζωή, απλά δεν είχε πεθάνει εξαρχής.
Αναλυτικότερα, πρόκειται για μία σπάνια κατάσταση στην οποία έχουμε καρδιακή ανακοπή (παύση της κυκλοφορίας του αίματος) και εφαρμόζεται καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) για την επαναφορά της καρδιακής λειτουργίας. Οι προσπάθειες, όμως, αποδεικνύονται αναποτελεσματικές, καθώς δεν επανέρχεται ο ασθενής με αποτέλεσμα να ανακοινώνεται επίσημα ο θάνατος του και να παύουν όλες οι ενέργειες για επαναφορά στη ζωή. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι λεπτά ή και ώρες μετά παρατηρούμε σημεία που υποδηλώνουν ότι υπάρχει αναπνευστική λειτουργία ή βλέπουμε κινήσεις. Όταν συμβεί αυτό, κάποιος υγειονομικός κρίνει αν η κυκλοφορία του αίματος έχει επανέλθει και προσφεύγουν στις κατάλληλες παρεμβάσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν επιβιώνουν για πολύ μετά την επαναφορά της κυκλοφορίας του αίματος, ενώ το ένα τρίτο όλων των περιστατικών έχουν πλήρη ανάνηψη και επαναφορά στη κανονική λειτουργία .
Αποτελεί ένα ανεξήγητο φαινόμενο, διότι δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιος είναι ο μηχανισμός που φέρει αυτό το αποτέλεσμα. Υπάρχουν πιθανά σενάρια τα οποία, όμως, δεν είναι ικανά να το εξηγήσουν πλήρως. Μια υπόθεση είναι ο δυναμικός υπερπληθωρισμός. Αυτό συμβαίνει όταν ο χειροκίνητος αερισμός που παρέχεται κατά τη διάρκεια της ανάνηψης είτε παρέχει υπερβολική ποσότητα αέρα είτε εκτελείται πολύ γρήγορα, με ανεπαρκή χρόνο για εκπνοή. Κατά την κανονική εισπνοή, δημιουργούνται μικρές πιέσεις που επιτρέπουν στους πνεύμονες να φουσκώνουν. Αυτές οι πιέσεις μειώνονται κατά την εκπνοή. Όταν οι πνεύμονες διατείνονται πλήρως, ο αέρας παγιδεύεται στους πνεύμονες και η τελική ενδοπνευμονική πίεση αυξάνεται. Αυτή η πίεση μπορεί να προκαλέσει μείωση του ρυθμού της ροής του αίματος πίσω στην καρδιά (τη φλεβική επιστροφή) με αποτέλεσμα τη μείωση της καρδιακής παροχής. Άρα, η υπόθεση του υπερπληθωρισμού υποδηλώνει ότι όταν σταματήσει ο χειροκίνητος αερισμός, η πίεση στους πνεύμονες θα απελευθερωθεί, η φλεβική επιστροφή θα επανέλθει και η κυκλοφορία θα αποκατασταθεί.
Ένα άλλο σενάριο είναι η επαναιμάτωση του μυοκαρδίου. Με άλλα λόγια, αφορά τη στένωση της στεφανιαίας αρτηρίας από ενδοαγγειακή πλάκα με επακόλουθο την ανεπαρκή ροή αίματος στον καρδιακό ιστό. Έτσι, λοιπόν, ασκώντας πιέσεις για να επιστραφεί η κυκλοφορία (ΚΑΡΠΑ) φαίνεται ότι απομακρύνεται η πλάκα με αποτέλεσμα να παρατηρείται το «φαινόμενο του Λαζάρου».
Μια τελευταία πολύ πιθανή υπόθεση αφορά την καθυστέρηση της φαρμακευτικής αγωγής. Αυτή οφείλεται στον υπεραερισμό του ασθενούς με αποτέλεσμα την καθυστέρηση στη φλεβική επιστροφή και κατ’ επέκταση τη μείωση της καρδιακής παροχής, λόγω της ενδοθωρακικής πίεσης. Λογικά συμπεραίνουμε ότι φάρμακα τα οποία δρουν βοηθητικά στην επαναφορά της αποκατάστασης της καρδιακής λειτουργίας δεν καταφέρνουν να εκδηλώσουν τη θεραπευτική δράση τους, γιατί δεν καταλήγουν στον επιθυμητό προορισμό τους, την καρδιά. Άρα, μόλις εγκαταλειφθούν οι προσπάθειες και η παροχή αερισμού, τα φάρμακα καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τον στόχο τους και ο ασθενής εμφανίζει σημεία ζωής.
Για να αποφεύγονται δυσάρεστες καταστάσεις σε ασθενείς που εμφάνισαν τη συγκεκριμένη κατάσταση και δεν έγινε αντιληπτή εγκαίρως, έχουν δοθεί οδηγίες που με ασφάλεια μπορεί να ανακοινωθεί ο θάνατος του ασθενή:
- Εκτέλεση ΚΑΡΠΑ για τουλάχιστον 20 λεπτά
- Προσεκτικός αερισμός με ρυθμό 12 αναπνοές το λεπτό το ανώτερο
- Αποφυγή παύσης ΚΑΡΠΑ αμέσως μετά την ασυστολία
- Παραμονή ασθενούς σε μόνιτορ για 10 λεπτά μετά το τέλος της ΚΑΡΠΑ για επιβεβαίωση θανάτου
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Lazarus Effect / Phenomenon, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- What is Lazarus Syndrome (Autoresuscitation)?, News Medical. Διαθέσιμο εδώ
