Της Μαρίας Κουλούρη,
Λένε, συχνά, πως ο άνθρωπος, αν «κυνηγήσει» κάτι που επιθυμεί πολύ, το πετυχαίνει αργά ή γρήγορα. Με έναν μαγικό τρόπο πάντα βρίσκει «τεχνάσματα», ώστε να κάνει τους στόχους του επιτεύξιμους. Από τις λιγοστές καταστάσεις που δεν μπορεί να ελέγξει ο άνθρωπος είναι ο χρόνος. «Ίσως ο χρόνος να είναι το πιο μεγάλο μυστήριο» εξομολογείται ο Carlo Rovelli στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του Η τάξη του χρόνου που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.
O Carlo Rovelli γεννήθηκε στις 3 Μαΐου του 1956 στη Βερόνα της Ιταλίας. Έχει ζήσει στην Ιταλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ενώ από το 2000 ζει στη Γαλλία. Ασχολείται με τη Θεωρητική Φυσική και τη συγγραφή, διευθύνοντας, μάλιστα, το Κέντρο Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Aix-Marseille. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιταλία και, συγκεκριμένα, στη Μπολόνια και την Πάδοβα. Εκεί έλαβε ενεργό δράση σε φοιτητικούς αγώνες για ελεύθερη ραδιοφωνία. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται εκλαϊκευμένης επιστήμης βιβλία, τα οποία πραγματεύονται ζητήματα, όπως ο χώρος και ο χρόνος. Έχει τιμηθεί δυο φορές από το Ινστιτούτο Foundational Questions και έχει λάβει το βραβείο Βασίλη Ξανθόπουλου. Εκτός από το βιβλίο Η τάξη του χρόνου έχει γράψει και τα Επτά σύντομα μαθήματα φυσικής και Η πραγματικότητα δεν είναι αυτό που φαίνεται.
Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου πληροφορούμαστε με μια άκρως εύληπτη χρήση της γλώσσας –καθόλου επιστημονική και τυποποιημένη– πως η γη διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του χρόνου. Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως ο χρόνος επιβραδύνεται όσο πιο κοντά πλησιάσουμε στον πυρήνα της γης, γι’ αυτό ο χρόνος επιβραδύνεται περισσότερο στις πεδιάδες από τα όρη, επειδή οι πεδιάδες βρίσκονται πιο κοντά της. Έτσι, όσοι άνθρωποι ζουν πιο κοντά στο επίπεδο της γης γερνούν πιο αργά σε σχέση με όσους κατοικούν σε ορεινά μέρη. «Η Γη είναι ένα σώμα μεγάλης μάζας και έτσι επιβραδύνει τον χρόνο στη γειτονιά της. Τον επιβραδύνει περισσότερο στις πεδιάδες και λιγότερο στα όρη, γιατί οι πεδιάδες βρίσκονται πιο κοντά σε αυτήν. Γι’ αυτό ο ένας από τους δύο φίλους που παραμένει στο επίπεδο της θάλασσας γερνάει πιο αργά». Επίσης, ο Rovelli αναφέρει πως ένας ακόμα παράγοντας που επηρεάζει την ταχύτητα είναι και ο χρόνος. Υποστηρίζει πως ο χρόνος επιβραδύνεται από την ταχύτητα, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα δύο ανθρώπων, ο ένας εκ των οποίων μένει ακίνητος και ο άλλος περπατά. Ο χρόνος θα κυλήσει πιο αργά γι’ αυτόν που περπατά.
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο του βιβλίου είναι πως ο Rovelli αναφέρει το πώς ορίζουν τον χρόνο Αριστοτέλης και Νεύτωνας, δυο μεγάλες προσωπικότητες της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Ο Αριστοτέλης, όντας ο πρώτος που αναρωτήθηκε για το τί είναι ο χρόνος, υποστηρίζει πως ο χρόνος είναι η μέτρηση της αλλαγής. «Τα πράγματα αλλάζουν διαρκώς. Ονομάζουμε «χρόνο» το μέτρημα αυτής της αλλαγής». Από την άλλη, ο Νεύτωνας υποστηρίζει πως πράγματι υπάρχει ένας χρόνος σχετικός σαν αυτόν που επισήμανε ο Αριστοτέλης, όμως υπάρχει ένας ακόμα, ο αληθής, ο οποίος είναι ανεξάρτητος από τα πράγματα και τις συνθήκες. Η αλήθεια υπάρχει και στις δύο απόψεις, αφού ο χρόνος μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρηση της αλλαγής, αλλά και ως χρόνος που δεν σταματά να κυλά ακόμη και όταν οι συνθήκες παραμένουν στάσιμες.
Μέσα από τα τρία μέρη του βιβλίου (η κατάρρευση του χρόνου, ο κόσμος χωρίς χρόνο, οι πηγές του χρόνου), ο Rovelli θίγει ένα σημαντικότατο ζήτημα της ζωής μας, αυτό του χρόνου, με απλότητα και εύληπτα παραδείγματα. Η πραγματεία του χαρακτηρίζεται επιστημονική, αποδοσμένη, όμως, με τρόπο που ο καθένας μπορεί να την κατανοήσει και να προβληματιστεί μαζί της. Είναι ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα, το οποίο ισορροπεί την επιστημονική με τη φιλοσοφική σκέψη.
