Της Χαράς Γρίβα,
Τα όπλα που χρησιμοποιούνται σε έναν πόλεμο δεν είναι μόνο τα περίστροφα, οι βόμβες και τα πολυβόλα. Σε όπλο μετατρέπεται και ο άνθρωπος, καθώς ο πόλεμος τον μετατρέπει σε ένα εργαλείο πολέμου, ικανό και, πρωτίστως, πρόθυμο να χρησιμοποιήσει τις τεχνικές του και το μυαλό του για να νικήσει πάση θυσία τον αντίπαλο. Ο όρος «ελεύθερος σκοπευτής» (sniper) χρησιμοποιείται για να δηλώσει τον σκοπευτή που έχει λάβει ειδική εκπαίδευση και μπορεί να δράσει είτε κατά μονάς είτε ως μέλος μιας μικρής ομάδας. Ανάμεσα στις ικανότητές τους είναι και η δυνατότητα να μην γίνονται αντιληπτοί από τον εχθρό, να στοχεύουν μόνο μία φορά και μετά να εξαφανίζονται. Χρησιμοποιούν τεχνικές καμουφλάζ για να προσαρμοστούν στο περιβάλλον που βρίσκονται, προκειμένου να μπορέσουν να κρυφτούν με σχετική ευκολία, αλλά παράλληλα να διατηρήσουν και μία σχετική απόσταση και ορατότητα με τον εχθρό, έτσι ώστε να πετύχουν τον στόχο τους.
Η όλη δυσκολία εναπόκειται στο γεγονός ότι πρέπει να είναι απόλυτα ακριβείς όταν στοχεύουν ενάντια στον εχθρό, ειδάλλως κινδυνεύουν να αποκαλυφθούν, ακόμα και να έχουν σχεδιάσει το τέλειο καμουφλάζ. Προφανώς και οι συνθήκες στις οποίες θα κληθεί ένας ελεύθερος σκοπευτής να επιτελέσει τις υπηρεσίες του δεν θα είναι οι ιδανικές. Μπορεί είτε να βρίσκεται στην ταράτσα μιας πολυκατοικίας χωρίς κάποιον εμφανή κίνδυνο, μπορεί είτε να βρίσκεται στο πεδίο της μάχης, μπορεί να βρίσκεται και εν κινήσει σε κάποιο όχημα. Η επιλογή των κρατών να χρησιμοποιήσουν ελεύθερους σκοπευτές σε έναν πόλεμο έχει ως αντίκτυπο και τη ψυχολογική φθορά του αντιπάλου, καθώς αναγκάζεται να βρίσκεται σε μία διαρκή επαγρύπνηση και φοβία πως ίσως κάποια στιγμή μία σφαίρα θα ξεπροβάλει από το πουθενά.
Αυτό το εργαλείο πολέμου πρωτοεμφανίστηκε κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η τέλεια κρυψώνα για τους ελεύθερους σκοπευτές βρισκόταν στα χαρακώματα. Πρωτοπόροι αυτής της τακτικής ήταν οι Γερμανοί, όμως, πολύ σύντομα και η Βρετανία άρχισε να εκπαιδεύει snipers. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, ελεύθεροι σκοπευτές εμφανίστηκαν στην Ισπανία, κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, και στην Σοβιετική Ένωση. Ενώ οι Βρετανοί εκπαίδευαν τους ελεύθερους σκοπευτές να «καμουφλάρονται» στην καθημερινή ζωή, οι Σοβιετικοί εστίασαν στο καμουφλάζ εδάφους, προετοιμάζοντάς τους για καταστάσεις σε πεδίο μάχης. Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ελεύθεροι σκοπευτές έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στην έκβαση των μαχών. Καθοριστική ήταν η ύπαρξή τους στη μάχη του Στάλινγκραντ (1942-1943), διότι η Βέρμαχτ στην προσπάθειά της να διατηρήσει τις περιοχές της νότιας Ρωσίας που κατέκτησε, υπερεκτίμησε τις δυνατότητες της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία, πέρα από τον στρατό και πολεμικά εφόδια που κατάφερε να συγκεντρώσει, διέθετε και εξαιρετικούς ελεύθερους σκοπευτές, όπως τον Vasily Zaitsev, ο οποίος κατάφερε και σκότωσε περίπου 225 στρατιώτες (ανάμεσά τους και 11 σκοπευτές).
Γενικότερα, η Σοβιετική Ένωση «επένδυσε» στον θεσμό των ελεύθερων σκοπευτών και έτσι δημιούργησε ειδικές σχολές για την κατάλληλη εκπαίδευσή τους. Μισό εκατομμύριο άτομα του Κόκκινου Στρατού έγιναν ελεύθεροι σκοπευτές, ενώ δόθηκε το δικαίωμα και στις γυναίκες να λάβουν την κατάλληλη εκπαίδευση για να γίνουν και αυτές ελεύθερες σκοπεύτριες. Έκπληξη αποτελεί το γεγονός, ωστόσο, πως οι ΗΠΑ δεν ασχολήθηκαν με την εκπαίδευση ελεύθερων σκοπευτών, κάτι που τους στοίχησε πολεμικά σε αρκετές μάχες. Μία θέση στη σύγχρονη στρατιωτική ιστορία κατέλαβε και η Lyudmila Pavlichenko, ελεύθερη σκοπεύτρια του Κόκκινου Στρατού, γεννηθείσα το 1916 που απεβίωσε στα 1974. Ήταν μία γυναίκα-πρότυπο της εποχής, καθώς συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κατάφερε να εξολοθρεύσει τουλάχιστον 309 άτομα από το αντίπαλο στρατόπεδο.
Από μικρή της άρεσε να ασχολείται με τα όπλα και συμμετείχε σε λέσχη σκοποβολής, όπου και διακρίθηκε για τις ικανότητές της. Όσο περνούσαν τα χρόνια και παρ’ όλο που ήταν διεζευγμένη μητέρα, δεν τα παράτησε ποτέ και κυνήγησε τους στόχους της. Όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν σε σοβιετικά εδάφη, η Lyudmila σπούδαζε ιστορία στο Πανεπιστήμιου του Κιέβου. Αμέσως, θέλησε να οργανωθεί για να βοηθήσει τη χώρα της ούτως ώστε να πολεμήσει τους Γερμανούς ναζί. Ενώ η αρχική σκέψη της διοίκησης ήταν να τη διορίσουν νοσοκόμα, η ίδια έγινε δεκτή στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των ελεύθερων σκοπευτών. Ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνο αυτό το πόστο, αν κρίνουμε από το ποσοστό θνησιμότητας των ελεύθερων σκοπευτών στο πεδίο της μάχης και αν αναλογιστούμε το γεγονός πως οι γυναίκες ήταν πιο επιρρεπείς να γίνουν θύματα βιασμού, εάν αιχμαλωτίζονταν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Η Lyudmila δεν δίστασε ούτε μία στιγμή και έχοντας στην κατοχή της ελάχιστα πολεμικά εφόδια, κατάφερε τον Αύγουστο του 1941 να σκοτώσει τους πρώτους Ρουμάνους στρατιώτες, που συνεργάζονταν με τους ναζί.
Έκτοτε, στην πολιορκία της Οδησσού, κατάφερε να σκοτώσει περίπου 187 Γερμανούς. Ως υπολοχαγός, που ορίστηκε από τους ανωτέρους της, σύντομα είχε καταφέρει να αυξήσει τον αριθμό των νεκρών από τις σφαίρες της, χάρη στην ευστοχία της και τις έξυπνες τεχνικές της. Η ίδια ξαναπαντρεύτηκε, κατά τη διάρκεια του πολέμου, με τον ελεύθερο σκοπευτή, Alexei Kitsenko, ωστόσο, ο γάμος τους δεν κράτησε πολύ λόγω του θανάτου του Alexei από οβίδα. Η μοίρα της επιφύλασσε παρόμοια τύχη, όταν στην μάχη της Σεβαστούπολης στα 1942, η ίδια τραυματίστηκε σοβαρά στο πρόσωπο από οβίδα και η Σοβιετική Ανώτατη Διοίκηση διέταξε την απομάκρυνσή της από το πεδίο της μάχης. Δεν ξαναγύρισε στον πόλεμο, αλλά ανέλαβε το γραφείο προπαγάνδας και παράλληλα έγινε εκπαιδεύτρια ελεύθερων σκοπευτών. Της αποδόθηκε το ψευδώνυμο «η κυρία του θανάτου» (Lady Death), λόγω των ικανοτήτων της και της πολύτιμης συνεισφοράς της στον πόλεμο κατά του ναζισμού. Όταν αποχώρησε από την εμπόλεμη ζώνη, επισκέφτηκε διάφορα κράτη του δυτικού κόσμου για να μπορέσει να τους κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ότι ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει και πως έπρεπε να δημιουργηθεί και ένα δεύτερο μέτωπο κατά των Γερμανών.
Η επίσκεψή της στις ΗΠΑ, ως η πρώτα γυναίκα από την Σοβιετική Ένωση, αντιμετωπίστηκε με χλευασμό και περιφρόνηση. Το γεγονός ότι ήταν γυναίκα ηλικίας μόνο 25 ετών προερχόμενη από το κομμουνιστικό μπλοκ, έδωσε το πάτημα στους Αμερικάνους να μην την πάρουν στα σοβαρά και οι δημοσιογράφοι να την ρωτάνε ευτελή ερωτήματα. Η ίδια, βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν πτοήθηκε και ανακοίνωσε δημόσια το εξής: «Κύριοι, είμαι 25 ετών και έχω 309 φασίστες-εισβολείς μέχρι τώρα. Δεν νομίζετε, κύριοι, ότι κρύβεστε πίσω από την πλάτη μου για πολύ καιρό;». Επισκέφτηκε, επίσης, και τον Καναδά και τη Βρετανία, όπου και ο βρετανικός λαός της δώρισε ένα αξιοσέβαστο χρηματικό ποσό για την ενίσχυση του Κόκκινου Στρατού και του πολέμου. Μετά το πέρας της παγκόσμιας σύρραξης, η ίδια ολοκλήρωσε τις σπουδές της και ασχολήθηκε επαγγελματικά με το αντικείμενό της ως διδάσκουσα, ενώ παράλληλα δραστηριοποιήθηκε στο αρχηγείο του Σοβιετικού Ναυτικού και στη Σοβιετική Επιτροπή Βετεράνων Πολέμου.
Ο πόλεμος, πέρα από τις επιτυχίες, της άφησε και αρκετά προβλήματα υγείας, όπως μετά-τραυματικό στρες, κώφωση, κατάθλιψη από τον θάνατο του Alexei ενώ έγινε και αλκοολική. Πέθανε μόλις στα 58 της χρόνια από εγκεφαλικό, αφήνοντας τον κόσμο πτωχότερο. Τιμήθηκε με αρκετά μετάλλια, ανάμεσά τους, το μετάλλιο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν η ανώτερη τιμή που μπορούσε να λάβει κανείς.
Εν κατακλείδι, η Lyudmila Pavlichenko προσέφερε στον κόσμο ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα θάρρους, αποφασιστικότητας και της ανεκτίμητης συμβολής των γυναικών σε περιόδους συγκρούσεων. Η ιστορία της ξεπερνά σύνορα και γενιές, αφήνοντας μια διαρκή κληρονομιά έμπνευσης και αλλαγής. Παραμένει σύμβολο ενδυνάμωσης των γυναικών, υπέρμαχος της ειρήνης και απόδειξη του αδάμαστου ανθρώπινου πνεύματος. Η συνεισφορά της στον κόσμο χρησιμεύει ως διαχρονική υπενθύμιση ότι ακόμη και στους πιο σκοτεινούς καιρούς, η δύναμη των πράξεων ενός ατόμου μπορεί να φωτίσει ένα μονοπάτι προς ένα φωτεινότερο, πιο δίκαιο μέλλον για όλους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Lyudmila Pavlichenko. The most famous female sniper, en.topwar.ru, Διαθέσιμο εδώ
- History’s Deadliest Female Sniper, medium.com, Διαθέσιμο εδώ
