Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Ποιητής ουρανού και γης, δημιουργός του φωτός και των ουράνιων σωμάτων, πλάστης των νησιών και της στεριάς, κλέφτης ψυχών, ζωοδότης και συγχρόνως απατεωνίσκος με ιδιοτελή κίνητρα. Ο Κόρακας αποτελεί μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της μυθολογίας και της πίστης των Ιθαγενών της Βορείου Αμερικής.
Ο Κόρακας ανήκει στη μυθική ομάδα των λεγόμενων Κατεργάρηδων και συναντάται σχεδόν σε όλα τα μήκη και πλάτη της ηπείρου, με εντονότερη την παρουσία του στα βορειοδυτικά των ΗΠΑ, στον Καναδά και κάτω ακριβώς από τον Αρκτικό Κύκλο. Στην «πολιτισμική περιοχή» της Βορειοδυτικής Ακτής κατά μήκος της Καλιφόρνια και του δυτικού Καναδά, η φυλή Κουιλίιγιουτ των φιλόξενων ψαράδων παραδίδει πλήθος ιστοριών με πρωταγωνιστή τον Κόρακα. Ομοίως και οι φυλές Χάιντα, Χόπι, Τλίνγκιτ, Μενόμινιι και οι φυλές Λασπόσπιτων («Πουέμπλο») στα νοτιοδυτικά των ΗΠΑ. Άλλοι τον κατατάσσουν στον κύκλο των πολιτισμικών ηρώων (ευεργετών της ανθρωπότητας, θετικά προσκείμενων προς τον άνθρωπο), ενώ τις περισσότερες φορές αποτελεί και Μεταμορφωτή, δηλαδή συμβάλλει, έστω άθελά του, στην εξέλιξη του κόσμου προς τη σημερινή του μορφή.
Το κοράκι ως ζώο συμβολίζει τη μεταμόρφωση και την αλλαγή, η δε παρουσία του ερμηνεύεται ως οιωνός ευεργετικών ή καταστροφικών γεγονότων. Η μορφή του αποτυπώνεται σε τοτέμ και μπορεί να αποτελεί το ζώο κατατεθέν κάποιας φατρίας/οικογένειας στο πλαίσιο μιας φυλής, οπότε τυχόν σχετικές ιστορίες ανήκουν και είναι γνωστές στη φατρία και μόνο. Την παρουσία του μεν πουλιού επιζητούν οι ιερείς/σαμάνοι της φυλής λόγω των θεραπευτικών και ενορατικών του ικανοτήτων. Στον Κατεργάρη, αντιθέτως, προσδίδονται συνήθως τα πιο σκοτεινά και ταπεινά στοιχεία του ανθρώπινου χαρακτήρα και η σκιαγράφησή του αυτή αντικατοπτρίζει την αντίληψη που έχουν οι διάφορες φυλές για τον ίδιο τον άνθρωπο. Μυθολογικά κυριαρχεί η γενική παραδοχή ότι ο Κόρακας είναι μια παρουσία, με την οποία ο άνθρωπος αποφεύγει συνειδητά να συναναστραφεί. Λόγου χάριν, όταν ευεργετήσει τους ανθρώπους με κάποια πράξη του, αυτοί αρχικά είναι ευγνώμονες, ωστόσο αλλάζουν πλήρως τη στάση τους αφού τον γνωρίσουν. Έτσι καταλήγει στο σώμα των περισσότερων μύθων να συμπεριφέρεται εγωιστικά και οι συνέπειες των πράξεών του να ωφελούν εν τέλει τον άνθρωπο και να προωθούν το ιστορικό γίγνεσθαι.
Ακολουθούν μερικές από τις γνωστότερες ιστορίες, μέσα από τις οποίες αποτυπώνεται η πολύπλευρη προσωπικότητά του:
Ο Κόρακας και η Γιαγιά του
Κάποτε ο Κόρακας ζούσε σε ένα σπίτι δίπλα σε κάποιο παραθαλάσσιο ψαροχώρι με τη γιαγιά του. Οι άνθρωποι του χωριού δεν τους ήθελαν κοντά τους και τους έδιωχναν, όποτε οι δυό τους ζητούσαν φαγητό. Οπότε αυτοί ζούσαν με τα απομεινάρια του κυνηγιού των ανθρώπων. Ο Κόρακας σύντομα άρχισε να πετά σε περιοχές πιο μακρινές και έβρισκε πλέον πολύ εύκολα τρόφιμα και νερό και τα έφερνε στο σπίτι τους. Με τον καιρό, βλέποντας τους ανθρώπους να παντρεύουν τα παιδιά τους, πεθύμησε κι ο ίδιος μια σύζυγο. Η γιαγιά του τον αποθάρρυνε, μη θεωρώντας τον κατάλληλο για γάμο. Έφτασε, όμως, πολύ βαρύς χειμώνας και τα τρόφιμα στο χωριό βρέθηκαν σε έλλειψη. Τότε ο Κόρακας προσφέρθηκε να εφοδιάζει το χωριό, με αντάλλαγμα να του δοθεί ως νύφη η μεγαλύτερη κόρη του αρχηγού.
Έτσι και έγινε και η νεαρή πήγε να ζήσει με τον Κόρακα και τη γιαγιά του. Ο γαμπρός φρόντισε και καθάρισε την καλύβα τους με αφορμή τον ερχομό της νύφης. Η κοπέλα, όμως, παρ’ όλο που προσπάθησε, δε μπόρεσε να συνηθίσει τη δυσοσμία της ψαρίλας που ανέδιδε ο άντρας της, οπότε γρήγορα τον εγκατέλειψε και γύρισε στο χωριό! Τον επόμενο χειμώνα οι άνθρωποι ξαναχρειάστηκαν τη βοήθεια του Κόρακα και αυτή τη φορά εκείνος ζήτησε μια όμορφη κοπέλα από την άλλη άκρη του χωριού. Η καινούρια νύφη παρά τη δυσοσμία του Κόρακα μπόρεσε να αντέξει τη συμβίωση. Ο Κόρακας κάποια στιγμή, θέλοντας να κρατήσει καλές σχέσεις με τους χωρικούς, ψάρεψε μια ολόκληρη φάλαινα και την έφερε στη στεριά. Τότε όλοι έτρεξαν να δουν τη φάλαινα και άρχισε το φαγοπότι. Στη γιορτή ήρθε ακόμη και η πρώτη γυναίκα του Κόρακα, με το γιο-κόρακα που είχε στο μεταξύ γεννήσει. Αυτός ζήτησε να τον πλησιάσουν, η γυναίκα πλησίασε και μυρίζοντας ξανά την ψαρίλα, έφυγε τρέχοντας!
Μετά, λοιπόν, το φαγοπότι οι άνθρωποι του χωριού στάθηκαν άτυχοι, πέφτοντας θύματα της λαιμαργίας και της απληστίας τους. Οι μισοί πέθαναν σχεδόν αμέσως από τις τεράστιες ποσότητες φαγητού, ενώ οι άλλοι μισοί σκασμένοι από το φαγητό υπερφόρτωσαν τις καλύβες τους με τρόφιμα, ώστε πέθαναν από ασφυξία μες στον ύπνο τους! Έτσι, λοιπόν, στην περιοχή τελικά επιβίωσαν μόνον ο -κατά παράδοξο τρόπο- σωφρονέστερος όλων, ο Κόρακας, η δεύτερη γυναίκα του, η γιαγιά του και οι απόγονοί τους, που ζουν εκεί μέχρι και σήμερα.
Ο Κόρακας δημιουργεί τον κόσμο
Ο Κόρακας είχε διδαχθεί από τον πατέρα του, πώς να πλάσει τον κόσμο. Κάποτε επιτέλους το κατάφερε. Είχε, λοιπόν, ακουστά ότι ένας αρχηγός φυλής κρατούσε τον ήλιο αιχμάλωτο στη σκηνή του, ώστε να επικρατεί σκοτάδι στον κόσμο και να μην μπορεί κανείς να δει την πανέμορφη κόρη του και να την κλέψει. Ο Κόρακας περίεργος σκέφτηκε πώς θα έβλεπε την κόρη. Μεταμορφώθηκε σε βρωμιά ή σε πευκοβελόνα, μπήκε στο νερό που η κοπέλα έπινε και έτσι είτε την άφησε έγκυο και κυρίευσε το βρέφος, είτε ο ίδιος έγινε το κυοφορούμενο. Μεγαλώνοντας, ως παιδί ζητούσε από τον παππού του να δει, τι φυλούσε μέσα στη σκηνή του. Το πρώτο σακί είχε τα αστέρια και ο μικρός τα άφησε να πετάξουν από την καμινάδα της σκηνής προς τον ουρανό. Το δεύτερο σακί είχε το φεγγάρι και έκανε το ίδιο. Τρίτον, σε ένα κουτί φυλούσε τον ήλιο και ο Κόρακας πέταξε ο ίδιος μαζί με το κουτί και δραπέτευσε από τον καταυλισμό.
Στη συνέχεια, έμαθε για κάποιο πηγάδι με νερό που δε στέρευε ποτέ. Περίεργος ξανά, μεταμορφώθηκε στον αδερφό του φύλακα του πηγαδιού και πέρασε τη νύχτα στο σπίτι του τελευταίου, δίπλα στο πηγάδι, ως επισκέπτης του «αδερφού» του. Το πρωί, για να τον ξεφορτωθεί, βρήκε απ’ έξω κοπριά σκύλου και την έθεσε πάνω στα πισινά του φύλακα, σκηνοθετώντας έτσι ένα ντροπιαστικό «ατύχημα»! Ο φύλακας ξύπνησε και αμέσως πήγε να καθαριστεί. Επιστρέφοντας, είδε τον Κόρακα να έχει πιει σχεδόν όλο το νερό του πηγαδιού, αντιλήφθηκε το μασκάρεμά του και τον κυνήγησε ως την καμινάδα του σπιτιού. Ο Κόρακας ξεγλίστρησε ξανά από την καμινάδα, όμως βγαίνοντας έφτυσε πνιγμένος το νερό που είχε πιει. Έτσι δημιουργήθηκαν οι λίμνες και τα ποτάμια της γης.
Αργότερα, συνάντησε χωρικούς και τους έδειξε περήφανος το κουτί με τον ήλιο. Οι χωρικοί εκστασιάστηκαν και όρμησαν στο κουτί, όμως ο Κόρακας σαστισμένος άνοιξε και ελευθέρωσε τον ήλιο, που ανέβηκε στον ουρανό. Οι δε χωρικοί μεταμορφώθηκαν σε ζώα αντίστοιχα με τις προβιές που φορούσα. Έτσι, η γη γέμισε με θηράματα και το ανθρώπινο είδος επιβίωσε μέχρι σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- RAVEN TALES, quileutenation.org, Διαθέσιμο εδώ
- Raven in Native American Myth: Stories From the Haida People, whats-your-sign.com, Διαθέσιμο εδώ
- The Raven in Native American Mythology, judsonlmoore.com, Διαθέσιμο εδώ
- Patti Wigington, The Magic of Crows and Ravens, learnreligions.com, Διαθέσιμο εδώ
