Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Τα μυθιστορήματα είναι ίσως η πιο διαδεδομένη κατηγορία λογοτεχνικού αναγνώσματος. Παρόλα αυτά, αν και συχνά δεν έχουν τόση δημοτικότητα, τα βιβλία με διηγήματα έχουν πάντα μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του αναγνωστικού κοινού. Οι μικρές αυτές ιστορίες, που άλλοτε είναι κωμικές και άλλοτε δραματικές, άλλοτε διεξάγονται στην αποξένωση της μεγαλούπολης και άλλοτε σε ένα μικρό χωριό κοντά στα σύνορα, μπορούν συχνά να ενταχθούν σε μια κοινή θεματολογία και να παρουσιάσουν με ευγλωττία το λογοτεχνικό τοπίο που θέλει να μας δείξει ο συγγραφέας.
Ένα τέτοιο ανάγνωσμα είναι και το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα. Δια χειρός του Σωτήρη Δημητρίου, που έχει και άλλοτε απασχολήσει τη στήλη μας με την αναγνωρισμένη και δημοφιλή του πένα, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη η συλλογή διηγημάτων Μια Μαρίνα Τζάφου. Ο συγγραφέας του βιβλίου, Σωτήρης Δημητρίου, κατάγεται από την Πόβλα Θεσπρωτίας, αλλά ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο, ενώ έχει βραβευτεί πολλές φορές για τη συγγραφική του παραγωγή, η οποία έχει πολλούς θαυμαστές ανάμεσα στο ελληνικό κοινό.
Το νέο βιβλίο του Δημητρίου αποτελείται από διηγήματα και έχει ένα αρκετά μεγάλο μέγεθος για τα δεδομένα μιας συλλογής διηγημάτων – το οποίο, όμως, σε καμία περίπτωση δεν κουράζει τον αναγνώστη. Αντίθετα, μπορώ να πω ότι ήθελα τόσο πολύ να δω τους επόμενους ήρωες και τις νέες ιστορίες αυτού του λογοτεχνικού τοπίου, ώστε οι σελίδες έμοιαζαν να γυρνούν πολύ γρήγορα. Οι ιστορίες του βιβλίου εκτυλίσσονται η μία δίπλα στην άλλη, αλλά αφορούν ένα τεράστιο φάσμα βιωμάτων, χώρων και ανθρώπινης δραστηριότητας, καθώς οι πρωταγωνιστές τους ακροβατούν ανάμεσα στο αφάνταστα τραγικό και το αβίαστα κωμικό.
Οι ήρωες του βιβλίου, όμως, έχουν ένα κοινό, την απόκλιση, η οποία εκφράζεται με πολλούς και ποικίλους τρόπους. Είναι άνθρωποι που χάνουν τον έλεγχο, είτε σε βαθμό ώστε να αλλάξουν τα πάντα για αυτούς ή και μόνο για λίγο. Οι άνθρωποι αυτοί χάνουν το έλλογο μέσα τους και βρίσκονται έστω και για περιορισμένο διάστημα σε μια άλογη κατάσταση. Είναι, όμως, μια κατάσταση που εκφράζει ένα γόνιμο πέρασμα στο σκοτάδι, μακριά από τον απόλυτο συχνά ορθολογισμό της σύγχρονης ζωής.
Ο συγγραφέας έχει καταφέρει με αυτό το εύρημα να ενώσει τις πολύ διαφορετικές ιστορίες των ηρώων του μέσα από το πέρασμά τους από αυτό το σκοτάδι, που μοιάζει σχεδόν να αναφέρεται σε μια κατάσταση του ανθρώπου πριν από τη νεωτερικότητα, που απαιτεί να βιώνουμε όλες τις καταστάσεις μέσα από τον ορθολογισμό. Μέσα από αυτό το πρίσμα, οι ήρωες στο βιβλίο αφήνουν πίσω τον λογικό εαυτό τους και αυτό ισχύει όχι μόνο για τα άτομα που ζουν σε μια συνθήκη επαρχιώτικης ζωής και δεν έχουν ξεπεράσει αυτό το στάδιο μέσω της παιδείας, αλλά ακόμη και για άτομα που γνωρίζουν πολύ καλά τον ορθολογικό κόσμο, αλλά επιλέγουν να τον αφήσουν πίσω. Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει ο χαρακτήρας του μεγαλοδικηγόρου στο διήγημα «Η Γαλαρία», ο οποίος αφήνει πίσω το γραφείο του και τη δουλειά του στην Αθήνα για να γυρίσει στη Βόνιτσα, τον τόπο καταγωγής του. Η μετάλλαξή του, φυσικά, δε σταματά εδώ – σε μια στροφή 180 μοιρών αποκηρύσσει πλήρως τον ορθολογισμό και αρχίζει να πιστεύει σε βασκανίες και θεωρίες συνωμοσίας, σαν να ήθελε να ζήσει έτσι σε όλη του τη ζωή και μέχρι εκείνη τη στιγμή να καταπιεζόταν.
Η θέση του συγγραφέα ως ενός ιδιαίτερου εξομολογητή διαφαίνεται ξανά και ξανά, ρητά και άρρητα στο έργο, αλλά και στο ίδιο το διήγημα του τίτλου, όπου ο αφηγητής σε πρώτο πρόσωπο μοιράζεται μια ιστορία ενδόμυχων σκέψεων που οδηγεί σε συνειδητοποίηση. Η Μαρίνα Τζάφου, που παρόλα αυτά δεν της αποδίδεται η οικειότητα του οριστικού άρθρου, αλλά παραμένει «μία» είναι ένα άτομο που ο αφηγητής του διηγήματος γνωρίζει μόνο μέσα από ένα κηδειόχαρτο στην πόρτα, καθώς ποτέ δεν έχει σκεφτεί να μιλήσει στη γριούλα που βλέπει εκεί κάθε μέρα, μέχρι που μαθαίνει με αυτόν τον μακάβριο τρόπο το όνομά της και αντιλαμβάνεται τη μοναξιά που θα πρέπει να ένιωθε καθημερινά, προβάλλοντας τη σκέψη αυτή και στη δική του υπερήλικη μητέρα. Συνολικά, το βιβλίο ενδείκνυται για όποιον αγαπά τα διηγήματα. Μην αφήσετε τη μεγάλη έκταση να σας τρομάξει – η γλώσσα του συγγραφέα είναι τόσο άμεση και παραστατική, που σύντομα θα αναρωτιέστε πού πήγαν όλες αυτές οι σελίδες.
