Του Βασίλη Παπαδήμου,
Η περίοδος της επταετίας αποτελεί, κατά κοινή παραδοχή, μια από τις σκοτεινότερες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Οι διώξεις που άσκησε καθώς και οι περιορισμοί των ελευθεριών που επέβαλλε το στρατιωτικό καθεστώς των Συνταγματαρχών άφησαν ανεξίτηλα σημάδια στην ελληνική κοινωνία. Οι σχέσεις των Συνταγματαρχών με το Στέμμα εξαρχής δεν ήταν οι καλύτερες. Παρά τη σιωπηρή αποδοχή του πραξικοπήματος από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ και την ορκωμοσία της κυβέρνησης των Συνταγματαρχών, οι συνεχείς περιορισμοί που το καθεστώς προσπαθούσε να θέσει στον Βασιλέα προκάλεσαν την αντίδρασή του. Μετά την παταγώδη αποτυχία του βασιλικού αντικινήματος τον Δεκέμβριο του 1967, ο Κωνσταντίνος εγκατέλειψε τη χώρα και το καθεστώς παγιώθηκε. Λίγα χρόνια αργότερα η Χούντα έμελλε να θέσει τέλος και επισήμως στον θεσμό της βασιλείας στην Ελλάδα με την τροποποίηση του συντάγματος του 1968, απόφαση η οποία επικυρώθηκε από τον λαό με δημοψήφισμα.
Μετά την αποκάλυψη του Κινήματος του Ναυτικού και την εξάρθρωσή του από το καθεστώς, δόθηκε στη Χούντα η ευκαιρία να απαλλαγεί και επισήμως από τον Κωνσταντίνο. Αν και, όπως προαναφέρθηκε, ο βασιλιάς ήταν εξόριστος, εντούτοις τυπικά στη χώρα το πολίτευμα ήταν Βασιλευομένη Δημοκρατία. Έτσι, λοιπόν, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, με συντακτική πράξη την 1η Ιουλίου του 1973, την οποία ενέκρινε το Υπουργικό Συμβούλιο, κατήργησε τον θεσμό της βασιλείας και άνοιξε τον δρόμο για την δήθεν φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος και τη σταδιακή πορεία προς τη δημοκρατία. Σύμφωνα με διάγγελμα που απηύθυνε προς τον λαό, τον ενημέρωνε πως «Εγκαθιδρύεται εν Ελλάδι, το πολίτευμα της Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, καταργουμένης της Βασιλείας». Προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναλάμβανε ο ίδιος διατηρώντας παράλληλα το αξίωμα του Πρωθυπουργού. Ωστόσο, θέλοντας να δώσει «άρωμα» δημοκρατίας στο καθεστώς και να δείξει τη σταδιακή φιλελευθεροποίησή του στο ίδιο διάγγελμα έκανε λόγο και για τη διενέργεια δημοψηφίσματος ούτως ώστε να υπάρχει επικύρωση της απόφασης από το ίδιο τον λαό τον οποίο χαρακτηρίζει μάλιστα φορέα της συντακτικής εξουσίας.
Η απόφαση αυτή του Παπαδόπουλου όμως δεν βρήκε όλους τους αξιωματικούς που υποστήριζαν τη Δικτατορία σύμφωνους. Πράγματι, η Χούντα διένυε μια δύσκολη φάση τελμάτωσης και έτσι αρκετοί είδαν αυτή την απόφαση ως μια προσπάθεια του Δικτάτορα ώστε να καταφέρει να βγει από τη δύσκολη θέση στην οποία είχε περιέλθει, μένοντας, ωστόσο, κύριος της κατάστασης. Είναι προφανές πως στην ουσία δεν επρόκειτο για μεταβολή του καθεστώτος. Ο Παπαδόπουλος καταλαμβάνοντας το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας με επταετή θητεία και χωρίς δικαίωμα επανεκλογής επεδίωκε να έχει τον απόλυτο έλεγχο των πολιτικών πραγμάτων στη χώρα. Αυτό γίνεται φανερό από τις εξουσίες τις οποίες θα κατείχε ο Πρόεδρος. Ο Πρόεδρος θα είχε υπό τον έλεγχό του τις Ένοπλες Δυνάμεις, την εξωτερική πολιτική και την εσωτερική δημόσια τάξη. Σε αυτούς τους τρείς τομείς είχε δικαίωμα αρνησικυρίας, όπως επίσης και σε νόμους οι οποίοι δεν ήταν της αρεσκείας του. Επιπλέον, θα μπορούσε να διορίζει και να παύει τον Πρωθυπουργό και τους Υπουργούς και να διορίζει αριστίνδην 20 από τους 200 βουλευτές. Ακόμη αποφασίστηκε η απαλλοτρίωση της βασιλικής περιουσίας, θέμα το οποίο εξακολούθησε να ταλαιπωρεί το ελληνικό κράτος μέχρι και πριν από λίγα χρόνια.
Το δημοψήφισμα αποφασίστηκε να διενεργηθεί στις 29 Ιουλίου του 1973. Όσοι ψήφιζαν ΝΑΙ σήμαινε ότι ενέκριναν την Συντακτική πράξη του Παπαδόπουλου και τάσσονταν υπέρ της κατάργησης της Μοναρχίας, ενώ όσοι ψήφισαν ΌΧΙ σήμαινε ότι τάσσονταν υπέρ της διατήρησης της Μοναρχίας στη χώρα. Σε σύνολο 5.840.000 εγγεγραμμένων, το 78,4 % ψήφισε ΝΑΙ. Δεν χωρά αμφιβολία πως υπήρξε νοθεία στο αποτέλεσμα, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη του πως σε περιοχές όπως η Λακωνία και Αρκαδία όπου υπήρχαν ισχυρά ερείσματα της βασιλικής εξουσίας το ποσοστό υπέρ του ΝΑΙ ήταν άνω του 80%. Κοιτώντας κανείς βέβαια τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος που διενεργήθηκε μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στις 8 Δεκεμβρίου του 1974, όπου η Αβασίλευτη Δημοκρατία έλαβε ποσοστό 69,18% καταλαβαίνει πως ο Κωνσταντίνος είχε χάσει την εμπιστοσύνη του λαού, ως φορέας σταθερότητας και ενότητας του έθνους.
Συμπερασματικά, το 1973 συνέβησαν γεγονότα τα οποία συμπαρέσυραν πολιτικές εξελίξεις οι οποίες επηρέασαν καθοριστικά τη Χούντα των Συνταγματαρχών. Ήδη το καθεστώς αντιμετώπιζε προβλήματα και ο αρχιτέκτονάς του Παπαδόπουλος γνώριζε πως δε διέθετε τα απαραίτητα λαϊκά ερείσματα τα οποία θα του προσέφεραν μια άνετη παραμονή στην εξουσία. Στην προσπάθεια εύρεσης ερεισμάτων στην κοινωνία ο Παπαδόπουλος έκανε τη «δημοκρατική» στροφή προς έναν απόλυτο ελεγχόμενο κοινοβουλευτισμό, ο οποίος μικρές διαφορές παρουσίαζε από το πρότερο καθεστώς. Παρ’ όλα αυτά, το χάσμα μεταξύ Χούντας και λαού παρέμενε αγεφύρωτο. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου όμως και οι τραγικές για τον απανταχού ελληνισμό εξελίξεις του Κυπριακού, ματαίωσαν τα σχέδια του Δικτάτορα και άνοιξαν τον δρόμο προς την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στον τόπο που γεννήθηκε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σόλων Γρηγοριάδης (1975), Ιστορία της Δικτατορίας 1967 – 1974 Αποτελμάτωσις, τομ. 2ος, Αθήνα: εκδ. Καπόπουλος.
- Σωτήρης Ριζάς, Νέο Καθεστώς και «Δημοψήφισμα», άρθρο στην Καθημερινή, 5/8/2019, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Λάζαρος Λασκαρίδης, Δημοψήφισμα χωρίς εκλογικούς καταλόγους – Το ’κανε κι αυτό η Χούντα, onalert.gr, Διαθέσιμο εδώ
