Της Αναστασίας Μπουραντά,
Τα τελευταία χρόνια, μέσα στις πολλές εξελίξεις που έχουν αρχίσει και αναδιαμορφώνουν –σχεδόν– άρδην το status quo της παγκόσμιας οικονομίας, έχει σημειώσει ραγδαία επέκταση η gig economy, αποτελώντας μια «όαση» για πολλούς άνεργους, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά θέτοντας, παράλληλα, καινούριες προκλήσεις για την Πολιτεία και συγκεκριμένα τις ρυθμιστικές αρχές, καθώς ελλοχεύουν κίνδυνοι από αυτό το σχετικά νέο εργασιακό μοντέλο.
Με τον όρο αυτόν εννοούμε μια αγορά εργασίας που βασίζεται στην προσωρινή και μερική απασχόληση από ανεξάρτητους εργολάβους και ελεύθερους επαγγελματίες αντί για μόνιμους υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης. Οι συμβασιούχοι εργαζόμενοι αποκτούν ευελιξία και ανεξαρτησία, αλλά έχουν μικρή εργασιακή ασφάλεια. Πολλοί εργοδότες εξοικονομούν χρήματα, αποφεύγοντας να πληρώνουν για παροχές, όπως η ασφάλιση υγείας και η άδεια μετ’ αποδοχών. Άλλοι πληρώνουν για ορισμένες παροχές, αλλά αναθέτουν σε τρίτους τα προγράμματα παροχών και άλλα διοικητικά καθήκοντα. Η ονοματοδοσία προέρχεται από τη μουσική βιομηχανία, που οι καλλιτέχνες «κλείνονται» για μία ή μερικές συναυλίες (“gigs”) για μια περίοδο σε διάφορους χώρους.
Αυτή η νέα μορφή ευέλικτης απασχόλησης αυξάνεται παγκοσμίως, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, και έχει γίνει σημαντική πηγή εισοδήματος τόσο για τις γυναίκες όσο και τους νέους σε φτωχές χώρες με λίγες θέσεις εργασίας, όπως η Αίγυπτος, η Αργεντινή, η Νιγηρία και η Ρωσία, σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας που καλύπτει 17 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας. Ενδεικτικά, στην Υποσαχάρια Αφρική οι αγγελίες εργασίας στη μεγαλύτερη ψηφιακή πλατφόρμα αυξήθηκαν κατά 130%, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης στη Βόρεια Αμερική ήταν μόλις 14%. Επίσης, σχεδόν το 60% των εταιρειών που συμμετείχαν στην έρευνα σε φτωχότερες χώρες ανέφεραν αυξημένη εξωτερική ανάθεση σε εργαζομένους της gig economy. Στις πιο πλούσιες χώρες, αυτό ίσχυε για λιγότερο από το 50% των εταιρειών. Εν γένει, η gig economy αντιπροσωπεύει έως και το 12% της παγκόσμιας αγοράς εργασίας. Σύμφωνα με έρευνα, 435 εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται σε ψηφιακές πλατφόρμες και η ζήτηση στον τομέα αυτό αυξήθηκε κατά 41% από το 2016 έως το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Η gig economy αποτελεί μία σημαντική λύση για τις γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες, στις οποίες δεν τους δίνεται η ευκαιρία για «εργασία καλής ποιότητας», όπως αναφέρει η Namita Datta, επικεφαλής συγγραφέας της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτό, προφανώς, ισχύει για όλους τους μη προνομιούχους. Δεν είναι τυχαίο πως το το 90% του εργατικού δυναμικού των χωρών χαμηλού εισοδήματος δραστηριοποιείται στην gig economy. Oι νέοι προσελκύονται από αυτόν τον τομέα για ένα καλύτερο εισόδημα, να μάθουν νέες δεξιότητες ή να έχουν την ευελιξία να συνδυάσουν την εργασία με το σχολείο ή άλλες θέσεις εργασίας.
Ωστόσο, ακριβώς επειδή στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν υπάρχει ένα ισχυρό πλαίσιο προστασίας και ασφάλισης των εργαζομένων, οι εργαζόμενοι μπορούν πολύ εύκολα να γίνουν θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης, ενώ ο προσωρινός χαρακτήρας της εργασίας ενισχύει την ανασφάλεια των εργαζομένων. Μάλιστα, ένα σημαντικό μισθολογικό χάσμα εξακολουθεί να υπάρχει με τις γυναίκες να κερδίζουν μόλις το 68% των μισθών των ανδρών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως οι μισοί περίπου από τους εργαζόμενους που συμμετείχαν στην έρευνα δεν είναι ενταγμένοι σε κάποιο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, ενώ το 73% των εργαζομένων στη Βενεζουέλα και το 75% των εργαζομένων στη Νιγηρία δεν έχουν αποταμιεύσεις.
Ωστόσο, πέρα από τις αναπτυσσόμενες χώρες, η gig economy παρουσιάζει μεγαλειώδη ανάπτυξη και στην αγορά των Η.Π.Α., καθώς ανάμεσα στο 2017 και το 2021 υπερτριπλασιάστηκε, προσθέτοντας πολλές θέσεις εργασίας. Μάλιστα, κατά το δ’ τρίμηνο του 2022, οι εργαζόμενοι στην αμερικανική gig economy είχαν αγγίξει τα 5,4 εκατ., μεταξύ των οποίων πολλοί είναι νέοι. Βέβαια, παρότι αναφερόμαστε σε αναπτυγμένη χώρα, έχουν υπάρξει πολλές προστριβές και συζητήσεις περί των εργασιακών δικαιωμάτων των συμμετεχόντων της αναδυόμενης αγοράς, αφού πολλοί εργοδότες σήμερα δεν εξασφαλίζουν στους εργαζόμενους κατώτατο μισθό, κοινωνική ασφάλεια, επιδόματα ανεργίας ή αποζημιώσεις, καθώς η αγορά δεν έχει ρυθμιστεί (ακόμη) σε ομοσπονδιακό επίπεδα, παρά μόνο σε τοπικό, δηλαδή σε κάποιες πολιτείες.
Παρά, όμως, τα προβλήματα που αναδύονται σε αυτόν τον τομέα εργασίας, η gig economy δεν παύει να αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για πολλούς ανθρώπους σε φτωχές χώρες να ενισχύσουν το βιοτικό τους επίπεδο και να βγουν, επιτέλους, από τη βαθιά ένδεια, ιδίως οι γυναίκες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gig Economy: Definition, Factors Behind It, Critique & Gig Work, investopedia.com, διαθέσιμο εδώ
- Demand for Online Gig Work Rapidly Rising in Developing Countries, worldbank.org, διαθέσιμο εδώ
- Διέξοδος για εκατομμύρια εργαζομένους η «gig economy», kathimerini.gr, διαθέσιμο εδω
