Του Αντώνη Σολάκου,
Η οπερέτα αποτελεί ένα είδος όπερας με μικρότερο, απλούστερο και έντονα κωμικό χαρακτήρα. Εύλογα θα αναρωτιέσαι, αγαπητέ αναγνώστη, τι είδους σχέση θα μπορούσε να έχει με τη δικτατορία και το έτος 1973…
«Οπερέτα ναυτικού κινήματος ολίγων αποστράτων αξιωματικών» χαρακτήρισε η δικτατορία των Συνταγματαρχών, κατόπιν της καταστολής του, το κίνημα των αξιωματικών του Ναυτικού τον Μάιο του 1973 με στόχο να αναδείξει την ιλαρότητά του. Αλλά ας πάρουμε τα ιστορικά γεγονότα από την αρχή.
Ήδη η συνεχής δυναμική και η πανελληνία συσπείρωσή που αποκτά ο αντιδικτατορικός αγώνας θορυβούν. Θυμίζουμε δύο σημαντικά γεγονότα («Μικρό Πολυτεχνείο» 14 Φεβρουαρίου 1973, καταλήψεις της Νομικής τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1973). Το ελληνικό Ναυτικό ήδη από το πραξικόπημά της 21ης Απριλίου του 1967 είχε δηλώσει ευθύς την αποστροφή και τη μη συνένοχη του σε αυτό. Θυμίζουμε την παραίτηση του αρχηγού του Κωνσταντίνου Εγκολφόπουλου κατόπιν της επιβολής της απριλιανής δικτατορίας.
Από τα πρώτα χρόνια στο εσωτερικό του πρωτοβάθμια στελέχη οργανώνουν την αντίσταση ενάντια στη χούντα. Να θυμίσουμε μόνο την άμεση αντίδραση στην απριλιανή επιβολή του κινήματος της 13ης Δεκεμβρίου 1967 με τον στόλο να εξέρχεται στο Αιγαίο. Κίνητρά τους εκτός από την αγάπη για την πατρίδα και την ουσιαστική δημοκρατία, η αντίδραση σε μια σειρά εκκαθαρίσεων των αξιωματικών με στόχο τον διαχωρισμό τους σε φιλικά ή μη προσκείμενους στο καθεστώς, αλλά και ο στιγματισμός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας με τη σύνδεσή τους με ένα πραξικόπημα.
Από το 1969 οι ανώτεροι αξιωματικοί Νικόλαος Παππάς, Θανάσης Σέκερης και Παναγιώτης Μάλλιαρης εκκινούν μια συνωμοτική οργάνωση στους κόλπους του ελληνικού Ναυτικού με μόνη στόχευση την κατάλυση του δικτατορικού καθεστώτος. Από τους πρώτους κιόλας μήνες προσχωρούν ως μέλη του εν ενεργεία αξιωματικοί, απόστρατοί του, αλλά και υψηλόβαθμα μέλη από τον στρατό και την αεροπορία.
Συνεχώς η συνωμοτική οργάνωση διευρύνεται, περιμένοντας το σαφές μήνυμα της ελληνικής «στεργιανής» κοινωνίας. Μετά την κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973, το μήνυμα είχε παραδοθεί, ο ελληνικός στόλος έπρεπε να δράσει. Σχέδιό του ο αποκλεισμός του πειραϊκού λιμένος και η κατάληψη της Σύρου. Το νησί θα λειτουργούσε ως προπύργιο του αντιδικτατορικού ναυτικού κινήματος. Κατόπιν της επικράτησής του, θα καλούσαν πολιτικούς όλων των κομμάτων για να σχηματίσουν κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Το σχέδιο γνωστοποιείται στον Ευάγγελο Αβέρωφ και μέσω αυτού στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Ωστόσο δεν μένει μόνο εκεί…
Η συνωμοτική ενέργεια γνωστοποιείται και στη Χούντα. Η ημερομηνία υλοποίησής της ορίστηκε στις 22 Μαΐου του 1973, ωστόσο την παραμονή της, τα μέλη του κινήματός είχαν υποψίες, βάσιμες όπως θα αποδεικνύονταν σε λίγες ώρες, πως το σχέδιό τους είχε διαρρεύσει με σκοπό την αναβολή του. Το βράδυ της 22ας Μαΐου, στρατιωτικές δυνάμεις της δικτατορίας περικυκλώνουν τον ναύσταθμο, ενώ τα ξημερώματα προβαίνουν σε συλλήψεις. Οι ανακρίσεις και τα πολλαπλά βασανιστήρια δεν έχουν τελειωμό. Εβδομήντα εννέα άτομα συνελήφθησαν, ενώ τρείς μήνες αργότερα αφέθηκαν ελεύθεροι λόγω της πολιτικής τους αμνηστίας.
Η «συνταγματική δικτατορία» σε ανακοίνωσή της κάνει λόγω για «οπερέτα του ελληνικού ναυτικού» θέλοντας να διακωμωδήσει, αλλά και να αποκρύψει την σημασία και το μέγεθός της αντιδικτατορικής οργάνωσης. Ωστόσο, δεν τα καταφέρνει. Το κίνημα μπορεί να απέτυχε οργανωτικά μη εκπληρώνοντας κανέναν από του στόχους του, αλλά αποτέλεσε αγκίδα στα διεθνή και εγχώρια πολιτικά πράγματα. Το γεγονός πως οι ναυτικές Ένοπλες Δυνάμεις δημιουργούν και στελεχώνουν τον πυρήνα της οργάνωσης κλονίζει στα θεμέλιά της την κατ’ επίφαση «συνταγματική δημοκρατία» της Χούντας.
Η φιλελεύθερη εικόνα που επεδίωκε η «κυβέρνηση» του Γεωργίου Παπαδόπουλου με την παραχώρηση γενικής αμνηστίας και την άρση του στρατιωτικού νόμου -ύστερα από το κίνημα και μετά και τη διαφυγή του πρωτεργάτη του κινήματος Νικόλαου Παππά με αντιτορπιλικό «Βέλος» στην Ιταλία για την εύρεση πολιτικού ασύλου- αποτυγχάνει παταγωδώς…
Γίνεται πασιφανές πλέον από τις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ πως η διαχείριση της κατάστασης από τον Παπαδόπουλου είναι άκρως προβληματική. Η κατάσταση κορυφώθηκε με τα γεγονότα του Νοεμβρίου στο Πολυτεχνείο και την ανατροπή του από τον Δημήτριο Ιωαννίδη λίγους μήνες αργότερα. Η οπερέτα επιβεβαιώνεται! Όχι όμως για το κίνημα του Ναυτικού αλλά για την παράσταση της χουντικής δημοκρατίας και την φιλελεύθερη εικόνα του «Μεγάλου» της ηγέτη…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σταθόπουλος Π. Ι. (2003), ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
- Το Κίνημα του Ναυτικού, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Φωτάκης, Ζήσης, Το κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού, επιμ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Μορφωτικές Εκδηλώσεις “Επιστήμης Κοινωνία”, 2010: Ναυτικές ιστορίες, (ΣΤ’ Κύκλος Ομιλιών), ekt.gr, Διαθέσιμο εδώ
